Pec (Macarıstan)

Pec
Pec
Bayraq	Gerb
	46°04′15″ ?m. e. 18°13′59″ ?. u.
Olk?	Macarıstan ;
Tarixi v? co?rafiyası
?lk m?lumat	871
Sah?si	16.278 ha ( 2021 ) ;
M?rk?zin hundurluyu	153 m
Saat qur?a?ı	M?rk?zi Avropa vaxtı [d] ; UTC+01:00 ; UTC+02:00 ;
?halisi
?halisi	141.031 n?f. ( 1 yanvar 2023 ) ;
R?smi dili	Macar dili ;
R?q?msal identifikatorlar
Telefon kodu	+36 72
Poct indeksi	7600?7636
Dig?r
	pecs.hu
	Pec
	Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Pec ( mac. Pecs ) ? Macarıstanın ?halisin? gor? 5-ci ?n boyuk ??h?ri ^[5]. Bu ??h?r 2010-cu ild? Avropanın M?d?ni Paytaxtı secilib. ??h?r turistik ?h?miyy?tin?, Pec Universitetind? xeyli ?cn?bi t?l?b?nin t?hsil almasına gor? dunyada m??hurdur. ^[6] Pecin Q?dim xristian nekropolu 2000-ci ild? UNESCO -nun umumdunya irsinin siyahısında salınıb ^[7].

Tarixi v? adının m?n??yi

Pecin tarixi 2000 il ?vv?l? q?d?r gedib cıxır. Eramızdan ?vv?l 4-cu ?srd? orada kelt q?s?b?l?rinin olması arxeoloji qazıntılar zamanı a?kar edilib. Roma ?mperiyasının Pannoniya vilay?tinin t?rkibind? ??h?rin adı Sopine olub. 4-cu ?srd?n etibar?n orada xristian icması yaranır.

?mperiya suquta u?radıqdan sonra bolg? barbarların, hunların v? avarların hokmranlı?ı altına kecib. Avar haqanatının cokm?sind?n sonra ??h?r slavyanlara, daha sonra is? Muq?dd?s Roma imperiyasına daxil olur. ??h?rin indiki adı "Pec" slavyan dilind?n ?m?l? g?lir - "p?t", y?ni Be? (kils?). 1000-ci ild?n Pec Macarıstanın m?rk?zl?rind?n biri olur, orada heyk?ltara?lıq inki?af edir.

1367-ci ild? Pecd? ilk universitetin ?sası qoyulur.

1526-cı ild? macarlar Mohac yaxınlı?ında doyu?d? osmanlı turkl?rin? m??lub olur, 1543-cu ild? is? ??h?r tam olaraq Osmanlı imperiyasına daxil olur. Osmanlı imperiyasının t?rkibind? olan zaman coxlu kils?l?r mecidl?r? cevrilir, coxlu turk stilind? in?aat i?l?ri aparılır.

1686-cı ild? Pec Habsburqlar t?r?find?n azad edilir. Turkl?rin hokmranlı?ı dovrdun? macar ?halisi azaldı?ı ucun Habsburqlar ??h?r? alman v? c?nubi slavyan xalqlarının g?lm?sini t??kil edir.

1704-1777-ci ill?r aralı?ında ??h?r yepiskoplar t?r?find?n idar? edilir v? ona azad kral ??h?ri statusu verilir.

1848-1849-cu ill?rd? olan macar inqilabı zamanı Pec xorvatlar t?r?find?n muv?qq?ti z?bt edilir. 1867-ci ild? orada ilk d?mir yol c?kilir v? 1882-ci ild?n o d?mir yol ??h?ri Budape?tl? birl??dirir. Birinci Dunya muharib?sinin sonunda ??h?r serb qo?unları t?r?find?n tutulur. Bununla bel? sonda ??h?r Macarıstanın t?rkibind? qalır. ?kinci Dunya muharib?sind? ??h?r? o q?d?r d? cox ziyan d?ymir. Sosialist dovrund? ??h?rin ?halisi coxalır v? ??h?rd? s?nay? inki?af edir. Sosiyalizmd?n sonra ??h?r iqtisadi bohran ya?ayır.

Yalnız XXI ?srin ?vv?ll?rind? ??h?r infrastrukturası inki?af olunur, yeni hava limanı, avtomagistral yol, Pec v? Budape?t arasında yeni ?ose tikilir.

?halisi v? demoqrafik gost?ricil?ri

?halisinin sayı 145 mind?n cox olan ??h?rin 93% macarlar t??kil edir. ??h?rd? h?mcinin az sayda almanlar, xorvatlar v? serbl?r ya?ayır. Umumi ?hali sayı Macarıstanın 1.481% t??kil edir. Pec h?mi?? multikultural ??h?r olub, iki min il ?rzind? muxt?lif f?rqli m?d?niyy?tl?rin qatlarını hiss etm?k olar. 1998-ci ild? UNESCO t?r?find?n "milli azlıqların m?d?niyy?tl?rinin saxlanılması v? onlara qar?ı tolerant olması v? Yuqoslav muharib?l?ri zamanı qacqın du?mu? insanlara yardım etdiyi ucun Sulh ??h?rl?rin?" Pec d? daxil olmaqla mukafat verildi. ^[8]

?qlimi

Pecin iqlimi mulayimdir. May, iyun, iyul, avqust, sentyabr aylarında havaların yax?ı kecm?si turistl?rin g?li?ini coxaldır. ?yul ?n istı, yanvar is? ?n s?rin, iyun ?n n?m aydır. Bu ayda coxlu ya?ı?lar ya?ır. Fevral is? ?n quru aydır. ^[9]

Yerl??m?si v? n?qliyyat sistemi

??h?r paytaxt Budape?td?n 200 km c?nubi-q?rbd? yerl??ir. Xorvatiyaya q?d?r olan m?saf? 30 km t??kil edir. Budape?t v? Pec arasında avtomagistral v? d?mir yol f?aliyy?t gost?rir. Qatarla paytaxta 3 saat ?rzind? catmaq olar. H?mcinin, qatarla Macarıstanın dig?r boyuk ??h?rl?rin? v? Vyana (Avstriya), Osiek (Xorvatiya) v? Sarayevoya (Bosniya) getm?k mukundur.

??h?rin yaxınlı?ında Pec-Poqan havalimanı da yerl??ir. 2006-cı ild? acılan havalimanı Macarıstanın be?inci beyn?lxalq havalimanıdır. ^[10] 2010-cu ild?n Pec-Korfu, Pec-Burqas arasında hava x?ttl?ri istifad?y? verilib.

??h?rdaxili n?qliyyat avtobuslardan ibar?tdir. 1913-1960-cı ill?rd? Pecd? tramvay x?ttl?ri movcud olub.

T?hsil v? m?d?niyy?t

Pecin ali t?hsil tarixi 1367-ci ild?n ba?layır. Boyuk Lui yepiskop ??h?ri hesab edil?n Pecd? universitetin ?sasının qoyulmasına s?r?ncam verdi. Bir nec? m?rh?l?l?rd?n sonra, Pec Universitetinin ?sası qoyuldu v? Universitet regionda t?hsil sah?sind? ?n m??hur v? aparıcı universitetl?rd?n biri oldu. Tarixi orta ?srl?r? ged?n universitet, oz ad?t-?n?n?l?rini qorumaqla b?rab?r, eyni zamanda muasir v? dinamikayla inki?af ed?n Avropa ali t?hsil institutu adını da ozund? da?ıyır v? muxt?lif t?hsil, m?d?niyy?t, idman v? istirah?t imkanları da yaradır. 1951-ci ild? Tibb M?kt?bi tam must?qillik alır v? Pec Tibb Universiteti adı il? f?aliyy?t gost?rir. Pec Universitetind? o zaman yalnız Huquq fakult?si qalır. 1982-ci ild? Mu?llim Hazırlıq Kolleci, Huquq v? Biznes v? ?qtisadiyyat fakuult?l?ri il? birl??ir. Yeni institut Yano? Pannoniusun adını da?ıyır. Daha sonra Yano? Pannonius Universitetin? Pollak Mihay Texniki Kolleci daxil olur. N?hay?t, 2000-ci ild? ??h?rin mot?b?r t?dris ocaqları Pec Universiteti adı altında birl??irl?r v? hal-hazırkı Pec Universitetinin ?sası qoyulur. ^[11] Bu ali m?kt?b Macarıstanın ilk universiteti hesab olunur. ^[12]

T?l?b?l?r v? universiteti bitirmi?l?r ucun i? imkanları

Pec Universitetind? mut?madi olaraq i? yarmarkaları t??kil edilir. ??h?rd? f?aliyy?t gost?r?n muxt?lif ?irk?tl?rin numay?nd?l?ri ora t??rif buyuraraq t?l?b?l?r? v? artıq universiteti bitirmi? alumnil?r? muxt?lif sah?l?rd? i? v? t?crub? imkanları t?klif edirl?r. H?mcinin, ??h?rd? doktorantura ed?n t?l?b?l?r? h?r il beyn?lxalq s?viyy?d? t?dbir kecirilir v? burada g?nc ara?dırmacılar muxt?lif ara?dırma metodologiyalarla tanı? olurlar, interaktiv ??kild? f?rqli movzuları muzakir? edib oz elmi i?l?rind? bir-birin? kom?k edirl?r. ^[13]

?dman

??h?rin "Pec" futbol klubu var. Komanda tarixi ?rzind? iki d?f? Macarıstan cempionu v? olk? kubokunun sahibi olub. Klub d?f?l?rl? Avropa kuboklarında olk?ni t?msil edib. M??hur macar futbolcu v? millinin kapitanı olmu? Zoltan Qera Pec futbol m?kt?binin yetirm?sidir. ^[14] ??h?rin h?mcinin qadınlardan ibar?t basketbol komandası, kicil?rd?n ibar?t su polosu komandası v? reqbi komandası f?aliyy?t gost?rir.

Gorm?li yerl?ri v? turistik t?dbirl?r

Pecd? tez-tez muxt?lif ?n?n?vi v? muasir festivallar kecirilir. Setater festivalında i?tirakcılar muxt?lif nov ickil?rd?n, yem?kl?rd?n q?bul edirl?r, f?rqli ?yl?nc?li t?dbirl?rd? i?tirak edirl?r. Pecd? Beyn?lxalq M?d?niyy?t H?ft?si ?rzind? dunyanın bir cox yerl?rind?n g?l?n t?l?b?l?r muxt?lif cur t?dbirl?r? qatılır. ?rs Festivalı c?rciv?sind? i?tirakcılar m?d?niyy?t v? inc?s?n?t t?qdimatların ?ahidi olurlar. ?ampan v? Caxır festivalında f?rqli dadlı ickil?r t?klif olunur v? bir coxları evl?rind? hazırlanmı? caxırları i?tirakcılara gost?rirl?r. Pec ??h?r Karnavalı Pecd? kuc?l?rd? keciril?n bayram t?dbirl?ridir. O zaman kuc?l?rd? satılan r?ngar?ng libaslar tapmaq olar, musiqilı v? ?yl?nc?li vaxt kecirm?kl? ??h?ri g?zm?k olar. H?mcinin, ??h?rd? Mecek rallisi d? kecirilir. Bu da motoh?v?skarların diqq?tini c?lb edir v? bu nov turistl?rin sayını coxaldır. Qı? movsumund? Pecd? ?n?n?vi Qı? yarmarkası t??kil edilir, orada isti ickil?r, ev ?l i?l?ri, ev yem?kl?ri ??h?r sakinl?rin? v? turistl?r? t?qdim edilir. Bununla da ??h?r Milad bayramını qeyd edir. ^[15]

??h?rd? h?mcinin iki kinoteatr da f?aliyy?t gost?rir. Orada ingilis dilind? olan filml?r macar dilind? subtitrl?rl? t?qdim edilir. ^[16] Pec oz muzeyl?ri il? m??hurdur. Burada oyuncaq, martsipan, farfor muzeyl?ri, Macarıstanın muxt?lif s?n?tkarlarının adını da?ıyan muzeyl?r v? qalereyalar movcuddur. ??h?rin tarixinin qarı?ıq olması v? muxt?lif xalqların ?srl?rl? v? ill?rl?r orada ya?aması n?tic?sind? Pecd? muxt?lif in?aat i?l?rini gorm?k olar. M?s?l?n, burada ratu?a, sinaqoqa, 23 metrlik minar?ti il? mecid, katedral, monastır, yepiskop sarayı, kils?, q?dimxristian katakombaları yerl??ir, h?mcinin rokoko stilind? Milli teatrın binası da var, ??h?rin tarixinin onun abid?l?rind? ?ks etdirilm?si Pec? ?lav? goz?llik v? maraq qatır.

Mecek t?p?l?ri Pec ??h?rini ?hat? edir. T?p?nin zirv?sind? televiziya qull?si yerl??ir v? orada ?la restoran v? ??h?r? goz?l gorunu? acılır. ??h?ri t?bii c?h?td?n k??f etm?k ucun Botanika ba?ına getm?k tovsiy? edilir. ??h?rin yaxınlı?ına h?mcinin Tetti xarabalıqları yerl??ir v? ??h?rin tarixi haqqında m?lumat verir. Onun ?trafında coxlu ya?ıllıqlar tapmaq olar v? g?zi?m?k ucun uy?un yerdir. Avtobus vasit?si il? Molomvold v? Orfu goll?rin? getm?k olar. Orfu golund? cimm?k, Molomvold golund? is? balıq tutmaq olar v? ?trafında velosiped surm?k olar. ^[17]

bu ??h?r 2010-cun ild? ?stanbul v? Rur regionu il? birlikd? Avropada ilin M?d?niyy?t ??h?ri elan edilir v? il ?rzind? ??h?rd? muxt?lif m?d?niyy?t t?dbirl?ri kecirilib. ??h?r turistik ?h?miyy?tin?, Pec Universitetind? xeyli ?cn?bi t?l?b?nin t?hsil almasına gor? dunyada m??hurdur.

Tanınmı? sakinl?ri

Zoltan Qera, Macarıstan yı?masının futbolcusu

Anton von Rosas , ofthalmoloq
Marcel Breuer , memar v? mebel dizayneri
Sigismund Ernuszt , Pecin bi?opu
Pal Dardai , futbolcu
Petar Dobrovic , Serb r?ssamı v? Baranya-Baya Respublikasının prezidenti
Lipot Feyer , riyaziyyatcı
Zoltan Qera , futbolcu
Norbert Spannenberger , tarixci
Yanos Horvay , memar
Katinka Hosu , uzgucu
Yeno Yando , pianocu
Yuraj Klimovic, Pecin bi?opu, m?tbuat v? ictimai kitabxananın banisi
Dejo Lauber , idmancı v? memar
Kato Lomb , t?rcum?ci v? dilci
Yojef Eotvo? , gitaracı
Janus Pannonius , Pecin bi?opu
?brahim Pecevi (Ibrahim of Pecs), Osmanlı tarixcisi
Karl (Freiherr) von Pflanzer-Baltin
Zlatko Prica (1916?2003), Xorvat r?ssam v? alimi
Joe Rudan , mu??nni
Laslo ?oyom , Macarıstanın kecmi? prezidenti
Karoly Balogh Mankobuki , Pecin Kral M?hk?m?sinin Prezidenti
Bala Tarr , rejissor
Aurel Tillai, xor ustası, b?st?kar v? professor
Gabriella Ungar, soprano
Victor Vasarey , aktyor
?imun Matkovic (1575?1638), Pec v? Baranyada dini m?kt?bl?rin islahatcısı

Ya?ayı? x?rcl?ri

Pec ??h?ri 75 000 - 200 000 ?halisi olan ya?amaq ucun ?n rahat ??h?rl?r kateqoriyasında 2007-ci ild? ucuncu, 2008-ci ild? ikinci yeri tutdu. ^[18]

Umumi gotur?nd? Macarıstanda ya?ama x?rcl?ri Avropa standartlarına gor? a?a?ı hesab edilir. Pecd? kiray? haqqını od?m?k, normal qida q?bul etm?k v? arada bir ?yl?nc?li istirah?t? x?rc c?km?k ucun umumilikd? t?qrib?n aylıq 120 min forint (t?xmi?n 400 avro) lazımdır. Paytaxt Budape?tl? muqayis?d? Pecd? muxt?lif sa?h?lrd? qoym?tl?r yet?rinc? a?a?ıdır. M?s?l?n, qida sah?sind? universitetd? bir d?f?y? yem?k 600-1000 forint (2-3.5 avro) civarındadır. Supermarketl?rd?n alınan ?rzaqlara g?linc?, bir litr sud 200 forint (0.7 avro), bir cor?k 200 forint (0.7 avro), 12 ?d?d boyuk yumurta 400 forint (1.5 avro), 500 qr pendir 700-900 forint (2-3 avro), 1 kq alma 300 forint (0.9 avro), 1 kq kartof 186 forint (0.5 avro) d?y?rind?dir. ^[19]

N?qliyyat x?rcl?rin? g?linc?, t?l?b?l?r ucun bir aylıq n?qliyyat kartı 3300 forint (11 avro), bird?f?lik n?qliyyat bileti avtobusla 280 avro (1 avro). T?l?b?l?r ucun h?mcinin qatar biletl?rin? boyuk endiriml?r olur. Pecd? bir n?f?rlik m?nzil kir?si 30 000-80 000 macar forinti (t?qrib?n 100-270 avro) civarındadır.

Bo? vaxtın s?m?r?li v? maraqlı kecirilm?si ucun Pecd? h?r cur imkanlar var. Bunun ucun kinoteatra, teatra, hovuza, konkisurm?y? getm?k olar. Qiym?tl?r? g?linc? kinoteatra bilet 700-1400 forint (2.5-4.7 avro), teatra bilet 1000-2500 forint (3.5-8.5 avro), Polak Uzguculuk hovuzuna getm? Pec Universiteti t?l?b?l?ri ucun od?ni?sizdir, dig?r hovuzlara is? 800-2200 forint (2.7-7.4 avro), konkisurm? bileti is? 3 saata 700 forint (2.5 avro) civarındadır. ^[20]

Beyn?lxalq ?laq?l?r

Qarda?la?mı? ??h?rl?ri

A?a?ıdakı ??h?rl?rl? qarda?la?dırılmı?dır:

Arad , Rumıniya Kluj-Napoka , Rumıniya Fellbax , Almaniya Qraz , Avstria ^[21] Kutahya , Turkiy? Lahti , Finlandiya	Dijon , Fransa Qrenobl , Fransa ^[22] Lyon , Fransa ^[23] Novi Sad , Serbiya Olomouc , Cexiya Osiyek , Xorvatıstan	Sietl , AB? Sliven , Bolqarıstan Terracina , ?taliya Tukson , AB? ^[24] Tuzla , Bosniya v? Herseqovina ?iraz , ?ran ^[25]