Pyotr Nikolayevic Savitski
(
15 may
1895
,
3 fevral
1895
[1]
v? ya
1895
[2]
,
Cerniqov
?
13 aprel
1968
[3]
[1]
v? ya
1968
[2]
,
Praqa
) ? rus m?n??li avrasiyacılı?ın ideoloqu, geosiyas?tci, co?rafiya?unas, iqtisadcı, filosof.
[5]
Zad?gan n?slin? m?nsub olan Pyotr Nikolayevic Savitski 1895-ci ild? may ayının 15-d? Cerniqovda anadan olub. ?qtisadcı t?hsili almı? Savitski Q. Vernadskinin v? P. Struvenin ?agirdi olmu?dur. Muharib?d?n ?vv?l kadetl?rl? yaxın idi (
oktyabr inqilabından
?vv?l
Rusiyada
liberal burjua konstitusiyacı-demokratik forumun uzvu). ?nqilabdan sonra
Bolqarıstana
muhacir?t etmi?, sonra
Cexoslovakiyaya
kocmu?dur. 1945-ci ild? Praqanın sovet qo?unlarının ?lin? kecm?sind?n sonra Savitski h?bs edilmi? v? 10 il mudd?tin? azadlıqdan m?hrum olunmu?du. 1956-cı ild? Savitski b?ra?t qazanaraq Praqaya qayıtmı? v? 12 ild?n sonra ? 1968-ci il aprel ayının 13-d? orada dunyasını d?yi?mi?dir.
[5]
1921-ci ild? o, knyaz N. S. Trubetskoy il? birlikd? "Avrasiyacılıq h?r?katına" ba?cılıq etmi?dir. Bu h?r?katda geosiyasi amill?r m?rk?zi rol oynayırdı. Butun avrasiyacılar arasında geosiyas?tl? hamıdan cox maraqlanan m?hz Savitski idi. Ba?qa avrasiyacıların ?ks?riyy?ti kimi, Savitskinin d? dunyagoru?u slavyanofill?rin (slavyanp?r?stlik t?r?fdarları), N. Y. Danilevskinin v? xusus?n K. N. Leontyevin (1831?1891) ?s?rl?rinin t?siri altında formala?mı?dır. Onun dunyagoru?u "velikorusların" tarixi identikliyi, m?xsusiliyi bar?d? m?rk?zi ideya il? ?laq?dar olan, ?slind? is? slavyancılı?ın mahiyy?tin? hec bir dini v? ya etnik aidiyy?ti olmayan inqilabi slavyanofilliyin bir novu idi. Bu baxımdan, onlar "slavyancılıq var, slavizm yoxdur" tezisini ifad? etmi? K. Leontyev? daha yaxın idil?r. Leontyev deyirdi:
|
Slavyan xalqları arasında etnik v? linqvistik yaxınlıq onların m?d?niyy?tinin v? xarakterinin vahid olması bar?d? danı?maq ucun kifay?t q?d?r ?sas vermir.
|
|
Avrasiyacılıq h?r?katı oz "sevimli" movzularına v? konsepsiyalarına gor? muhafiz?kar alman inqilabcılarına heyr?tamiz d?r?c?d? yaxın idi. Muhafiz?kar inqilabcılar kimi, avrasiyacılar da oz soykokl?rin? sadiqliyi yaradıcı g?l?c?k e?qi il?, rus milli ?n?n?l?rin? kokl?nm?ni sosial modemizml?, texniki inki?afı qeyri-?n?n?vi inki?af siyas?ti il? ?laq?l?ndirm?y? calı?ırdılar. Avrasiyacıların sovet dovl?tin? v? oktyabr inqilabına munasib?td? ehtiyatlı-pozitiv movqel?ri d? buna ?saslanır. Avrasiyacıların acıq-a?kar sovetp?r?st cinahının ("Avrasiya" adlı q?zet d?rc ed?n
Paris
d?rn?yi), h?tta mot?dill?r v? muhafiz?kar elementl?rin ozl?ri ucun d? s?ciyy?vi olan sovetl?r? r??b?t hissin? baxmayaraq, Savitski sovetl?rl? munasib?tl?ri r?sm?n pozmu?du. T?sadufı deyil ki,
Praqanın
sovet qo?unlarının ?lin? kecm?sind?n sonra o, h?bs edil?r?k azadlıqdan m?hrum edilmi?di. H?bs du??rg?sind? oldu?u dovrd? o, ?air Nikolay Qumilyovun o?lu
Lev Qumilyovla
tanı? olmu?dur.
Qumilyov
Savitskinin ?agirdi olmu?, sonralar is? ?n m??hur muasir rus etnoloqlarından v? tarixcil?rind?n birin? cevrilmi?di. Savitskinin ?sas ideyası ondan ibar?tdir ki, Rusiya "?laq?l?ndirici m?rk?z" keyfiyy?ti vasit?sil? t?yin edil?n xususi sivilizasiya qurumudur. Onun "Avrasiyacılı?ın co?rafi v? geosiyasi ?sasları" adlı m?qal?si (1933) bu sozl?rl? ba?lanır:
|
|
Rusiyanın “M?rk?zi dovl?t” adlanma?a Cind?n qat-qat artıq ?sası var.
|
|
Almaniyanın "m?rk?zi dovl?t" olması Avropa konteksti il? m?hdudla?dı?ı,
Avropanın
ozu is? yanlız
Avrasiyanın
"Q?rb burnu’’ oldu?u halda, Rusiya butun kontinent c?rciv?sind? m?rk?zi movqe tutur, y?ni planetin tam m?rk?zind? yerl??ir. Savitskiy? gor?, Rusiyanın "m?rk?zi dovl?t’ olması onun tarixi identikliyinin ?sasıdır. Rusiya Avropanın bir hiss?si v? Asiyanın davamı deyildir. O ozu must?qil bir dunyadır. Must?qil v? xususi m?n?vi-tarixi geosiyasi reallıqdır. Savitski bu reallı?ı "Avrasiya" adlandırır. Bu anlayı? materiki v? ya kontinenti deyil, rus m?kanında v? rus m?d?niyy?tind? ?ks etdirilmi? tarixi paradiqmanı, xususi sivilizasiyanı ifad? edir. Savitski rus qutbund?n cıxı? ed?r?k Makinderin geosiyasi m?nz?r?sinin tam eyni olan bir konsepsiya ir?li surur, lakin muc?rr?d "quru quldurları" v? ya "tarixin co?rafı oxu"ndan yaranan m?rk?z?qacma impulsları Savitskid? d?qiq ifad? olunmu? rus m?d?niyy?ti, rus tarixi, rus dovl?tciliyi, rus ?razisi abrisi (cevr?, kontur) k?sb edir. Ratselin n?z?rind? Raum, daha d?qiq des?k, ?mittin n?z?rind? Grossraum n? m?na da?ıyırsa, Savitskinin n?z?rind? Rusiya Avrasiya da eyni m?na da?ıyır. Makinder bel? hesab edir ki, "Hartl?nd"in s?hralarından ba? qaldıran mexaniki t?kan sahil zonalarını ("daxili aypara") m?d?niyy?t v? tarix yaratma?a m?cbur edirs?, Savitski iddia edir ki, Rusiya Avrasiya (Makinderin "Hartl?nd"i) dunya m?d?niyy?tinin v? dunya tarixinin zamanda v? m?kanda yayılmı? sintezidir. Savitski Rusiyanı geosiyasi baxımdan milli dovl?t kimi deyil, ari-slavyan m?d?niyy?tinin, koc?ri h?yat t?rzi sur?n turk tayfalarının, pravoslav ?n?n?l?rinin bir nec? t?rkib hiss?si ?sasında yaranmı? sivilizasiyanın xususi bir tipi kimi ba?a du?ur. Onlar hamısı birlikd? dunya tarixinin sintezi olan unikal "m?rk?zi" qurum yaradır. Savitski velikoruslan ??rq slavyanlannın sad?c? bir ?ax?si deyil, slavyan v? turk substratlarını (v?hd?tin, eyniyy?tin ?sası) ozund? birl??dir?n ayrıca etnik imperiya qurumu hesab edir. Bu m?qam onu Turancılıq movzusuna istiqam?tl?ndirir.
[5]
- Savitski P. N.
Avrasiyacılıq u?runda mubariz?
. ? Paris, 1931.
- Savitski P. N.
"Rusiya v? latınlıq"
- Savitski P. N.
Koc?ri?unaslı?ın v?zif?l?ri haqqında: (niy? skifl?r v? hunlar ruslar ucun maraqlı olmalıdır?). ? [Praqa], 1928.
"Koc?ri?unaslı?ın v?zif?l?ri haqqında"
- Savitski P. N.
Avrasiya materiki. M. 1997
- Bıstryukov V. Y.
Muhacir?t ill?rind? (1920?1938-ci ill?rd?) Pyotr Nikolayevic Savitskinin ictimai-siyasi v? elmi f?aliyy?ti.: Avtoref. tarix uzr? elml?r namiz?di diss:07.00.02 /Samara, 2003.
- Beisswenger, M. Ed. and intr. Petr Nikolaevich Savitskii (1895?1968). A Bibliography of his Published Works / Петр Николаевич Савицкий (1895?1968). Praqa. 2008, 111 s.