52 stibium ← tellur → yod Se ↑ Te ↓ Po dovri c?dv?l
Umumi
Ad , ??ar? , Nomr?	tellur, Te, 52
Qrup , Dovr , Blok	16, 5, p
Xarici gorunu?u
Atom kutl?si	127.60 q/mol
Elektron formulu	[Kr] 4d 10 5s 2 5p 4
Fiziki xass?l?r
Halı
Sıxlı?ı	(0 °C, 101.325 kPa) q/L
?rim? temperaturu	449.51 ° C (722.66 K , 841.12 ° F )
Qaynama temperaturu	988 ° C (1261 K , 1810 ° F )
Elektrom?nfiliyi
Oksidl??m? d?r?c?si
Spektr =
?onla?ma enerjisi	kCmol -1

Tellur ( Te ) ? D.?. Mendeleyevin elementl?rin dovri sistemind? 52-ci element. Tellur qızıl filizind?n da? muh?ndisi F.Y.Muller t?r?find?n 1782-ci ild? ayrılmı?dır, amma yeni element kimi onun t?bi?ti 1798-ci ild? M.Q.Klaprot t?r?find?n subut olmu?dur. O vaxt Yerin ??r?fin? ona tellur (tellurium) adı verilmi?dir. Sonradan k??f olunan analoqu Ayın ??r?fin? adlandırılmı?dır. F?rdi halda tellur metallik parıltıya malikdir, amma z?if elektrik keciriciliyi var (p ? tip yarımkeciricidir). ?rimi? halda, 700 ^? C-d?n yuxarı temperaturda metallik keciricilik ?ld? edir. ?vv?lc? tellur metal hesab olunurdu, amma onun selen v? kukurd? ox?arlı?ı bel? n?tic?y? g?tirdi ki, o metal deyil. Tellurun qeyri metallı?ına onun buxarlarının r?ngli olması da uy?un g?lir: onlar qızılı sarıdırlar. Telluru stibium il? (?n qeyri metallik metal) muqayis? ed?r?k qeyd etm?k olar ki, tellur ?n metallik qeyri metaldır. Tellur 8 t?bii nuklidl?r? malik iki elementd?n (dig?ri kadmiumdur) biridir. Onlardan ikisi ?n geni? yayılıb: 128Te v? 130Te v? yodun yegan? davamlı 127J nuklidind?n a?ırdır. Bu s?b?bd?n d? Mendeleyev c?dv?lind? elementl?rin atom kutl?l?rinin artması ardıcıllı?ı pozulur.

128Te nuklidi a?kar olunmu? radionuklidl?rin hamısından daha cox yarımparcalanma dovrun? malikdir ? 2.2?1024 il (trilion trilion il). Bu Kainatın qiym?tl?ndiril?n ya?ından t?xmin?n 160 trilion d?f? coxdur.

Tellur VIA qrupunda sonuncu davamlı kimy?vi elementdir. T?bi?td? o da dem?k olar ki, qızıl kimi nadirdir. Odur ki, bel? bir fakt maraq do?urur ki, tellur v? qızıl atomları bir-birini taparaq kicik qızıl tellurid (kalaverit mineralı) ?m?l? g?tirir.

Kicik radiusu s?b?bind?n tellur atomu ortatellurat tur?usu H ₆ TeO ₆ (koordinasiya ?d?di 6) v? ya Te(OH) ₆ ?m?l? g?tirir. Onun Ag ₆ TeO ₆ v? Hg ₃ TeO ₆ duzları da m?lumdur. Tellur heksafluoridl?ri kimi qaz halında madd?dir. Bu qeyri metalın yegan? heksafluorididir ki, F- ionlarını birl??dir?r?k koordinasiya ?d?di s?kkiz olan kompleks ?m?l? g?tirir, m?s?l?n, Ba[TeF ₈ ].

Kukurd v? onun analoqları ucun ucucu birl??m?l?ri, o cuml?d?n pis iyli uzvi birl??m?l?ri ?m?l? g?tirm?k xarakterikdir. Tellur bu munasib?td? xususil? f?rql?nir. O havada c?mi 0.01 mq/l olduqda orqanizm kifay?t q?d?r telluru udur ki, sarımsa?ın iyini xatırladan tellurlu n?f?salma yaransın.