| Xordalılar
|
|---|
 |
|
|
|
|
|
Xordalılar
(
lat.
Chordata
) ?
heyvanlar
al?min? aid heyvan tipi.
Xordalılar 500 milyon il bundan ?vv?l ?m?l? g?lib. Xordalıların q?dimliyin? v? muxt?lifliyin? baxmayaraq onları birl??dir?n umumilik var:
- Onların b?d?ninin ?sasını butov v? ya bu?umlu bel sutunu t??kil edir. Buna
ox skelet
v? ya
xorda
da deyilir.
- Bu sutunun ustund? boru formalı m?rk?zi sinir sistemi yerl??ir.
- Bel sutununun altı il? h?zm borusu uzanır. Bu borunun on t?r?fi a?ızla, arxa t?r?fi is? anus d?liyi il? qurtarır. H?zm borusunun on hiss?si udlaq adlanır. Udla?ın yanlarında sıra il? duzulmu? q?ls?m? yarıqları var. Bu s?b?bd?n udlaq h?m qidalanmada, h?m d? t?n?ffusd? i?tirak edir.
- H?zm borusunun udlaq hiss?sinin altında qan-damar sisteminin m?rk?zi olan ur?k yerl??ir, Xordalılar tipinin 43 min? yaxın novu m?lumdur.
?kinci b?d?n bo?lu?u
olan heyvanların ali tipidir. Xordalılar uc yarımtip? bolunur:
Ba?ıxordalılar
,
Tunikalılar
(v? ya surf?sixordalılar) v?
Onur?alılar
(k?ll?lil?r). Xordalılar ucun butun omur boyu v? ya inki?afın mu?yy?n dovrund? bel telinin ? xordanın, onun ustund? sinir borusunun, h?zm borusunun, h?zm borusunun onund? (udla?ın yanlarında) q?ls?m? d?likl?rinin, b?d?nin on hiss?sind? xorda v? h?zm borusu altında qan-damar sisteminin doyun?n hiss?si ? 'ur?yin' olması xarakterikdir. Xordalılar heyvanlar al?minin ?n ?sas tipi hesab olunur. Bu tip? 100.000-? q?d?r nov daxildir. Xordalılar ucun bir sıra xususiyy?tl?r xarakterikdir. Onların b?d?ninin ?sasını butov v? ya bu?umlu bel sutunu t??kil edir. Buna xorda deyilir. Xorda ox skelet olub, vakuolla?mı? huceyr?l?rd?n ibar?tdir. O, primitiv
orqanizml?rd?
butun omru boyu qalır. Ali
orqanizml?rd?
is? o, onur?a f?q?r?l?ri il? ?v?z olunur. Xordalılar anlayı?ı
onur?alılar
v? b?zi
onur?asızları
?hat? edir. Bel sutununun uz?rind? boru formalı m?rk?zi sinir sistemi yerl??ir. Bel sutununun altı il?
h?zm borusu
uzanır. Bu borunun on t?r?fi a?ızla, arxa t?r?fi is?
anus d?liyi
il? bitir. H?zm borusunun on hiss?si udlaq adlanır. Udla?ın yanında sıra il? duzulmu? q?ls?m? yarıqları var. Bu s?b?bd?n udlaq h?m qidalanmada, h?m d? t?n?ffusd? i?tirak edir. H?zm borusunun udlaq hiss?sinin altında qan-damar sisteminin m?rk?zi olan
ur?k
yerl??ir. Sadaladı?ımız ozun?m?xsus xususiyy?tl?rl? yana?ı, xordalılar ucun b?d?nin ucqatlı olması, ikit?r?fli simmetriyası,
ikinci b?d?n bo?lu?u
xarakterikdir.
[3]
Xordalıların 3 yarımtipi m?lumdur:
| Yarımtipl?r
|
Sinifl?r
|
| K?ll?sizl?r (Acrania v? ya Cephalochordata)
|
Leptokardil?r (Leptocardii) sinfi
|
| Qi?alılar (Tunicata)
|
Assidil?r (Ascidiacea) sinfi
|
| Lavralar (Lavracea) sinfi
|
| Salplar (Thaliacea) sinfi
|
| K?ll?lil?r (Craniata) v? ya Onur?alılar (Vertebrata)
|
Hiperoartiyalar (Hyperoartia) sinfi
|
| Miksinl?r (Myxini) sinfi
|
| Qı?ırdaqlı balıqlar (Chondrichthyes) sinfi
|
| ?uauzg?cli balıqlar (Actinopterygii) sinfi
|
| P?ruzg?cli balıqlar (Sarcopterygii) sinfi
|
| Suda-quruda ya?ayanlar (Amphibia) sinfi
|
| Surun?nl?r (Reptilia) sinfi
|
| Qu?lar (Aves) sinfi
|
| M?m?lil?r (Mammalia) sinfi
|
- ↑
Integrated Taxonomic Information System
(ing.)
.
2001.
- ↑
Ruggiero M. A.
,
Gordon D. P.
,
Orrell T. M.
,
Bailly N.
,
Bourgoin T.
,
Brusca R. C.
,
Cavalier-Smith T.
,
Guiry M. D.
,
Kirk P. M.
A Higher Level Classification of All Living Organisms
(ing.)
. //
PLOS ONE
/
PLOS ONE Editors
PLoS
, 2015. Vol. 10, Iss. 4. P. e0119248. ISSN
1932-6203
doi:10.1371/JOURNAL.PONE.0119248
PMID:25923521
- ↑
Dogel, Onur?asızlar zoologiyası, Bakı-2007
