Bu m?qal?d? hec bir m?lumatın m?nb?si gost?rilm?mi?dir . Lutf?n, etibarlı m?nb?l?r ?lav? etm?kl? m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. Q?r?z yaradan m?nb?siz hiss?l?r muzakir?siz silin? bil?r.

Bu m?qal?ni vikil??dirm?k lazımdır. Lutf?n, m?qal?ni umumvikipediya v? redakt? qaydalarına uy?un ??kild? t?rtib edin.

Az?rbaycanda z?rb cal?ı al?tl?rinin kokl?ri cox-cox q?diml?r?, ibtidai ya?ayı? dovrl?rin? gedib cıxır. Bu dovrl?rd? insanlar mu?yy?n vasit?l?rl? ritml?r yaratmı?lar. Bel? vasit?l?rd?n biri ayaqdoym? z?rb usulu idi ki, bu zaman qazılmı? quyunun uz?rin? quru a?ac do??y?r, ustunu muxt?lif heyvan d?ril?ri il? ort?r?k onu ayaqla doy?cl?m?kl? ce?idli ritml?r alarlarmı?. ?lk z?rb al?tl?ri, cox guman ki, bel? yaranmı?dır.

?ndi d? zorxana oyunlarından birinin adı "Ayaqdoym?" adlanır. Az?rbaycanda ?n q?dim insan m?sk?nl?rind?n biri olan Qobustanda Cingirda?ın ?t?kl?rind? on-on iki min il ?vv?ll?r? aid edil?n qaya r?sml?ri il? yana?ı, " Qaval da?ı " adlanan boyuk bir qaya parcası da vardır. Bu qayanı ?l, ayaq v? yaxud h?r hansı bir cisiml? doy?cl?dikd?, qavalın tembrin? uy?un s?sl?r alınır. Bel? guman edilir ki, h?min qaya parcası ulu ?cdadlarımız t?r?find?n z?rb al?ti kimi istifad? olundu?undan bu gunumuz? "Qaval da?ı" adı il? g?lib catmı?dır. Qaval da?ı bu gun d? z?rb al?tl?rin? xas olan keyfiyy?tl?rini saxlamaqdadır. Z?rb cal?ı al?tl?rinin muxt?lif novl?ri Az?rbaycan ?razisind? tarix?n cox geni? yayılmı? v? xalqımızın m?d?ni h?yatında ozun?m?xsus rol oynamı?dır. Al?t?unaslı?ımızın s?ciyy?vi xususiyy?tl?rind?n biri d? onun z?rb cal?ı al?tl?ri il? z?nginliyidir.

Hazırda musiqi s?n?timizin inki?afında ba?lıca rol oynayan bir cox z?rb al?tl?rind?n geni? istifad? edilir. Bu al?tl?r, ?sas?n, 3 nov? ayrılır:

1. Membranlı. Qrupa t?bil , kos , qo?a na?ara , na?ara , dumb?k v? bu nov dig?r z?rb al?tl?ri daxildir.
2. ?diofonlu. Buraya kasa v? saxsı qablar, muxt?lif novlu laqqutular , ?ax-?axlar , zınqırovlar , qumrovlar v? s. aid edil? bil?r.
3. ?diomembranlı. Bu nov z?rb al?tl?rin? qaval v? d?f aid edilir.

Membranlı z?rb cal?ı al?tl?ri arasında ?n geni? yayılmı?ı na?aradır. Xalqımızın ad?t v? ?n?n?l?rinin, toy-bayram ??nlikl?rinin aparıcı cal?ı al?tl?rind?n sayılan na?aranın bir sıra novl?ri movcuddur. Olcul?ri il? f?rql?ndiril?n bu novl?r boyuk na?ara, cur? na?ara, ciling na?ara, qoltuq na?ara, ?l na?ara adlandırılır. Bu al?t, ?sas?n, iki qurulu?da movcuddur: biruzlu v? ikiuzlu. Biruzlul?r? qo?a na?ara , na?araz?n , t?bil , d?f , qaval , ikiuzlul?r? boyuk na?ara (kos na?ara), cur? na?ara v? qoltuq na?ara aid edilir. Na?aralar arasında ?n cox yayılanı qoltuq na?ara v? qo?a na?ara hesab edilir.

Z?ngin v? muxt?lif novlu z?rb cal?ı al?tl?rind?n bir coxu: t?bil bas , d?nbal , m?zh?r , t?bil , qumrov , zil , duhul , z?ng , zınqırov , kaman , sinc , davul , naqus , xalxal v? ba?qaları musiqi m?d?niyy?timizin inki?afı tarixind? must?sna rol oynamı?, lakin bu gunumuz? g?lib catmamı?dır.