Bu m?qal?d?ki m?lumatların yoxlanılabil?r olması ucun ?lav? m?nb?l?r? ehtiyac var . Daha ?traflı m?lumat v? ya m?qal?d?ki probleml?rl? ba?lı muzakir? aparmaq ucun m?qal?nin muzakir? s?hif?sin? diqq?t yetir? bil?rsiniz. Lutf?n m?qal?y? etibarlı m?nb?l?r ?lav? ed?r?k bu m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. M?nb?siz m?zmun probleml?r yarada v? silin? bil?r. Probleml?r h?ll edilm?mi? ?ablonu m?qal?d?n cıxarmayın.

Bu m?qal?ni vikil??dirm?k lazımdır. Lutf?n, m?qal?ni umumvikipediya v? redakt? qaydalarına uy?un ??kild? t?rtib edin.

,
Vergul
Punktuasiya apostrof ( ’ ' ) mot?riz? ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) iki noqt? ( : ) vergul ( , ) tire ( ? , ?, ?, ― ) noqt?l?r ( …, ..., . . . ) nida i?ar?si ( ! ) noqt? ( . ) guillemets ( ≪ ? )--> defis ( ? ) defis-minus ( - ) sual i?ar?si ( ? ) dırnaq i?ar?si ( “ ”, ‘ ’, ≪ ≫, ? ? ) noqt?li vergul ( ; ) ?yri x?tt (sle?, drob) ( /,  ?  ) Sozayırıcılar mot?riz? ( ) ( ) ( ) interpunkt ( · ) ?sas tipoqrafika ampersand ( & ) ticari at ( @ ) ulduz (asterisk) ( * ) t?rsin? ?yri x?tt ( \ ) siyahı markeri (bullit) ( ? ) sirkumfleks ( ^ ) xac ( †, ‡ ) d?r?c? ( ° ) cevrilmi? nida i?ar?si ( ¡ ) cevrilmi? sual i?ar?si ( ¿ ) oktotorp (??b?k?, xe?) ( # ) nomr? i?ar?si ( № ) bolm? i?ar?si ( ÷ ) sıra indikatoru ( º, ª ) faiz , promille , milyonda bir ( %, ‰, ? ) abzas ( ¶ ) ?trix ( ′, ″, ? ) paraqraf i?ar?si ( § ) tilda ( ~ ) altdan x?tt ( _ ) ?aquli x?tt ( |, | ) Zehni mulkiyy?t mu?llif huquqlarının qorunması i?ar?si ( ⓒ ) ?laq?li huquqların qorunması i?ar?si ( ® ) xidm?t i?ar?sinin simvolu ( ? ) fonoqram ucun ?laq?li huquqların qorunması i?ar?si ( ? ) ?mt?? ni?anı ( ™ ) Valyuta i?ar?l?ri valyuta i?ar?si (umumi) ( ¤ ) valyuta i?ar?l?ri (konkret) ( ? ? ? ￠ ? ? ? $ ? ? ? € ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ￡ ? ? ? ? ? \ ￥ ? ) Must?sna tipoqrafika asterizm ( ? ) interrobanq ( ? ) ironiya i?ar?si ( ? ) Dig?r Diakritik i?ar?l?r ?pasiya Dig?r yazılarda Cin punktuasiyası
Bu ?ablon: bax muzakir? redakt?

Vergul (,) ? sozl?ri , birl??m?l?ri v? cuml?l?ri s?rh?dl?ndirm?k ucun i?l?dil?n dur?u i?ar?sidir .

Vergul cuml?nin h?mcins uzvl?ri v? sadalanan sozl?r arasında (M?s?l?n: Nizaminin, Fuzulinin, Vaqifin), tabeli v? tabesiz mur?kk?b cuml?l?rin komponentl?ri arasında (M?s?l?n: g?l?n g?ldi, ged?n getdi), cuml?l?rd? ?lav? v? xususil??m?l?ri ayırmaq ucun (M?s?l?n: sufr?y? bal qoyuldu, ?sl bec? balı), cuml? uzvl?ri il? qrammatik c?h?td?n ba?lanmayan sozl?ri ( ara sozu , xitab , nida , t?sdiq, inkar sozl?ri) ayırmaq ucun (M?s?l?n: O, ?lb?tt?, m?n C?mili deyir?m h?l? ozun? g?lm?yib) istifad? olunur.

Dur?u i?ar?l?rinin m?tnd? i?l?nm?si qaydalarından vergul i?ar?sini dur?u i?ar?l?ri arasında ?n geni? istifad? olunan v? ?n lazımlı vasit?l?rd?n biri kimi goturul?n qrafik i?ar? sayılır. Vergul fransız sozu olub semantik m?nası qol-budaq, hiss? dem?kdir. Vergul r?ngar?ng m?qamlarda ozunu gost?r?n v? cuml? s?rh?di il? ba?lı olmayan dur?u i?ar?sidir.

Qrammatika kitablarında eyni suala cavab ver?n, eyni bir cuml? uzvu il? ba?lı olan (eyni cuml? uzvun? aid olan) b?rab?rhuquqlu uzvl?r h?mcins uzvl?r kimi s?ciyy?l?ndirilir. M?s?l?n,

1. Da?lar, d?r?l?r, duzl?r pambıq kimi qarla ortulmu?dur.
2. Ehtiyac, aclıq, zulm qoymadı goz acam.

Bu cuml?l?rd? h?mcins mubt?dalar arasında (da?lar, d?r?l?r; ehtiyac, aclıq) vergul qoyulmu?dur.

1. Biz d? ?irin sohb?t ed?rdik, yey?rdik, danı?ardıq, gul?rdik.
2. G?ncl?r danı?ır, gulur, ?adyanalıq edirdil?r.

Bu cuml?l?rd? is? h?mcins x?b?rl?r arasında vergul i?ar?si i?l?nmi?dir (sohb?t ed?rdik, yey?rdik, danı?ardıq; danı?ır, gulur).

Ki tabelilik ba?layıcısı i?l?n?n muxt?lif novlu tabeli mur?kk?b cuml?l?rd? mur?kk?b cuml?nin t?r?fl?rini birl??dir?n cuml?l?r arasındakı ki ba?layıcısından sonra vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. El? hadis?l?r olur ki, hec vaxt yaddan cıxmır.
2. T?l?b? var ki, kitab ?lind?n du?mur.
3. Ozunu el? aparır ki, dey?rdin, hamı ona borcludur.
4. O, el? baxırdı ki, sanki cala?andır, ?ikarının ustun? ?ı?ıyacaq.
5. Biz ona gor? g?lmi?ik ki, sizi x?b?rdar ed?k.

Cunki ba?layıcısı i?l?n?n mur?kk?b cuml?d? ondan ?vv?l vergul yazılır.

1. O?lan imtahan verm?kd?n qorxurdu, cunki elmd?n coxdan uzaqla?mı?dı.

-sa, -s? ??rt ??kilcisi i?l?n?n mur?kk?b cuml?d? sa² birinci cuml?nin x?b?rind? g?l?rs?, ondan sonra vergul qoyulur.

1. ?g?r yıxılsan, balta calan cox olar.
2. H?rgah i?l?mirs?ns?, ged? bil?rs?n.

Mur?kk?b cuml?d? sa², da², bel?, h?rc?nd, h?rc?nd ki, duzu, do?rusu, duzdur, do?rudan sozl?ri varsa h?min sozl?rd?n sonra, amma, ancaq ba?layıcılarından is? ?vv?l vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. H?rc?nd ki, bir yerd? i?l?yirdil?r, amma dostluq etmirdil?r.
2. Duzu, iyirmi faiz torpaqlarımız du?m?n tapda?ı altındadır, ancaq torpaqların geri alınaca?ına ?ubh? etmirik.

Aydınla?dırma ?laq?li tabesiz mur?kk?b cuml?l?rin t?rkib hiss?l?ri arasında iki noqt? qoyulur. T?rkib hiss?l?rinin birind? vergul olduqda umumi il? aydınla?dırıcı hiss?nin arasında noqt?li vergul d? qoyula bil?r. M?s?l?n,

1. Goz?l bir yay gunu idi; c?m?nl?r ya?ıl donunu geyinmi?, a?aclar cic?k acmı?dı.
2. Qız?ın i? gedirdi: kimisi cala qazır, kimisi is? ?itil ?kirdi.

T?r?fl?ri must?qil olub, daxilind? h?mcins uzv i?tirak ed?n ba?layıcısız tabesiz mur?kk?b cuml?l?rin t?rkib hiss?l?ri arasında noqt?li vergul qoyulur. Bel? cuml?l?r cox geni? olur v? h?r hansı dur?u i?ar?sind?n biri i?l?dilir. M?s?l?n,

1. Uc il, ya b?lk? dord ildi, yax?ı yadımda deyil, bizim Bax?alı b?y gedirdi G?nc?y?; apardım va?zala, bileti aldım v? yola saldım getdi (C. M?mm?dquluzad?).
2. Bir azdan sonra sufr? acıldı; hamımız sufr? ba?ına oturub qatıq, ya?, qaymaqdan doyunca yedik (A. ?aiq).

Ba?layıcısız ba?lanan tabesiz mur?kk?b cuml?l?rin t?rkib hiss?l?ri arasında noqt?li vergul qoyulur. Bel? cuml?l?r cox geni? olur v? t?rkibind? h?r hansı dur?u i?ar?sind?n biri i?l?dilir. M?s?l?n,

1. Qarqar cayının h?zin ?ırıltısı, Gular?nin palazlara, g?b?l?r? endirdiyi toqqaların taqqıltısı ?trafa yayıldı; h?l? naxırcıların oynamaları da bu s?sl?r? qarı?anda ??nlik bir t?r?k?m? toyunu xatırladırdı (?. Haqverdiyev).
2. Onlar otaqdan cıxmamı? ota?a s?s-kuyl? iri bir qadın girdi; qolları cırmalanmı?dı (C. Cabbarlı).

Z?rflikl?r ?ks?r?n, baxmayaraq, halda, kimi, ?laq?dar olaraq v? s. sozl?rin kom?yi il? xususil???rk?n bu zaman h?min sozl?rd?n sonra vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. S?h?r yor?un v? ac oldu?umuza baxmayaraq, korpunu tikdik.
2. Payız oldu?u halda, aran yerl?rd? istiydi.

Xususil??mi? tamamlıq v? z?rflikl?rd?n sonra vergul qoyulur

D?qiql??dirici xususil??mi? uzvl?r bu v? ya dig?r bir uzv? aid olur. Onun m?nasını konkretl??dirir. Xusus?n, xususil?, o cuml?d?n, h?tta sozl?rinin kom?yi il? formala?an d?qiql??dirici xususil??mi? uzvd?n ?vv?l vergul yazılır. M?s?l?n,

1. Butun sinifl?r, xusus?n onuncular yax?ı n?tic? ?ld? etdil?r.
2. Onun butun b?d?ni, h?tta uz-gozu d? toz-torpaq icind? idi.

Tabesiz mur?kk?b cuml?l?ri ?m?l? g?tir?n sad? cuml?l?r bir-birin? tabesizlik ?laq?si il? ba?lanır v? qrammatik c?h?td?n b?rab?rhuquqlu olur. Tabesiz mur?kk?b cuml?l?r iki qrupa bolunur: ba?layıcılı v? ba?layıcısız tabesiz mur?kk?b cuml?l?r. Birl??dirm?, qar?ıla?dırma, i?tirak, inkar, bolu?durm? ba?layıcıları ba?layıcılı tabeli mur?kk?b cuml?l?rin hiss?l?rini bir-birin? ba?layır. Birl??dirm? ba?layıcılarından ba?qa (v? birl??dirm? ba?layıcısından ba?qa) qalan ba?layıcıların i?tirakı il? qurulan tabesiz mur?kk?b cuml?l?rin t?rkib hiss?l?ri arasında vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. Qonaq getm?k ist?di, amma ana buraxmadı.
2. Bird?n-bir? goy guruldadı, h?tta ildırım caxdı.
3. N? i?ıq yanırdı, n? d? su g?lirdi.
4. Gah ya?ı? ya?ırdı, gah da gun cıxırdı.

Ba?layıcısız tabesiz mur?kk?b cuml?l?rin t?rkib hiss?l?ri bir-biri il? yalnız sadalama intonasiyası il? ba?lanır v? onların arasında vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. Ya?ı? ya?ır, r?qs el?yir gur damcılar.
2. Sel g?ldi, cayın suyu bulandı.

Cuml?d? ara sozl?r i?l?n?rk?n yerin?, movqeyin? gor? vergul yazılır. Umum?n ara sozl?rd? vergulun qoyulması xitablarda oldu?u kimidir. Cuml?nin ortasında g?l?rs?, h?r iki t?r?fd?n vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. ?airdir, gorunur, duz ilqarı var (S. Vur?un).

?vv?ld? g?l?rs?, ara sozd?n sonra vergul yazılır. M?s?l?n,

1. B?lk?, (ara soz) bu yerl?r? bir d? g?lm?dim, duman, (xitab) salamat qal, c?n, salamat qal (M. Araz).
2. Y?qin, (ara soz) s?n d? getm?lis?n.
3. El??n, ?sas?n, (ara soz) do?ru m?lumat verdi.
4. Muxt?s?r, (ara soz) bu i?i qurtarmalıyıq.
5. Vuqar, (xitab) z?nnimc?, (ara soz) daha duz?l?r.

Mubt?da v?zif?sind? i?l?dil?n o, bu ?v?zlikl?rind?n sonra feil v? kom?kci nitq hiss?l?rind?n ba?qa, qalan nitq hiss?l?ri il? ifad? olunan cuml? uzvu g?ldikd? vergul qoyulur. Kom?kci nitq hiss?l?rind?n olan modal sozl?rd?n sonra, o v? bu i?ar? ?v?zlikl?rind?n sonra modal sozl?r g?l?rs?, h?r iki t?r?fd?n vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. O, ?lb?tt?, (modal soz) s?n? inanır.
2. Bu, t??ssuf ki, (modal soz), babamdan qalan son yadigardır.
3. Bu, m?nim dostumdur.
4. O, cox calı?ır.

O, bu ?v?zlikl?ri cuml?d? t?yin v?zif?sind? i?l?n?rk?n (hansı sualına cavab verir) hec vaxt onlardan sonra vergul qoymaq olmaz. M?s?l?n,

1. O i?i m?n gorm?liy?m.
2. Bu tap?ırı?ı duz yazmamı?am.

O, bu ?v?zlikl?ri mubt?da v?zif?sind? i?l?n?rk?n ozund?n sonra feil v? kom?kci nitq hiss?l?ri (feli sif?t v? modal sozl?rd?n ba?qa) g?l?rs?, vergul qoyulmaz. M?s?l?n,

1. O getdi.
2. Bu h?m d? t?l?b?dir.
3. O n? yax?ı o?landır?!
4. O nec? d? yax?ı cavab verdi?!

Cuml?d? t?krar olunan n?, gah, h?m, ya ba?layıcılarından ?vv?l vergul qoyulur. Cuml?nin ic?risind? olan amma, ancaq, lakin, h?tta, y?ni, o cuml?d?n, h?mcinin, habel?, halbuki, cunki, yoxsa, ona gor? ki, eyni zamanda, ondan otru ki ba?layıcılarından ?vv?l vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. Goyun uzunu bulud aldı, amma ya?ı? ya?madı.
2. Vaxtında g?l, yoxsa ic?ri kec? bilm?zs?n.

Da, d? ba?layıcılarından sonra vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. Xalqın gozu d?, q?lbi d?, vicdanı da s?ns?n.

Ki ba?layıcısından sonra vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. Katib cavab verdi ki, ka?ızın Mirz? S?f?rd?dir.

?g?r, madam, h?rgah, indi ki, bir halda ki, h?rc?nd ki ba?layıcıları i?l?n?n cuml?l?rd? vergul budaq cuml?d?n sonra qoyulur. M?s?l?n,

1. ?g?r F?rhad olmasaydı, o, burada bir gun d? qalmazdı.
2. H?rc?nd vaxtında g?lib cıxmı?dı, ancaq ona ehtiyac olmadı.

Da, d? ba?layıcıları cuml?d? t?krar olunmayanda vergul qoyulmur. M?s?l?n,

1. G?nc? d? Az?rbaycanın q?dim ??h?rl?rind?ndir.

Bel? ki ba?layıcısından sonra vergul qoyulur.

B?li, xeyr, h? ?datları cuml?nin ?vv?lind? g?l?nd? ozund?n sonra, ortada g?l?nd? h?r iki t?r?fd?, sonra g?l?nd? ozund?n ?vv?l vergul qoyulur. Bu ?datlar soz-cuml? kimi i?l?ndikd? intonasiyadan asılı olaraq onlardan sonra noqt?, sual v? nida i?ar?si qoyulur. M?s?l?n,

Ki h?m ?dat, h?m d? ba?layıcı kimi i?l?nir. M?s?l?n,

1. Ba?a du?m?diyiniz bir ?ey yoxdur ki? (?dat).

Ki ?g?r ?dat v?zif?sind?dirs?, ondan sonra vergul yazılmır. M?s?l?n,

1. Soz ki var, qu? kimidir, buraxarsan ucar (?dat).

Ki ba?layıcıdırsa, ondan sonra vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. Yarım saatdan artıq idi ki, S?kin? gozl?yirdi (ba?layıcı).
2. M?n s?n? dedim ki, bel? danı?ma (ba?layıcı).

Y?ni sozu d? h?m ba?layıcı, h?m ?dat kimi i?l?nir. Bu zaman cuml?d? ba?layıcıdan ?vv?l vergul yazılır. ?datdırsa, hec bir dur?u i?ar?si qoyulmur. M?s?l?n,

1. K?nd a?saqqalı cavanları, y?ni: Murs?li, Nadiri, Akifi m?sl?h?t gordu (ba?layıcı).
2. M?n Vuqarı, y?ni qarda?ımı gozl?yir?m (ba?layıcı).
3. Bu bar?d? y?ni hec k?s? bir soz dem?mis?n? (?dat).
4. Y?ni bu cox pis i?dir? (?dat).

Modal soz cuml?nin ?vv?lind? i?l?n?nd? ondan sonra vergul, ortada g?l?rs? h?r iki t?r?fd?, sonda olarsa ondan ?vv?l vergul qoyulur. Sanki, el? bil modal sozl?rind?n sonra vergul qoyulmur. M?s?l?n,

1. Sanki alcaq da?ları bu yaradıb.
2. El? bil qı?ın qaranlı?ında gun cıxdı.

Ara sozl?r morfologiyada modal sozl?r adlanır. M?s?l?n,

1. N?hay?t, dedikl?ri vaxt gimnaziyaya gedib ??had?tnam?ni aldım.
2. M?n, do?rudan da, bu fikird?y?m ki, Roma oz qudr?tini gost?rm?k ucun Candranı yaratmı?dır (M. ?brahimov).

Nidalarda bel? dur?u i?ar?l?ri i?l?dilir. Cuml?nin ?vv?lind?, ortasında v? sonunda i?l?n?n nidalarda a?a?ıdakı halda dur?u i?ar?l?ri qoyulur. M?s?l?n, # Ah, m?n gund?n-gun? bu goz?ll???n ??ıqlı dunyadan nec? ?l c?kim (M. Mu?fiq).

1. Vah, bu imi? d?rsi-usuli-c?did?! Yox! Yox! O?ul, m?kt?bi-usyandı bu (M. ?. Sabir).

Burada nidalardan sonra cox vaxt intonasiyadan asılı olaraq vergul v? ya nida i?ar?si qoyulur.

1. Qorxdum, ay aman, yarıldı ba?rım! (M. ?. Sabir)
2. Du?du butun q?zetl?r qiym?td?n, ay can, ay can! (M. ?. Sabir) (nida i?ar?si cuml?nin sonunda i?l?nib).

Cuml?d? m?na v? intonasiya c?h?td?n f?rql?ndiril?n uzvl?r? xususil??mi? uzvl?r deyilir. Butun cuml? uzvl?ri xususil??? bilir. Lakin tamamlıqlar v? z?rflikl?r daha cox xususil??ir. Tamamlıqlar ba?qa, qeyri, ozg?, savayı, ?lav?, ?v?zin? v? s. qo?maların kom?yi il? xususil??ir. M?s?l?n,

1. Qu?ların s?sind?n ba?qa, bir s?s e?idilmirdi.
2. Plandan ?lav?, otuz faiz pambıq n?z?rd? tutulub.
3. Hacıyevin rotası yalnız s?h?r? yaxın du?m?n movqeyin? catdı, cunki butun gec?ni projektorların i?ı?ı onların ir?lil?m?sin? mane olurdu (?. ?bulh?s?n).
4. Hamı, o cuml?d?n i?? yeni goturul?nl?r h?kim muayin?sind?n kecm?li oldu.
5. M?n v? yolda?larım bir az asud? n?f?s alırdıq, ona gor? ki ev da?ın ?t?yind?, cayın k?narında idi.

Cuml?d? t?krar olunan da, d? ba?layıcılarından sonra (sonuncudan ba?qa) vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. Aydanmı, gun??d?nmi yarandın, de n?d?n s?n?
2. Xalqın gozu d?, q?lbi d?, vicdanı da s?ns?n (S. Vur?un).

?g?r, madam, h?rgah, indi ki, bir halda ki, h?rc?nd, h?rc?nd ki ba?layıcıları i?l?n?n cuml?l?rd? vergul budaq cuml?d?n sonra qoyulur. M?s?l?n,

1. ?g?r F?rhad olmasaydı, o, burada bir gun d? qalmazdı.
2. ?g?r torpaq anadırsa, z?hm?t atadır.
3. Madam ki, x?fiyy?lik edirs?n, gost?r onun evini (?. ?ıxlı).
4. ?ndi ki getm?k ist?yir, mane olmayın.
5. H?rc?nd vaxtında g?lib cıxmı?dı, ancaq ona ehtiyac olmadı.

Bel? ki ba?layıcısından sonra vergul qoyulur. M?s?l?n,

1. ?ndi Azadın bo? vaxtı yox idi, bel? ki, o, gec? kurslarına da gedirdi.