А?ъюл
(
рус.
Акъюлово
) ?
Баш?ортостанды?
Х?йбулла районында?ы
ауыл.
2010
йылды? 14 октябрен? ?арата халы? ?аны 84 кеше
[2]
.
Почта индексы ? 453800,
ОКАТО коды
? 80255810003.
Б?т? Р?с?й ??м Б?т? Союз халы? и??бе алыу м??л?м?тт?ре буйынса халы? ?аны (кеше)
| И??п алыу йылы ??м к?н?
|
Б?т? халы?
|
Ир-егетт?р
|
?атын-?ы??ар
|
Ир-егетт?р ?л?ш? (%)
|
?атын-?ы??ар ?л?ш? (%)
|
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ?инуар)
|
|
|
|
|
|
| 1920 йыл 26 август
|
|
|
|
|
|
| 1926 йыл 17 декабрь
|
|
|
|
|
|
| 1939 йыл 17 ?инуар
|
|
|
|
|
|
| 1959 йыл 15 ?инуар
|
|
|
|
|
|
| 1970 йыл 15 ?инуар
|
|
|
|
|
|
| 1979 йыл 17 ?инуар
|
|
|
|
|
|
| 1989 йыл 12 ?инуар
|
|
|
|
|
|
| 2002 йыл 9 октябрь
|
|
|
|
|
|
| 2010 йыл 14 октябрь
|
84
|
43
|
41
|
51,2
|
48,8
|
Халы? ?аны буйынса а?латма
т?рл? йылдар?а и??п алыу т?ртибене? айырмалы?ы булыу с?б?пле халы? ?аныны? ??енс?леген? и?тибар итеге?.
- 1939
йыл ? бар бул?ан халы? ?аны.
- 1989
,
2002
,
2010
йылдар?а ? даими й?ш?г?н урыны булып и??пл?нг?н халы? ?аны
Халы? ?аны буйынса сы?ана?тар
Ауылда?ы халы? ?аны буйынса м??л?м?тте халы? и??бе буйынса алыу урынлы. Б?т? ил к?л?менд? ?тк?н
1897
,
1920
,
1939
,
1959
,
1970
,
1979
,
1989
,
2002
,
2010
йыл?ы халы? и??бе буйынса м??л?м?тт?р бар ??м асы? ?улланыу?а табыр?а була. ?ай?ы бер китаптар?ы электрон т?р?? асып ?арап була.
1926
йыл?ы халы? и??бе буйынса ??р ауыл тура?ында м??л?м?т осра?аны ю? ?ле. Унан баш?а ?ф? вил?й?тенд?
1865
,
1879
,
1886
йылдар?а урында?ы халы? и??бе алын?ан. Та?ы ла ревиз я?малары аша м??л?м?т бар.
- ?ф? вил?й?те ауылдарында халы? ?аны буйынса м??л?м?т 1859 ??м 1865 йылдар?а ?арата бар.
- Ырымбур вил?й?те ауылдарында халы? ?аны буйынса м??л?м?т 1866 йыл?а ?арата бар.
- Был китапта ?ф? вил?й?те ауылдары буйынса м??л?м?т бар. 500 кешен?н к?берек бул?ан ауылдар исемлеге.
- Был китап 1926 йыл?а ?арата т???лг?н, ?мм? халы? и??бе 1920 йыл?а ?арата бирелг?н.
- 1939 йыл ? БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года ? Уфа:Государственное издательство, 1941. ? 387 с.
- Был китапта 1939 йыл?ы и??п алыу буйынса ??р ауыл буйынса м??л?м?т бар.
- 1897 йыл?ы халы? и??бен?н башлап ?алалар, ?ала т?р?нд?ге ?асабалар, райондар, район ???кт?ре буйынса халы? ?аны бар.
- Район ???ген? тиклем (
А?ъяр
): 71 км
- Ауыл советы ???ген? тиклем (
??ли?хм?т
): 10 км
- Я?ында?ы тимер юл станция?ы (Сара): 127 км
XVIII быуатта
Яйы?
буйы далаларында й?ш?г?н
баш?орттар
таулы-урманлы т?б?кт?рг? к?серг? м?жб?р була. Был
баш?орт ихтилалдарын
ба?тырыу барышында баш?орт ауылдары тулы?ынса яндырылыуына б?йле.
???рг?нд?р?е?
?уна? ырыуыны? и? борон?о ауылдарыны? бере?е ? А?ъюл ауылы ла т???? Яйы? далаларында урынлаш?ан бул?ан. ?уна? ырыуы в?килд?ре башта Ур йыл?а?ы (
рус.
Орь
) буйында й?ш?г?н. 1735 йылда Ур йыл?аны? тама?ында
Орск ??л???ен?
ниге? ?алына ??м каратель ??ск?р??рене? ?ан?ы?лы?ы ????мт??енд?, а?ъюлдар ?с тап?ыр ауылды к?сер?л?р:
Г?б?рл?
буй?арына, ? ?у?ынан
Урман Йылайыры
йыл?а?ы
?а?мар?а
?ой?ан урын?а килеп т?й?кл?н?
[3]
.
1795 йыл?ы ревизия м??л?м?тт?ренд? А?ъюл 4 йортло утар булара? к?р??телг?н. 1816 йылда ауылда 133 кеше й?ш?г?н. А?ъюл ауылы Саба?лы, ??м?р, Теле?ол, А?булат, ?айып, Ирсай, Ибра?им, Бикбир?е, Ишморат, ?арыбай, К?й?рг??е, На?ар?ол, Йома?ужа, Ары?лан?ол, ?ыр?ы?, Ары?лан?ол ауылдары мен?н берг? Буран?олов команда?ына инг?н. Ауыл хал?ы 18 быуат а?а?ында Йылайыр йыл?а?ы ???ненд? ниге?л?нг?нг? тиклем ?а?мар йыл?ы?ыны? ?ул ярында ?унарсы тауы ит?генд? й?ш?г?н, унда ?ле л? ауыл зыяраты бар.
1816 йылда ауылда й?ш?г?нд?р:1766 йыл?ы сотник Мортаза ?ужин, уны? улдары Й?рм?х?м?т ??м К?лм?х?м?т; Яхи? ?ужин (1756 йыл?ы); А?ъюл Абзанов, 1731 йыл?ы, ауыл уны? исеме мен?н атал?ан; А?ъюлды? улдары: ?бделв???п, ?бделхали?, Этк?с?к, Йосо?; Х?с?йен Ханбул улы А?булатов (Ишем?олов) (1792-1860); уны? ?усты?ы ???нбай Ханбула улы А?булатов; И??нгилде ??й?нд?к улы Ишем?олов (1764-1851); Ишназар Байназар улы Мусин; Бикбай Бай?ужин; Та?ир Бай?ус?аров; Ир??ли Биканов; К???п Ибра?имов; Баймыр?а А??ужин; ??м?р Бохаров; Абдулла ??м Тороп?ол Ярат?оловтар.
[4]
1834 йылда ауылда 46 йорт ??м 371 кеше и??пл?нг?н, 1850 йылда - 80 йорт ??м 800 кеше. Р?хс?т алып, й?ш?рг? ??м мал к?т??г? буш ер ю?лы?тан, ауыл хал?ы Орск ??л???е тир??енд? я?ы торамалар т???г?н.
?мм? к?п йылдар ?т?? л?, баш?орттар ?? а?аба ер??рен онотмай?ар ??м улар?ы ?а?лау ма?сатында кире
Г?б?рл? тау?арына
к?с?л?р.
Ишбир?е Ишкинин
(Ишем?олов), хорунжий, 1812 йыл?ы Ватан ?у?ышында ?атнашыусы, 1-се Баш?орт полкы составында ?у?ышып, ≪1814 йылды? 19 мартында Парижды ал?ан ?с?н≫ ??м ≪1812 йыл?ы ?у?ыш и?т?леген?≫ к?м?ш ми?алдары мен?н наградлан?ан. ?у?ыштан ?у? Ырымбур сик ?ы?ы?ын ?а?лау буйынса хе?м?т ?т?. ?у?ыра? ул ??ене? ту?андары мен?н Г?б?рл? йыл?а?ы буйында я?ы
Ишбир?е
ауылына ниге? ?ала. Был Ырымбур губернаторы
В.А. Перовский?ы?
1854 йыл?ы 5864-се бойоро?о ниге?енд? баш?арыла
[4]
. Ишбир?е Ишкинин ет?кселегенд? А?ъюлдан бер нис? ?аил?, шулай у?
Ары?лан?олдан
Байбулатовтар ??м К?скилдиндар ?аил?л?ре Ишбир?ег? к?с?
[3]
.
Бер нис? йылдан губернатор?ы? 5964-се бойоро?о буйынса 1857 йылды? майында А?ъюл ауылынан ??лек?й Тимербай улы Ярат?олов ет?кселегенд? 237 кешен?н тор?ан 21 ихата к?серел?. Улар А?ъюл ауылынан ??т?р?к
Урман Йылайыры йыл?а?ы
???ненд?
??лек?й
ауылына ниге? ?ал?ан. Б?г?н был ауыл ю?.
А?ъюл ауылы хал?ы ике я?ы ауыл?а к?сеп китк?нд?н ?у? да, 1859 йылда унда 33 йортта 295 кеше й?ш?г?н.
≪Списки населенных мест. Оренбургская губерния. 1866.≫ тиг?н китапта ауыл тура?ында ошолай я?ыл?ан:
≪Орский уезд, 2-й стан, № 762 дер. Акъюлова, башк., расположена у р. Сакмара, между правой стороной старо-линейного тракта и левой почтового тракта из г. Орска в г. Верхнеуральск. Расстояние от уездного города 140 верст, от становой квартиры 98 верст, число дворов 52, число жителей: муж. 154, жен. 147. В деревне была мечеть.≫
[5]
1917 йылда ауылда 131 йорт??м 800 кеше й?ш?г?н, 1925 йылда 60 ихата ??м 500 кеше й?ш?г?н. Ауыл хал?ыны? к?ме? с?б?бе булып Граждандар ?у?ышы, 1921-22 йылдар?а?ы тиф ??м аслы? эпидемиялары тора.
[4]
- Тау урамы, (рус. улица Горная)
- Йыл?а урамы, (рус. улица Речная)
[6]
- А?ъюлов С?йф?н С?????ткир?й улы
? эске хе?м?т ветераны,
Баш?ортостан Республика?ыны?
ат?а?ан?ан юрисы,
Салауат Юлаев ордены
кавалеры.
- Баймыр?ина Вил? Иск?нд?р ?ы?ы
(1.07.1953), педагог-?алим, ю?ары м?кт?п у?ытыусы?ы. Педагогия ф?нд?ре докторы (1998), профессор (1999).
Р?с?й Федерация?ыны?
почётлы ю?ары ??н?ри белем бире? хе?м?тк?ре (2007).
Баш?ортостан Республика?ыны?
ат?а?ан?ан ф?н эшм?к?ре (2014) ??м м??ариф отличнигы (2009).
- Ильясова Йомабик? С?л?хетдин ?ы?ы
(1.11.1957; ?ы? фамилия?ы А?ъюлова), д??л?т ??м матбу?ат эшм?к?ре, журналист ??м ша?ир. 1999?2013 йылдар?а
≪Баш?ортостан ?ы?ы≫
журналыны? баш м?х?ррире.
Баш?ортостан Республика?ыны?
д?ртенсе (2008?2013 йылдар) ??м бишенсе (2013 йылдан) са?ырылыш
Д??л?т Йыйылышы ? ?оролтай
депутаты, 2013 йылдан ? Д??л?т Йыйылышы ? ?оролтай р?йесе урынба?ары. 1985 йылдан СССР Журналистар союзы, 1995 йылдан ?
Баш?ортостан Я?ыусылар союзы
а?за?ы.
Р?с?й Федерация?ыны?
ат?а?ан?ан м???ни?т (2008) ??м Баш?ортостан Республика?ыны? ат?а?ан?ан матбу?ат ??м ки? м??л?м?т (2002) хе?м?тк?ре.
Салауат Юлаев ордены
кавалеры (2017).
- Р?хм?туллина Г?лшат Суфиян ?ы?ы
(?ы? фамилия?ы
Бай?абулова
; 3.08.1963), табип. 2010 йылдан
Сибай
?ала дауахана?ы бала табыу йортоно? акушер-гинекологы. Баш?ортостан Республика?ыны? ?аулы? ?а?лау отличнигы (2014).