Был м???л? Сифатлы м???л?л?рг? кандидат.

?хт?м М?с?лим улы Б?хтизин
Тыу?ан ва?ыты	21 ?инуар 1897 ( {{padleft:1897|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:21|2|0}} )
Тыу?ан урыны	?ф? губерна?ы Б?л?б?й ?й??е (х??ер Баш?ортостан Республика?ыны? Са?ма?ош районы ) ?рге Аташ ауылы
?лг?н ва?ыты	15 август 1943 ( {{padleft:1943|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:15|2|0}} ) (46 й?ш)
Вафат урыны	Брянск ?лк??е Карачев ?ала?ы,
Хе?м?т итк?н урыны	Р?с?й империя?ы   СССР
??ск?р т?р?	пехота
Х?рби звание	полковник
Часть	323 сд
Х?рби алыш/?у?ыш	Беренсе донъя ?у?ышы , Р?с?й??ге Граждандар ?у?ышы , Б?й?к Ватан ?у?ышы
Наградалар ??м премиялар	Р?с?й империя?ы б?л?кт?ре:

Б?хтизин ?хт?м М?с?лим улы ( 21 ?инуар 1897 йыл ^[1] ? 15 август 1943 йыл ) ? беренсе донъя ??м Граждандар ?у?ыштарында , 1921?1922 йылдар?а Урта Азияла ба?масылар?ы ю? ите???, Х?с?н к?ле буйында?ы 1938 йыл?ы совет?япон ?ораллы конфликтында, 1939?1940 йылдар?а?ы совет-фин ?у?ышында ?атнаш?ан ??м Б?й?к Ватан ?у?ышында батыр?арса ??л?к бул?ан х?рби хе?м?тк?р. У?сылар дивизия?ы командиры (1943), полковник (1939). 1?се, 2?се, 3?с? ??м 4?се д?р?ж? Изге Георгий т?рел?ре, ике ?ы?ыл Байра? (1918, 1940) ??м 1?се д?р?ж? Ватан ?у?ышы (1943) ордендары кавалеры.

Биография?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?хт?м М?с?лим улы Б?хтизин 1897 йылды? ^[1] 21 ?инуарында ?ф? губерна?ы Б?л?б?й ?й??е (х??ерге Баш?ортостан Республика?ы Са?ма?ош районы ) ?рге Аташ ауылында кр??ти?н ?аил??енд? тыу?ан. Милл?те баш?орт ^[2] .

15 й?шен? ????р тыу?ан ауылында й?ш?й: ?ышын м??р?с?л? белем ала, й?й??рен ата?ы мен?н берг? к?т?? к?т?. 1910?1915 йылдар?а Себер ??м Урал заводтарында, шахтала эшл?й ^[3] .

Беренсе донъя ?у?ышы осоронда, 1915 йылдан 1917 йыл?а тиклем рус армия?ында К?нбайыш фронтта лейб-гвардия Семёновск ??м 304-се пехота полкында хе?м?т ит?. ?лк?н унтер?офицер звание?ын ала, 1-се, 2-се, 3-с? ??м 4-се д?р?ж?л?ге Георгий т?ре?е ордены мен?н б?л?кл?н? ^[4] .

1917 йылды? ноябренд? 16-сы у?сылар дивизия?ыны? х?рби-революцион штабында хе?м?т ит?. Пулемёт команда?ы начальнигы итеп т???йенл?н?, Псков ??м Нарва янында?ы алыштар?а ?атнаша. 1918 йылды? апреленд? яралана, ?ф? х?рби-инструктор?ар м?кт?бен? у?ыр?а кер?. А?а? тыу?ан ауылына ?айта, ?ы?ылдар дружина?ын ойоштора ??м ти???н Чеверев отрядына ?ушыла ^[3] . 1918?1922 йылдар?а ?ы?ыл Армия составында К?нсы?ыш, К?нья? ??м Т?рк?стан фронттарыны? 247-се, 203-с?, 18-се ?.б. у?сылар полкында, ? 1923 йылдан ?ф?н?? 100-с? у?сылар полкында хе?м?т ит? ^[4] . Ижевск ??м Екатеринбург ?алалары ?с?н алыштар?а, 1921?1922 йылдар?а Урта Азияла ба?масылар?ы? ?ораллы к?ст?рен ю? ите??? ?атнаша. ?ы?ыл Байра? ордены мен?н б?л?кл?н?. 1926 йылдан ? ВКП(б) а?за?ы ^[2] .

1927?1930 йылдар?а ??м 1931?1933 йылдар?а ?азанда Татар республика?ы советтары ???к баш?арма комитеты исеменд?ге Берл?шк?н татар-баш?орт х?рби м?кт?бенд? у?ыта. 1930 йылда М?ск????ге ≪Выстрел≫ РККА?ны? командир?ар составын камиллаштырыу ю?ары атыу-тактика курстарын тамамлай ^[4] .

1933 йылдан Алы? К?нсы?ышта Благовещен ны?ытыл?ан районыны? 107-се айырым у?сылар батальоны командиры булып хе?м?т ит?. 1938 йыл?ы Х?с?н к?ле буйында совет-япон ?ораллы б?релешт?ренд? ?атнаша, 169-сы у?сылар полкы командиры яр?амсы?ы итеп т???йенл?н?. 1939 йылды? авгусынан ?азанда?ы 284-се у?сылар полкы командиры вазифа?ын ?т?й. 1939 йылды? декабрен?н 1940 йылды? авгусына ????р Т?нья?-К?нбайыш фронтты? (1940 йылды? мартынан Карелия айырым х?рби округыны?) 9-сы армия?ы 163-с? у?сылар дивизия 662-се у?сылар полкы командиры булып совет-фин ?у?ышында ?атнаша. 1940 йылда ?ы?ыл Байра? ордены мен?н б?л?кл?н? ^[4] .

Б?й?к Ватан ?у?ышы осоронда, башта 1941 йылды? июнен?н Баш главнокомандование ставка?ы эрг??енд?ге контроль т?рк?м?нд? хе?м?т ит?. А?а? 1943 йылды? урта?ынан ? К?нбайыш, ? шул у? йылды? июлен?н Брянск фронттарыны? 11-се армия?ы 323-с? у?сылар дивизия?ы командиры була. 1943 йылда 1-се д?р?ж? Ватан ?у?ышы ордены мен?н б?л?кл?н? ^[2] .

1943 йылды? сентябрен? полковник Б?хтизин ет?кселегенд? 323-с? у?сылар дивизия?ы Брянск ?ала?ын азат итерг? ??ерл?н?. 1943 йылды? 15 авгусында дивизия командиры полковник ?хт?м М?с?лим улы Б?хтизин батыр?арса ??л?к була ^[3] . Карачев ?ала?ы зыяратында ерл?н?.

Ма?таулы исемд?ре ??м баш?а б?л?кт?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

• 1-се, 2-се, 3-с? ??м 4-се д?р?ж? Георгий т?рел?ре ;
• ?ы?ыл Байра? ордены (1918, 1940);
• 1-се д?р?ж? Ватан ?у?ышы ордены (1943) ^[2] .
• Карачев ?ала?ыны? почётлы гражданины ^[5] .

?аил??е [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?атыны ? Фатима Саях ?ы?ы. ?ы?ы ? Луиза, улдары ? Владилен ??м Герц.

Х?тер [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

• ?рге Аташ ауылында (скульпторы З. Р. Басиров ) ??м Карачев ?ала?ында у?а ? ??йк?лд?р, Карачев ?ала?ыны? М. Горький исеменд?ге м?кт?п бина?ына у?а мемориаль та?таташ ?уйыл?ан.
• ?азан ?ала?ы Совет районы урамдарыны? бере?ен? уны? исеме бирелг?н ^[6] .
• М. ?ил?жевты? В. ?азыханов ?????рен? я?ыл?ан ≪Б?хтизин≫ йыры ба?ышлан?ан. В. Исха?ов ??ене? баш?орт ??м рус телд?ренд? сы??ан ≪Ялан?ас ?ылыстар≫ ( рус.   ≪Бахтизин≫ ) романын у?а арнай ^[3] .

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

• Исха?ов В. ?ындан hурылды ?ылыстар. ? ?ф?, 1968.
• Исхаков В. Бахтизин. ? Уфа, 1982.  (рус.)

?ылтанмалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

• Б?хтизин ?хт?м М?с?лим улы // Баш?орт энциклопедия?ы . ? ?ф?: БР ДА?У ≪Баш?орт энциклопедия?ы≫ , 2015?2024. ? ISBN 978-5-88185-143-9 .   (Тикшереле? к?н?: 16 ?инуар 2022)