Standart ( ing. standard ? norma, numun? ) ? sozun geni? m?nasında i?l?n?n numun?, etalon, model olub ba?qaları il? muqayis?d? ilkin goturulur. Standart kutl?vi istifad? ucun n?z?rd? tutulmu? m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) keyfiyy?tin? v? t?hluk?sizliyin? dair t?l?bl?ri mu?yy?nl??dir?n normativ s?n?ddir.

?nsanların h?yat v? sa?lamlı?ı, ?mlakı, ?traf muhit ucun t?hluk? yarada bil?n m?hsul (i?, xidm?t) ucun dovl?t t?r?find?n muvafiq standart mu?yy?n edilir. Bunu dovl?t, istehlakcı v? istehsalcı arasında ba?lanmı? uct?r?fli ictimai muqavil? d? adlandırmaq olar. ?stehsalcı hamı ucun ??ffaf olan bu standartlara ciddi sur?td? ?m?l etm?y? m?cburdur. Cunki, onun m?hsulunun keyfiyy?tinin standarta uy?unlu?una h?m dovl?t orqanları, h?m d? istehlakcılar asanlıqla n?zar?t ed? bilirl?r. M?hsulun (i?in, xidm?tin)standarta uy?unlu?u istehlakcıda m?hsulun (i?in, xidm?tin) t?hluk?siziliyin? inam yaradır.

Standartla?dırma ? m?hsullar (i?l?r, xidm?tl?r) ucun norma, qayda v? xarakteristikaları mu?yy?nl??dir?n f?aliyy?t olub, a?a?ıdakıları t?min etm?k m?qs?di da?ıyır:

• m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) insanın h?yatı, sa?lamlı?ı, ?mlakı v? ?traf muhit ucun t?hluk?sizliyini;
• m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) texniki, texnoloji v? informasiya uy?unlu?unu, el?c? d? qar?ılıqlı ?v?z olunmasını;
• m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) elm, texnika v? texnologiyanın inki?afına uy?unlu?unu v? onların r?qab?t qabiliyy?tinin yuks?ldilm?sini;
• olcm?l?rin d?qiqliyini v? v?hd?tini;
• butun nov resursların q?na?tini;
• t?bii v? texnogen q?zaların v? habel? dig?r fovq?lad? v?ziyy?tl?rin yaranması ehtimalları n?z?r? alınmaqla t?s?rrufat obyektl?rinin t?hluk?sizliyini;
• olk?nin mudafi? qabiliyy?tini v? s?f?rb?rliy? hazırlı?ını;
• istehlakcıların m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) nomenklaturası v? keyfiyy?ti haqqında tam v? s?hih informasiyaya malik olmalarını.

A?a?ıdakı standart novl?ri vardır.

• Beyn?lxalq standartlar ? dunya dovl?tl?rinin ?ks?riyy?tinin q?bul v? istifad? etdiyi standartlar, norma, qayda v? tovsiy?l?rdir.
• Regional (hovz?) standartlar ? texniki-iqtisadi ?m?kda?lıq ed?n bir qrup regional (hovz?) dovl?tl?rinin q?bul v? istifad? etdikl?ri standartlar, norma, qayda v? tovsiy?l?rdir.
• Dovl?tl?rarası standartlar ? iki dovl?tin qar?ılıqlı razılıq ?sasında q?bul v? bir-biri il? muvafiq munasib?tl?rd? istifad? etdiyi standartlar, norma, qayda v? tovsiy?l?rdir.
• Milli standartlar ? ayrı-ayrı must?qil dovl?tin ?razisind? muvafiq qaydada hazırlanıb istifad? edil?n standartlar, norma, qayda v? tovsiy?l?rdir.

Standartlar m?zmun v? t?yinatlarından asılı olaraq a?a?ıdakı novl?r? bolunurl?r:

1. Texniki ??rtl?rin standartları (umumi texniki ??rtl?r).
2. Parametrl?rin (olcul?rin) standartları.
3. Umumi texniki t?l?bl?rin (texniki t?l?bl?rin) standartları.
4. Tipl?rin, ?sas parametrl?rin v? olcul?rin standartları.
5. Konstruksiyanın standartları.
6. Markaların standartları.
7. Ce?idl?rin standartları.
8. Q?bul qaydalarının standartları.
9. N?zar?t (sınaq, analiz, olcm?l?r) metodlarının standartları.
10. Ni?anlama, qabla?dırma, saxlanma v? n?qletdirm? qaydalarının standartları.
11. ?stismar v? t?mir qaydaları.
12. Tipli (??ya v? avadanlıqlar secilm?si, iqtisadi v? texnoloji c?h?td?n ?lveri?li) texnoloji prosesl?rin standartları.
13. Olcu cihazlarının yoxlama metodları v? vasit?l?ri ucun standartlar.

Konkret m?hsula aid olmayan standartlara, o cuml?d?n umumitexniki v? t??kilatı-metodik standartlara dovl?t standartla?dırma sistemi novl?r mu?yy?n etmir.

Umumi normaların standartları: sinifl??dirm? v? s?n?dl??dirm? sisteml?ri standartları; fiziki k?miyy?tl?rin vahidl?rin standartları; texniki t?hluk?sizlik t?l?bl?ri standartları.

Umumi texniki ??rtl?rin standartları eyni tipli m?hsul qrupu ucun umumi olan istismar xarakteristikalarını, q?bul qaydalarını, n?zar?t metodlarını, ni?anlama, qabla?dırma, da?ınma v? saxlanma qaydalarını, saxlanmasını v? s. mu?yy?nl??dirir.

Texniki ??rtl?rin standartlarının dig?r standartlardan f?rqi odur ki, onlar konkret m?hsula (markaya, model? v? s.) h?rt?r?fli t?l?bl?ri t?yin edir. Umumi texniki t?l?bl?rin standartları eyni tipli m?hsul qrupu ucun umumi olan v? onun optimal keyfiyy?t s?viyy?sini t?min ed?n norma v? t?l?bl?ri mu?yy?nl??dirir. Texniki t?l?bl?rin standartları umumi texniki t?l?bl?rin standartlarından f?rqli olaraq konkret m?hsul novl?rin? t?l?bl?r qoyur. Parametrl?rin (olcul?rin) standartları m?mulatların ?sas istehlak xarakteristikalarına gor? onların parametrik v? ya olcu sıralarını mu?yy?nl??dirir. Bu xarakteristikaların bazasında m?hsulun konkret tipl?ri v? modell?ri layih?l?ndirir.

Tipl?rin standartları m?mulatların verilmi? novunun inki?af perspektivini n?z?r? almalıdır v? ancaq hazırda buraxılan m?mulatın deyil , h?m d? kutl?vi istehsal ucun hazırlanmı? m?mulatların tipl?rini v? ?sas parametrl?rini ozund? ?ks etdirm?lidir.

Konstruksiyaların standartları konkret tip olcul?rinin v? modell?rin i?l?nib hazırlanması zamanı mu?yy?n qrup m?mulatların unifikasiyasını ( m?mulatların istismarı zamanı onların qar?ılıqlı ?v?zolunması) v? qar?ılıqlı ?v?zolunmasını t?min etm?k m?qs?dil? onların ?sas parametrl?rini mu?yy?nl??dirir. Markaların standartları xammalın markalarının nomenklaturasını, onların kimy?vi t?rkibini, fiziki xass?sini, istehlak xass?l?rini v? n?zar?t metodlarını t?yin edir.

Ce?idl?rin standartları m?hsulun h?nd?si formalarını v? olcul?rini t?yin edir. Q?bul qaydalarının standartları mu?yy?n qrup v? ya nov m?hsulların q?bul zamanı keyfiyy?t v? k?miyy?tc? onlara qoyulmu? vahid t?l?bl?ri t?min etm?k m?qs?dil? m?hsulun q?bul qaydalarını mu?yy?n edir. Sınaq metodlarının standartları mu?yy?n m?hsul qrupunun sına?ı ucun numun?l?rin goturulm? qaydalarını mu?yy?n edir.

Ni?anlama, qabla?dırma , saxlanma v? da?ınma qaydalarının standartları m?hsulun ?sas xarakteristikaları haqqında istehlakcıya informasiya verm?k m?qs?dil? onun ni?anlanmasına, qabla?dırılmasına, saxlanmasına v? da?ınmasına t?l?bl?ri mu?yy?n edir. Olcu cihazlarının v? olcul?rin yoxlama metodları v? vasit?l?ri ucun standartlar onların ?n s?m?r?li yoxlama metodlarını t?yin edir.

“Standartla?dırma haqqında” Az?rbaycan Respublikasının 16/IV-1996-cı ild? q?bul olunmu? v? 8/X-1996-cı ild? Prezidentin f?rmanı il? quvv?y? minmi? Qanuna ?sas?n Respublika standartla?dırma uzr? a?a?ıdakı normativ s?n?dl?r hazırlanır v? t?tbiq edilir:

1. Az?rbajcan Respublikasının dovl?t standartları.
2. Texniki-iqtisadi v? sosial informasiya t?snifatları
3. Sah? standartları (SST)
4. Beyn?lxalq (regional) v? dovl?tl?rarası standartlar, normalar, qaydalar v? tovsiy?l?r (BDST)
5. Texniki ??rtl?r (T?)
6. Mu?ssis? standartları (MST)
7. Elmi-texniki v? dig?r ictimai birlikl?rin standartları(ETST).

Bu qanuna ?sas?n R .Standartla?dırma sah?sind? f?al gost?r?n icra hakimiyy?ti orqanı t?r?find?n standartla?dırma sistemin? daxil olan normativ s?n?dl?rin vahid dovl?t qeydiyyatı v? ucotu t?min edilir, onların umumrespublika v? sah? fondları yaradılır. Standartların gost?ril?n kateqoriyalara bolunm?si onların t?sir dair?sind?n asılı olaraq h?yata kecirilir.

Dovl?t standartları m?cburi v? tovsiy? olunan t?l?bl?ri n?z?rd? tutur. M?cburi t?l?bl?r? a?a?ıdakılar aiddir:

• m?hsulların ( i?l?rin, xidm?tl?rin) insanın h?yatı, sa?lamlı?ı, ?mlakı v? ?traf muhit ucun t?hluk?sizliyi;
• m?hsulların texniki , texnoloji v? informasiya uy?unlu?u v? onların qar?ılıqlı ?v?z olunması;
• m?hsulların ?sas istehlak xususiyy?tl?ri, onlara n?zar?t metodları, m?hsulların qabla?dırılması, ni?anlanması, da?ınması, saxlanması, utill??dirilm?si qaydaları;
• m?hsulların elm, texnika v? texnologiyanın inki?afına uy?unlu?u;
• m?hsulların t?hluk?sizlik texnikası v? istehsalat sanitariyası t?l?bl?ri;
• standartla?dırma sisteminin dovl?t standartları il? mu?yy?nl??diril?n dig?r t?l?bl?r.

Dovl?t standartlarında n?z?rd? tutulan t?l?bl?r Respublikanın qanun vericiliyin? zidd olmamalıdır. Dovl?t standartlarının tovsiy? olunan t?l?bl?ri a?a?ıdakı hallarda ??rtsiz yerin? yetirilm?lidir:

a)qanunvericilik aktlarında n?z?rd? tutularsa;

b)m?hsulu istehsal ed?n (t?darukcu) t?r?find?n m?hsulun h?min t?l?bl?r? uy?unlu?u b?yan edilmi?dirs?.

Standartla?dırma uzr? t?l?bl?ri t?min etm?k m?qs?dil? eyni istehlak t?yinatlı mu?yy?n nov m?hsul istehsal ed?n t?s?rrufat subyektl?ri ucun sah? standartları v? texniki ??rtl?r hazırlanır v? q?bul edilir.$ Hazırlanan sah? standartları v? texniki ??rtl?r DST-larının m?cburi t?l?bl?rin? uy?un olmalı v? butun hallarda v?t?nda?ların v? dovl?tin m?nafel?rin? zidd olmamalıdır.

Sah? standartlarının t?tbiqi sah?daxili mu?ssis? v? t??kilatlar t?r?find?n m?cburidir.Dovl?t standartlarının t?l?bl?rinin t?min edilm?si, el?c? d? istehsalın t??kili v? idar? edilm?sinin t?kmill??dirilm?si m?qs?dil? h?r mu?ssis? ozu must?qil olaraq mu?ssis? standartı hazırlayır v? q?bul edir. Son vaxtlar mu?ssis? standartları geni? t?tbiq olunur. Onlar m?hsulun keyfiyy?tinin kompleks idar? olunmasının ?sasını t??kil edir. Bu standartlar mu?ssis?nin f?aliyy?tinin butun sah?l?rini ?hat? edir v? dovl?t standartlarının t?l?bl?rini h?r bir i?cinin yerin? yetirm?y? , h?r bir icracıya catdırma?a ??rait yaradır.

Sah? standartları , texniki ??rtl?r, mu?ssis? standartları, elmi-texniki v? muh?ndis c?miyy?tl?rinin v? dig?r ictimai birlikl?rin standartları t?sdiq edildikd?n sonra ?n azı bir ay mudd?tind? standartla?dırma sisteminin operativ idar? edilm?si v? onun informasiya t?minatı m?qs?dil? standartla?dırma uzr? muvafiq icra hakimiyy?ti orqanı t?r?find?n yaradılmı? dovl?t informasiya bankına gond?rilm?lidir.

Dovl?t standartları kutl?vi t?krar istehsal v? istifad? perspektivin? malik olan m?hsullar (i?l?r, xidm?tl?r) ucun i?l?nib hazırlanır. Az?rbaycan Respublikasının dovl?t standartları m?cburi v? tovsiy? olunan t?l?bl?ri n?z?rd? tuturlar.

M?cburi t?l?bl?r? a?a?ıdakılar aiddir:

• m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) insanın h?yatı, sa?lamlı?ı, ?mlakı v? ?traf muhit ucun t?hluk?sizliyi;
• m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) texniki, texnoloji v? informasiya uy?unlu?u v? onların qar?ılıqlı ?v?z olunması;
• m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) ?sas istehlak xususiyy?tl?ri, onlara n?zar?t metodları, m?hsulların qabla?dırılması, ni?anlanması,

da?ınması, saxlanması, utill??dirilm?si qaydaları;

• m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) elm, texnika v? texnologiyanın inki?afına uy?unlu?unu;
• m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) t?hluk?sizlik texnikası v? istehsalat sanitariyası t?l?bl?ri;*?hsulların istehsalı, istifad?si, i?l?rin gorulm?si v? xidm?tl?rin gost?rilm?si zamanı butun resurslardan s?m?r?li istifad?, m?hsulların (i?l?rin, xidm?tl?rin) texniki s?n?dl??m?si qaydaları;
• standartla?ma sisteminin dovl?t standartları il? mu?yy?nl??diril?n dig?r t?l?bl?r.

Dovl?t standartlarının m?cburi t?l?bl?rin? muvafiq standartların t?siri ?amil edil?n butun icra hakimiyy?ti orqanları v? t?s?rrufat subyektl?ri t?r?find?n ?m?l edilm?lidir.

Dovl?t standartlarının tovsiy? olunan t?l?bl?ri a?a?ıdakı hallarda ??rtsiz yerin? yetirilm?lidir:

a)qanunvericilik aktlarında n?z?rd? tutularsa;

b)m?hsulu hazırlayan (t?darukcu) t?r?find?n m?hsulun h?min t?l?bl?r? uy?unlu?u b?yan edilmi?s?.

Muvafiq icra hakimiyy?ti orqanları t?r?find?n standartla?dırma uzr? t?l?bl?ri t?min etm?k m?qs?dil? oz s?lahiyy?tl?ri daxilind? t??kilati-huquqi forma v? mulkiyy?t formasından asılı olmayaraq eyni istehlak v? funksional t?yinatlı mu?yy?n nov m?hsul istehsal ed?n (i? gor?n, xidm?t gost?r?n) t?s?rrufat subyektl?ri ucun sah? standartları v? texniki ??rtl?r hazırlana v? q?bul edil? bil?r. Bel? normativ s?n?dl?r muvafiq dovl?t standartları mu?yy?n edilm?mi? m?hsullar (i?l?r, xidm?tl?r) ucun, habel? movcud dovl?t standartlarının t?l?bl?rini s?rtl??dirm?, yaxud artırmaq z?rur?ti yarandıqda hazırlanır.

Dovl?t standartlarının t?l?bl?rinin t?min edilm?si, el?c? d? istehsalın t??kili v? idar? edilm?sinin t?kmill??dirilm?si m?qs?di il?, h?r bir mu?ssis? must?qil olaraq muvafiq standartlar hazırlaya v? t?sdiq ed? bil?r.Bu standart dovl?t standartının m?cburi t?l?bl?rin? uy?un olmalıdır.

Muxt?lif bilik v? ictimai-kutl?vi f?aliyy?t sah?sind? aparılan t?dqiqatların, t?crub?l?rin, sınaq v? i?l?m?l?rin n?tic?l?rind?n istifad? etm?k v? onları yaymaq ucun muvafiq elmi-texniki v? muh?ndis c?miyy?tl?ri, dig?r ictimai birlikl?r oz standartlarını q?bul ed? bil?rl?r.Bu standart dovl?t standartının m?cburi t?l?bl?rin? uy?un olmalıdır.

• Az?rbaycan Respublikası Standartla?dırma, Metrologiya v? Patent uzr? Dovl?t Komit?si