Piqmalion effekti
? (Pygmalion effect v? ya Rosenthal effect) el? bir t?zahurdur ki, bu zaman bu v? ya dig?r informasiyanın durustluyun? ?min olan insan qeyri-iradi ??kild? ozunu el? aparır ki, sonda h?min informasiya oz t?sdiqini tapır. ?lk d?f?
Robert Rozental
t?r?find?n eksperimental subut olunub. Rozental elmi n??rl?rd? O.Pfungst’ın "A?ıllı Hans"la ba?lı ara?dırmalarını oxuduqdan sonra bu sah?d? ara?ırmalara ba?lamı?dı. 1963-cu ild? apardı?ı eksperimentd? Rozental psixologiya fakult?sinin t?l?b?l?rini iki qrupa bolub onlara tap?ırıq vermi?di. T?l?b?l?r laboratoriya sicovullarına labirintl?rd?n cıxma yollarını oyr?tm?li idil?r. H?r iki qrupa eyni laboratoriyanın sicovulları verilmi?di. Rozental A qrup t?l?b?l?ri aldatmı?dı ki, onlar yuks?k intellektli sicovullarla i?l?y?c?kl?r, guya bu sicovullar xususi secm? il? yeti?dirilib, adi sicovullardan qat-qat a?ıllıdılar. B qrupuna is? aldatmı?dı ki, siz? veril?n ?n kutbeyin sicovullardır. H?qiq?td? is? sicovullar hamısı adi heyvanlar idi. N?tic?l?r bel? oldu: A qrup t?l?b?l?r B qrupuna nisb?t?n sicovulları daha tez oyr?tdil?r. Ona gor? bel? oldu ki, A qrup t?l?b?l?r "bacarıqlı" sicovullarla i?l?dikl?rin? inanmı?dılar v? buna gor? onların gozl?ntil?ri yuks?k idi. B qrupu is? ?ksin?, "kutbeyin" sicovullarla i?l?dikl?rin? inandıqları ucun u?urlu olacaqlarına az umidli idil?r, bu da oz t?sirini gost?rdi.
?fsan?y? gor? Kiprin mifoloji carı v? h?m d? eyni zamanda yunan heyk?ltara?ı Piqmalion qeyri-adi goz?lliy? malik qadın heyk?li yaradır. O, oz ?l i?inin n?tic?sin? n? q?d?r cox baxırdısa bir o q?d?r heyran olur v? heyran olmaq ucun d? daha cox xırda oz?llikl?r tapırdı. Tezlikl? Piqmaliona el? g?lir ki, yer uz?rind? ya?ayan hec bir xanımın goz?lliyi, onun ?ll?ri il? ucaltmı? oldu?u heyk?lin moht???mliyi il? muqayis?y? g?lm?z. O, oz heyk?lini Qalateya adlandırır, gec? v? gunduzunun fil sumuyund?n hazırlanmı? m?ftunedici heyk?lin cılpaq vucudunun seyrin? s?rf edir, o heyk?li s?xav?tli b?x?i?l?r? q?rq ed?r?k, qula?ına sevgi sozl?ri pıcıldayır.
Bayram gunu a?iq heyk?ltara? ilah? Afroditaya muraci?t edib, ona dil tokub, ur?kd?n yalvarır ki, onun cansız sevgilisin? ruh b?x? etsin, Qalateyanı canlandırsın. Goz?llik v? m?h?bb?t ilah?si onun bu q?lbinin hayqırtısına haray verir v? Piqmalionun bu arzusunu yerin? yetirm?y? razıla?ır. Sevincind?n ozunu itir?n a?iq oz emalatxanasına catma?a t?l?sir. Canlı, isti v? sev?n ? Qalateya m?hz yaradıcısının onu t?s?vvur etdiyi, gorm?k ist?diyi kimi idi. Piqmalion ist?diyini ?ld? edir, onun inam v? ehtiraslı arzusu onu ist?yinin gerc?kl??m?sin?, arzunun h?yata kecm?sin? kom?k edir. Umidl?rin yerin? yetm?si il? mu?ahid? olunan psixoloji fenomenin ?sasında Piqmalion effekti dayanır.
Piqmalion effekti (v? ya Rozental effekti) ?el? bir psixoloji fenomendir ki ? bu zaman insanın pey??mb?rliyin gerc?kl??m?si il? ba?lı gozl?ntil?ri onun f?aliyy?tinin xarakterin? v? onun ?trafdakı insanların reaksiyasını nec? d?rk etm?sin? t?sir gost?rir, bir nov onun du?unc? t?rzini mu?yy?nl??dirir, bu da pey??mb?rliyin oz-ozun? gerc?kl??m?sin? t?hrik edir.
Ya da daha asan sozl?rl? des?k biz h?r-hansı bir informasiyanı mot?b?r m?nb?d?n oldu?una v? onun etibarlı v? durust oldu?una q?ti ?min olsaq, h?min bu informasiya real t?sdiqini tapır, y?ni do?ru cıxır. Bu fenomenin ?n inandırıcı subutu 1968-ci ild? psixoloq Robert Rozental v? Leanor Yakobson t?r?find?n h?yata keciril?n t?crub?dir.
[1]
[2]
[3]