Буржуазия

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Буржуазия
Рәсем
  Буржуазия Викимилект?

Буржуази?я ( франц.   bourgeoisie от франц.   bourg ; ср.: нем.   Burg  ? ?ала ) ? социаль-синыф категория?ы, у?а капиталистик й?м?и?тте?, милекк? (а?са, етештере? саралары, ер, патенттар й?ки баш?а м?лк?т форма?ында) хужа бул?ан ??м шул милект?н килг?н табыш и??бен? й?ш?г?н хакимлы? ите?се синыф тап кил?. [1]

≪Буржуа ?ала буйлап й?р?рг? сы?а≫. Жан Беро, 1889.

Уры? теленд? элек йыш ?ына ≪буржуазия≫ ???ен ≪мещанлы?≫ тип т?ржем? итк?нд?р (французсанан калька bourgeois ? ≪?алала й?ш??се≫, д?й?м славян ???е м?стоны и??пк? алып  ? ?ала). М???л?н, Мольер?ы? пьеса?ыны? атама?ы: франц.   ≪Le bourgeois gentilhomme≫ уры?са?а ≪ Мещанин во дворянстве≫ тип т?ржем? ител?. Х??ерге заман уры? теленд? ≪буржуа≫ ???ен? мещанин ???ен? ?ара?анда, предприниматель (й?нсел), эксплуататор ???е тап кил? (м???л?н, сау?аг?р??р ?? буржуазия синыфына ?арай, ? мещандар?ы? бер ?л?ш? ялланып та эшл?й бит).

Тарих [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Урта быуаттар?а у? ?алала й?ш??сег? ??м кр??ти?нг? б?ленеш була, ? буржуазияны? хо?у?тары нинд?й?ер ким?лд? ??т?нл?к ролен уйнай. Т????, феодализм д??еренд?, буржуазия тип ?алалар?а й?ш??сел?р атала, шулай итеп, улар?ан ?ан буйынса байта??а к?бер?к бул?ан ауыл кешел?ре улар?а ?апма-?аршы ?уйыла.

Ти???н ≪буржуазия≫ термины ??ене? эст?леге буйынса XV быуатта йыш ?ына тарыра? м???н?л? ?улланыл?ан ≪?с?нс? ?атлам≫ терминына я?ынлаша, ≪буржуазия≫ термины ?алым т?л??сел?р?е? бер ?л?ш?н ? Генераль штаттар?а в?килд?ре бул?ан ?алала й?ш??сел?р?е? ю?ары ?атламын билд?л?й [1]

Францияла феодолизм тар?алыу барышында буржуазия синыфы ?с?нс? ?атламды? я?шыра? т?ьмин ителг?н ??м социаль ???ем ?л?ш? була. Нидерланд буржуаз революция?ынан башлап, б?т? Европа буйлап буржуазия феодаль власты ?олатыу?а килтер? тор?ан революция ??г?решт?рен башлап еб?ре?се ??м унда ???ем ?атнашыусы булып сы?ыш я?ай. К?п кен? тарихсылар, шул и??пт?н Иммануил Валлерстайн да был тарихи осор?а, буржуазияны, алдын?ы, прогрессив синыф булара?, позитив ба?алай [2] .

Буржуазияны? эске социаль структура?ы т???? ?к й?ш?? ким?ле буйынса ла, етештере? сараларына ?арата м?н?с?б?т буйынса ла, с?й?си хо?у?тар буйынса ла (милек цензына б?йлелек) айырылып тора. Урта быуаттар Франция?ы, Италия, Нидерландтар?а буржуазия составына бай ??н?рсел?р ??, ярлы ?йр?нсект?р ?? ??м цех эшсел?ре л?; риба алыусылар ?а, финанс я?ынан улар?а б?йле сау?аг?р??р ?? ин?. А?а? килеп улар ? тор?ан ?айы? ки??й? бар?ан ≪ирекле ??н?р≫ кешел?ре даир??е, улар?ы? табыш сы?ана?ы ? яллан?ан хе?м?тте фай?алоаныу?ан т?гел, ? ?алала й?ш??се баш?а кешел?р?е? килемен?н алына, й??ни дауаланыу ??м у?ыу ?с?н т?л?г?н, ?аланы? б?т? идара ите?се ???орма?ын тотоу ?с?н ?алым т?л?г?н кондотьер?ан судъялар?а, магистратуралар?ан ва? чиновниктарына тиклемге ?ала кешел?рене? килемен?н.

Капитализм ??еш?-??еш? б?лене? к?с?й? бара. Яллан?ан хе?м?тте ки? ?улланыусы эре милексел?р ? был синыфты? са?ыштырмаса бик а? ?анда?ы ??к? ?аты ?ына. Д?й?м цивилизация процесстары ? урбанизация , ф?н ??м с?н??тте?, хе?м?т к?р??те? ?лк??ене? ??еше ????мт??енд? ? а? т?ьмин ителг?н, етештере? сараларынан м?хр?м бул?ан ??м ?? хе?м?те ????мт?л?рен ш?хс?н ?атыу?ан алын?ан килемг? ген? й?ш?г?н буржуазия ?атламсы?ында ? й??ни ва? буржуазияла ? ?кренл?п эре буржуазиянан айырмалы бул?ан, х??ер инде я?ы, капиталистик ?оролош?а ?аршы й?н?лтелг?н ??аллы с?й?си ихтыяждар формалаша.

≪Мин ? ?с?нс? ?атламдан!≫
( буял?ан офорт, XVIII быуат а?а?ы ).

1789 йылды? 17 июненд? Францияны ?с чин?а айыр?ан и?ке ?атлам б?ленеше б?т?р?л? ??м ?с?нс? ?атлам тиг?н атама ла ю??а сы?а. Л?кин х??ер француз й?м?и?тене? ике эре буржуазия ??м халы? синыфтарына тар?алыуы асы?тан-асы? к?рен?. Социаль антагонизм ю??а сы?а, с?нки с?й?си ??м юридик м???н?л? француз революция?ы ике синыфты ла тиге?л?й, ?мм? XIX быуатта синфи к?р?шк? килтерг?н и?тисади ниге???ге ?апма-?аршылы? п?й?? була. Революция ????мт?л?ре буржуазия ??м я?шыра? т?ьмин ителг?н кр??ти?нд?р ?с?н бигер?к фай?алы була. Якобинизм?а дошмандарса ?ара?ан буржуазия, ул ?олатыл?ас, пролетариаттан (≪д?ртенсе≫ ?атламдан) ?ур?ып, реакция юлына ба?а. Уны идара ите? форма?ы ?лл? ни ?ы?ы??ындырмай, ул ??е баш?ар?ан ролде ?а?лап ?алыу тел?ге мен?н уны? социаль торошон т?ьмин итк?н, шул у? ва?ытта ≪и?ке т?ртипте≫ терге?е?г? юл ?уйма?ан термидорианецтар?а ??м Наполеон?а буй?она. И?ке т?ртипте терге?е? д??еренд?, католик-феодаль реакция башлан?ас, буржуазия либераль башлан?ыстар?ы я?лау?а к?т?рел?; XIX быуатты? 20-се йылдарында?ы либерализм тотошо мен?н буржуаз характер?а була. ?айлау цензы ю?ары бул?анлы?тан [1814 йыл?ы Конституцияны ?ара), буржуазия айырым ижтима?и синыф барлы??а килтер? ??м XIX быуатты? икенсе ярты?ына тиклем ?а?лан?ан ?арашта ?ала. Ул са?та инде буржуазия тип ?алала й?ш??се й?ки плебей?ы ?ына т?гел, ? ?улында бул?ан капитал ниге?енд? с?й?си хакимлы??а ынтыл?ан ?алала й?ш??сене (й??ни капиталисты) атай?ар.

XIX быуатта сы?ышы буйынса ю?ары ?атлам?а ?арау урынына милек хужа?ы булыу кил?. С?н???т буржуазия?ына хакимлы? ите? форсаты бирг?н июль революция?ы буржуазияны? к?с?йе?ен? ны? булышлы? ит?. Июль монархия?ы осоронда, ≪буржуазия батшалы? итк?н≫ м?лд?, буржуазия ??м с?й?си к?с сифатында социализмды ал?а ?уй?ан пролетариат ара?ында м?н?с?б?тт?р ?ыр?ыулаша. Буржуазия х??ефле т??лим?тте дошмандарса ?аршы ала ??м с?й?си и?тисадты? ≪манчестер≫ м?кт?бен? ?ушыла. Л?кин июль монархия?ы осоронда?ы буржуазияны? ??енд? л? к?пселекк? ?аршы оппозиция ? финанс аристократия?ы барлы??а кил?. Оппозицион партия уны? ??т?нл?кт?рен ю??а сы?арыр?а хыяллана. Республика партия?ы монархияны республика мен?н алмаштырыр?а т??дим ит? ??м ва? буржуазия, ?атыусылар, ??н?рсел?р ??м эшсел?р м?хитенд? ??ен? ны?лы таяныс таба. Социаль революциянан ?ур?ыу буржуазияны Луи-Филипп Беренсе троныны? ышаныслы таяуына ?йл?ндер?. Буржуазия ара?ында ?айлау хо?у?ын ки??йте? фай?а?ына башлан?ан х?р?к?т эшсел?р ??м буржуазия мен?н берлект? ?тк?релг?н февраль революция?ыны? т??ге билд?л?ре була. Л?кин июль монархия?ын е?е? х??ер инде буржуазия?а ?аршы ойош?ан эшсел?р (фабрика эшсел?ре ??м ??н?рсел?р) ара?ында?ы ?апма-?аршылы?ты асы?тан-асы? асып ?ала. Пролетариатты? риза?ы?лы?ы июль к?нд?рен тыу?ыра. Ошо ва?ыттан алып Францияла ?с?нс? ??м д?ртенсе ?атламдар ара?ында принципиаль низа? башлана.

Т?р??ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Капиталын ?алыу ?лк??ен? б?йле буржуазия т?б?нд?ге т?р??рг? б?лен?: [1]

  • с?н???т буржуазия?ы
  • сау?а буржуазия?ы
  • банк буржуазия?ы
  • ауыл буржуазия?ы

Был ?лк?л?р?е? ??р бере?енд? капиталды? ?оролошо т?рл?с? . Шу?а к?р? буржуазия килем ким?ле буйынса т?б?нд?гес? б?лен?:

  • эре буржуазия
  • урта буржуазия
  • ва? буржуазия ( марксизмда ≪ва? буржуазия≫ термины мен?н айырым синыф ? ?ала ??м ауылды? тик ?? хе?м?те й?ки кр??ти?н ??м ??н?рсел?р хе?м?те мен?н ген? к?н к?рг?н ва? милексел?ре атала).

Р?с?й??, социаль-и?тисади ??еш ??енс?лект?рен? б?йле, буржуазия синыфыны? ??еше ??м формалашыуыны? ?? неск?лект?ре була. XVII быуаттан буржуазия д??л?тте? туранан-тура ?атнашлы?ында ??м яр?амында синыф булара? формалаша, дворяндар мен?н ты?ы? б?йл?нешт? тора, ??м, XX быуат башында синыфты? и?тисади ?е??те ??е?г? ?арама?тан, с?й?с?тт? ?атнашыу?ан ситл?шеп, ??ене? с?й?си м?нф???тт?рен бик ?ир?к я?лап сы?а. М???л?н, д?й?м ал?анда Р?с?й буржуазия?ы, октябристар ??м бигер?к т? кадеттар партияларын ????ренеке, тип и??пл?м?й, ю?ары чиновниктар ??м аристократия мен?н компромис?а барыу?ы ??т?н к?р? [3] .

Буржуазия образы ???би?тт? ??м с?н??тт? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

≪Мещанин во дворянстве≫
(иллюстрация)

Мещандар драма?ы, тж. буржуаз драма ? театр жанры, беренсе тап?ыр XVIII быуатта барлы??а кил?.

  • Жан-Батист Мольер  ? ≪Мещанин во дворянстве≫ ( франц.   ≪Le bourgeois gentilhomme≫ ) пьеса?ы.
  • ≪Ешь ананасы, рябчиков жуй, день твой последний приходит, буржуй≫. Владимир Владимирович Маяковский?ы? ≪Владимир Ильич Ленин≫ поэма?ына индерелг?н ши?ыр юлдары (1924).
  • ≪Скромное обаяние буржуазии≫ ? режиссёр Луиса Бунюэля фильмы (1972)
  • ≪Мелкий-мелкий буржуа≫ ? режиссёр Марио Моничелли фильмы (1977)

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

рус теленд?
  • Буржуазия // Научный коммунизм: Словарь / Александров В. В., Амвросов А. А., Ануфриев Е. А. и др.; Под ред. А. М. Румянцева. ? 4?е изд., доп. ? М .: Политиздат, 1983. ? 352 с.
  • Буржуазия в России / Иосиф Фролович Гиндин // Брасос ? Веш. ? М . : Советская энциклопедия, 1971. ? ( Большая советская энциклопедия  : [в 30 т.] ; vol. 1969?1978, вып. 4).
  • Пётр Алексеевич Конский П. А. Третье сословие // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге : 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). ? СПб. , 1890?1907.   (рус.)
  • Буржуазия / Абрам Герасимович Милейковский, Кучинский Н. Н. // Брасос ? Веш. ? М . : Советская энциклопедия, 1971. ? ( Большая советская энциклопедия  : [в 30 т.] ; vol. 1969?1978, вып. 4).
  • Мария Оссовская. Рыцарь и буржуа: Исследование по истории морали / Пер. с польск./ Общ. ред. А. А. Гусейнова; Вступ. ст. А. А. Гусейнова и К. А. Шварцман. ? М .: Прогресс, 1987. ? 528 с. ? ISBN 0302050000 -556.
  • Смирнов А. И. Учёные записки Императорского Казанского Университета. Год 40. Коммуна средневековой Франции северной полосы и центральной в связи с политическим ростом третьего сословия. ? Казань: Университетская типография, 1873. ? 314 с.
  • ОгюстенТьерри. Исторiя происхожденiя и усп?ховъ третьяго сословiя = Essai sur la formation et les progres du Tiers Etat. ? M.: Типография И. А. Баландина, 1899. ? 316 с.
баш?а телд?р??
  • Babeau A. ≪La ville sous l’ancien regime≫.
  • Bardoux, ≪La bourgeoisie francaise≫;
  • Bonvalot Е. ≪Le Tiers Etat, d’apres la charte de Beaumont et ses filiales≫ (П., 1884);
  • Desmolins, ≪Mouvement communal et municipal au moyen age≫;
  • Flach J. ≪Les origines Communales≫;
  • Giraud-Teulon, ≪La royaute et la bourgeoisie≫;
  • Lucheire А. ≪Les Communes francaises a l'epoque des Capetiens directs≫ (П., 1890);
  • Perrens, ≪La democratie en France au moyen age≫;