Ба?са культуралары

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Ба?са культуралары ба?ары
?арбу?
?ауын

Ба?са культуралары ? ?аба? ?ыма?тар ?аил??енд?ге 114 ырыу?а?ы 760 т?р?? берл?штерг?н ( ?арбуз , ?ауын , ?аба? ) ???млект?р. Улар ара?ында а?ас ??м ?ыуа? ?ыма? ??к?нд?ре л? бар. Ба?са культуралары килеп сы?ышы мен?н тропик ??м субтропик Азия, Африка, Америка илд?рен?н. Йылы, я?тылы? яратыусан, ?ырау?а сы?ам?ы?, вегетация осоро о?а??а ?у?ыла. Дымды к?п сарыф ит?л?р, ?мм? тамыр система?ы ?е??тле бул?ан?а, са?ыштырмаса ?ороло??а бирешм?й??р. С?ск?л?ре биш м?й?ш тибында, бер ?йл?, ата ??м ин? с?ск?ле, бал ?орттары яр?амында ?ерк?л?н?. Емеше - к?п орло?ло итл?с ял?ан ел?к.

?аба? (Cucurbita) т?п ба?са культура?ы булып ?анала. 20-г? я?ын т?р? билд?ле, ниге???, 2 т?р? ??терел?: ябай ?аба? (Cucurbita pepo L), т?р?н? шулай у? ?аба?са, патиссон ??м эре ?аба?тар (Cucurbita maxima) кер?. ?абак дымлы ??м у?дырышлы тупра?ты ярата, ?мм? тарма?ланып ерг? тейеп тор?ан ?аба?тарынан ??т?м? тамыр?ар еб?рг?нг?, арты? ?ыу ?ибе? к?р?км?й. Япра?тары бик ?ур, т???л?ш? ?с б?лемле, ситт?ре те??л, ? ?ай?ы бер??ре телг?л?нг?н (?аба?салар?ы?ы). Емешт?ре бик эре, 5-15-т?н 30-40 кг-?а тиклем, т?рл? формала: я?ы т???р?к, т???р?к, о?онса т???р?к; ?оро, й?шел, ?ары, ?ы??ылт-?ары ??м буйлы-буйлы. Емеш йомша?ы а??ыл-?арынан асы? ?ы??ылт т??к? тиклем була, к?п орло?ло. Составында 15-18% ?оро матд?л?р, 8-10% ш?к?р, С ??м В т?рк?м? витаминдары, каротин, пектин матд?л?ре бар. Ашау ?с?н ниге??? бешереп й? и?? ?ы??ырып ?улланыла. Я?шы ?лг?рг?н ты?ы? ?абы?лы ?аба?тар я??а тиклем ?а?лана. Эре емешле сорттары мал а?ы?ы булара? та ?улланыла. ??ентел?рен июнь башында к?сереп ултырталар (??енте ?с?н орло?тарын 20-25 к?н алдан с?с?л?р). Мал а?ы?ы ?с?н ??терел? тор?ан ?абак ??м ?аба?салар?ы май а?а?ында асы? грунт?а с?серг? м?мкин.

?арбуз (Citrullus) - и? йылы яратыусы, э?ег? ??м ?ороло??а сы?ам культура. Уны у?ышлы ??тере? ?с?н ???ем температуралар сумма?ы +2500 °C, ?ырау?ы? к?нд?р?е? дауамлылы?ы 130-150 к?нд?н к?м булма??а тейеш, и? оптималь температура +25-30 °C. Япра?тары ?с б?лемле, бик ны? телг?л?нг?н. Емешт?ре т???р?к, о?онса-т???р?к, ? емешене? йомша?ы ал?ыу, ?ыу?ыл ??м баллы. Орло?тары эре, я?ы, ?о??орт й?ки ?ара т??т?, емеш йомша?ында тиге? таралып урынлашалар. Сентябр?? ?лг?р?. ??ентел?р яр?амында ??терел? (??енте алыр ?с?н орло?тар?ы 25-30 к?н алдан с?с?л?р). К?нья??а ?ара?ан я?шы йылына тор?ан ????клект?р?? (тау битт?ренд?) е?ел, у?дырыш лы тупра?ты ярата.

[?ауын]]ды ла, ?арбуз ке?ек ?к, ?????к?р ба?сасылар ??тер? ала. Япра?тары ?с айырсалы, б?лгел?нг?н, б?л?к?й. Емешт?ре о?онса-т???р?к й?и?? т???р?к, емеш йомша?ы ??м ?абы?ы (тышса?ы) ?ары т??т?, емеше бик т?мле, ты?ы? ??м хуш е?ле, ?лг?рг?н ??м киптерелг?н килеш т? ?улланыла. О?онса-т???р?к, ауырлы?ы 1,5-2,5 килограмм т?шкил итк?н ≪Колхозница≫ сорты ти? ?лг?р??с?н. ??ентел?р??н ??терел?.


Сы?ана?тар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Овощные и бахчевые культуры. М., 1955; Приусадебное хозяйство. М., 1983; Шестаев А.Л. Овощные и бахчевые культуры на приусадебном участке. М., 1992.


Ба?са культуралары
?арбуз | ?ауын | Йылан ?ыма? ?ауын | Аш?аба? | ?ыяр | Патиссон | ?аба?