Yaqub b?y

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya kec Axtarı?a kec
Yaqub b?y
Do?um tarixi 1820 [1] [2] […]
Do?um yeri
V?fat tarixi 29 may 1877 ( 1877-05-29 ) [3] v? ya 1877 [4]
D?fn yeri
F?aliyy?ti monarx , ?sg?r , ?kinci d?r?c?li kapitan [d]
Vikianbarın loqosu  Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Yaqub b?y ( Cinc? : 阿古柏, ?g?bo, 穆罕默德?雅?甫, muh?nmode y?huof?, Tacikc? : Му?аммад Яъ?уб Бег, Ozb?kc? : Му?аммад Я?уб Бек, Farsca : ????? ????? ???, Turkc? : Muhamm?d Yaqub B?y [5] ; 1820 [1] [2] […] , Pisk?nt [d] , Kokand xanlı?ı ? 29 may 1877 [3] v? ya 1877 [4] ) ? Kokand xanlı?ının ozb?k ?silli s?rk?rd?si.

H?yatı [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Yaqub b?y Kokand xanlı?ı zamanında Pisk?nt ??h?rind? do?uldu. Hokand ?sg?ri quvv?l?rin? daxil olma?ı bacaran Yaqub b?y 1845-ci ild? Kokand xanı Xudayar xanın xarici i?l?r m?muru oldu. Cin vasallı xidm?tl?rinin icind?ki ?sg?ri ba?cısı, Kokand xanlı?ı v? 1851-ci ild? A?-M?chit (Aq Masjid, Aq M?ch?t, ak m?scit, sonra Fort-Perowski v? ya P?rowsk (1925-ci ild?n b?ri Qızıl-Ordu) Xisar s?rk?rd?si oldu. [6]

1853-cu ild? Rusiyanın 26 gun sur?n muhasir?sin? qar?ı vuru?du. Qa?qar hokmdarı Sadıq b?y Cahangir xocanın Kokandda ya?ayan o?lu Buzuruk xanı Qa?qar hokmdarı olaraq gorm?k ist?yirdi.

Kokand hakimi Xudayar xan 1864-cu ild? Buzuruk v? Yaqub xanı 1.000 n?f?rlik bir ordu il? Qa?qara gond?rdi. Qısa bir sava?dan sonra Buzuruk, xan elan edildi.

1864-cu ilin icind?, Cimk?nd v? Da?k?nd hisarlarının ruslara qar?ı mudafi?sin? qatılır. ??rqi Turkistanda Cing sulal?sina qar?ı usyan ed?n Huil?r v? qır?ızlar Kokand xanlı?ından yardım ist?yirl?r. Yaqub b?y d?rin Kokand siyas?tinin icin? c?kilir v? Kokand xanı ondan qurtulması ucun 1865-ci ilin ?vv?lind? [7] ?hm?d Kazani (Makhdum-i Azam al-Kasani al Dahbidi) [8] t?r?fdarı xocalarından biri olan Buzrug xan il? birl??m?si ?mrini verir.

Bunun ucun Alim Kuli, Cahangir Xocanın o?lu v? V?li xanın qarda?ı Buzrug Xoca [9] v? gen?ral Yaqub b?yi birlikl?riyl? birlikd? ??rqi Turkistana gond?rmi?dir. Yaqub b?y Tarım hovz?si (塔里木盆地)n? daxil olaraq Qa?qar v? Yengisarda Cing garnizonlarını m??lub etmi?di.

May 1865-ci ild? Car Rusiyası Kokand xanlı?ına hucum ed?nd? Alim Kuli Da?k?ndd? olmu? v? 7.000 n?f?rlik birlikl?ri ??rqi Turkistana sı?ınmı?dır. Yaqub b?y bu birlikl?rini d? ?mr altına alaraq sentyabr 1865-ci ild? Yark?nd v? Xotanı da i?gal etm?yi bacarmı? v? Tarım hovz?sinin q?rb qisminı ?ld? etmi?dir. Yaqub b?y? qar?ı cıxan Buzrug Xocanı oyundan cıxardıqdan sonra R??id?ddin Xocanı m??lub etmi? v? Aksunu i?gal etmi?dir.

1867-ci ild? Buzuruk xanın iqtidarına son ver?r?k Yaqub b?y "Badovl?t xan" [10] adını i?l?tm?y? ba?lamı? v? Kucar v? Korlanı i?gal etmi?dir. ??ri?t il? idar? etm?y? ba?lamı? v? Buxara xanlı?ından "Atalıq Qazi" unvanını almı?dır. 1870 -ci ild? Tarım hovz?sinin ??rq his?sind? Turfan v? Tanrı da?larını a?araq Urumcini , 1871-ci ild? Manas , Pican v? ?li bolg?sini d? i??al ed?r?k butun ??rqi Turkistandan Cing ordusunu supurmu?dur.

Yaqub xan olk?d? ?min-amanlı?ı b?rpa etdikd?n sonra tarixi v? m?d?ni ba?ları olan v? ?slam dunyasının hamisi sayılan Osmanlı dovl?tin? elci gond?rmi? Sultan ?bdul?ziz xandan yardım v? himay? ist?mi?; dovl?tinin Osmanlı ?mperiyasının bir parcası olaraq q?bul edilm?sini dil?mi? v?ona bi?t etdiyini bildirmi?dir. Osmanlı ?mperiyası Yaqub xanın bu t?l?bini q?bul ?tmi? v? padi?ahın direktifi uz?rin? Albay Kazım b?y ba?cılı?ında 5 muvazzaf v? 3 ?m?kli Subaydan ibar?t bir ?sg?r ??itim qrupunu 1200 piyada tuf?ngi 6 s?hra topu v? c?pxan? yapımında kullanılan barıt v? sursat il? Hindistan uz?rind?n ??rqi Turkistana gond?rmi?dir. H?y?t Qa?qarda buyuk co?ku v? sevinc il? qar?ılanmı?, hutb?l?r padi?ah adına okunmu? v? paralar da Sultan Abdulaziz Xan adına bastırılmı?tır. Do?u Turkistan s?malarında Osmanlı sanca?ı dalgalandırılmı?tır.

Britaniya , Car Rusiyası il? Orta Asiyanın hakimiy?ti icin " Boyuk oyun (The Great Game)" oynamak oldu?u icin Yaqub b?yi kullanmak amacıyla 1868-ci ild? oz?l ?lcisini yollayarak k?ndisini tanımı? v? Yaqub b?y Britanya himay?sind?ki Hindistandan silah yardımını almı?tır. 1874-cu ild? Britanya il? antla?ma imzalanmı? v? Britanya Ka?gar konsoloslu?unu acmı?tır. Bu antla?mada Yaqub b?y Qa?qar v? Yark?ndın ?miri olaraq adı g?cmi? v? Britanya bu olk?y? Qa?qar ?mirliyi olarak hitap ?tmi?tir. Bu sırada Rusya Carlı?ıda Ka?garda bir konsolosluk acmı?tır. Yaqub b?y Buxara xanlı?ı v? Osmanlı dovl?ti il? d? diplomatik ili?ikil?rini kurmu?tur. Osmanlı dovl?ti Yaqub b?yin k?ndi ustunlu?unu kabul ?tm?sinin kar?ılı?ı olarak Yaqub B?yi r?sm?n ?mirli?? atanmı?tır. [11]

?slami d?y?rl?r? on?m verm?kl? xalqın d?st?kl?rini alama?a calı?mı? v? m?scidl?r? v? turb?l?r (ziyar?tgahlar)ı himay? altına almı?dır. Fakat sava? n?d?niyl? g?lirl?rin? ihtiyacı duydu?u icin a?ır v?rgi yukl?mi?tir. O uzd?n Turk xalqlar onu " ?ndican quldurları" olarak adlandırmı?lardır. Yon?tim boyunca 200.000 Dungan il? 50.000 Turki halkların olduruldu?u soyl?nm?kt?dir. 1875-ci ild? Cing sulal?si fovqal?d? hallar v?ziri (?差大臣/欽差大臣 q?nch?i dachen, bir konuda ?mparatorundan tam y?tkiyi alan v?zir) Tso Tsung-tang [12] (左宗棠 Zu? Z?ngtang) komutasındaki 40.000 ki?ilik orduyu yollamı? v? Ka?gar ?mirli?ini yıxmı?dır.

1877-ci ilin yılı ilkbaharında Turfan v? Toksuna yapılan Cin saldırısı uz?rin? zayıflamı? gucu il? Yaqub b?y Korlaya g?ri c?kilir v? orada 16 may 1877 (29 may) ild? oz adamları tarafından oldurulur (Brockhaus, 1894), bir ba?qa qaynaqlarda Yaqub b?yin umidini k?s?r?k intihar ?tti?i soyl?nmi?tir. (Encyclopa?dia Britannica). Yaqub b?yin ba?arısız olmasına ?n buyuk n?d?n Dunganlardır. Onlar Yaqub b?yin hokmdarlı?ından cox da m?mnun deyildil?r, bu sırada taktik n?d?nl? Cinlil?rin onlara iyi bir insan muam?l?si yapmasından qaynaqlanır.

Yaqub b?yin o?ulları aralarında anla?amazlar, ancak sava?ı surdururl?r. 16 dekabr 1877-ci ild? Qa?qar , daha sonra 1878-ci ilin yanvar ayında Xotan (Khotan), 16 may 1878-ci ild? ??rqi Turkistanın tamamı Cinlil?rin ?lin? g?c?r boyl?c? Yabub b?yin hakimiy?ti bit?r. Yaqub b?yin hakimiy?ti bittikt?n sonra, Rusya 1881-ci ild? aparılan Sankt Petersburq sozl??m?si il? Gulca bolg?sini tazminat qar?ılı?ında Cin? geri verdi.

??kill?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

  • Yakub Beg'in korma birlikleri
    Yakub Beg'in korma birlikleri
  • Yakub Beg'in birlikleri
    Yakub Beg'in birlikleri
  • Tso Tsung-t'ang
    Tso Tsung-t'ang

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

  1. ↑ 1 2 Deutsche Nationalbibliothek Record #13327151X // Umumi t?nziml?m? n?zar?ti (GND)   (alm.) . 2012?2016.
  2. ↑ 1 2 Yaqub Beg // SNAC   (ing.) . 2010.
  3. ↑ 1 2 Immanuel C.Y. Hsu The Rise of Modern China   (ing.) . 6 USA : OUP , 2000. P. 321. 1136 p. ISBN 978-0-19-512504-7
  4. ↑ 1 2 Ya'qub Beg // Cex Milli Hakimiyy?t M?lumat bazası .
  5. ↑ Muhamm?t Yaqub b?y Ku?b?yi
  6. ↑ ^ Souc?k, Svat, A History of Inn?r Asia, (Cambridg? Univ?rsity Pr?ss:2000), sayfa 265
  7. ↑ Fischer Weltgeschichte Bd. 16: Zentralasien, s?h. 307.
  8. ↑ [1] [ olu kecid ]
  9. ↑ Buzrug xan bir Nak?ib?ndi t?riqatı Sufi ?eyxidir.
  10. ↑ Badaul?t: Yazgı sevgilisi anlamındadır.
  11. ↑ Svat Souc?k, A History of Inn?r Asia, sayfa 265 v? Cambridg? History of China, Vol. 11, sayfa 225.
  12. ↑ Tso Tsung-tang bu sava? icin hicbir cabadan kacmamı?tır. G?ni? kapsamlı s?rmay? pazarındaki bonoları satın alır. Taxıl yeti?tirir v? satın alır, Sincanda boyuk bir Lojistik, 5.000 araba , 29.000 d?v? v? 5.500 e???k v? ya qatırdan t??kil edil?n hazırlık aparar, oz birlikl?rini toplarla (oz?llikl? Alman Krupp firmasından) v? 150.000 Avrupa malı tuf?kl?rl? donatır. Sonunda, Ruslar dahi ona ucuza tahıl satmayı on?rir.

Xarici kecidl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

M?nb? ? " https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Yaqub_b?y&oldid=6673674 "