Nadir ?ah (tarixi faci?)

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya kec Axtarı?a kec

Nadir ?ah (tarixi faci?) ? N?riman N?rimanov car hokum?ti orqanlarının t?qibl?rind?n yaxa qurtarmaq ucun "Nadir ?ah" ?s?rind? hadis?l?ri Az?rbaycanın XVIII ?sr tarixind?n ? ?ah Sultan Huseyn S?f?vinin dovrund?n t?svir edir. Tarixi faci?d? Nadir amansız quldur, yenilm?z s?rk?rd?, mudrik dovl?t ba?cısı kimi verilmi?dir. "Nadir ?ah"da XVIII ?sr hadis?l?ri t?svir olunsa da, XIX ?srin ictimai ruhu, ?sar?td?n s?bri tuk?nmi? xalqın q?z?b v? nifr?ti, oyanma ?lam?tl?ri oz ifad?sini tapmı?dır. [1] [2]

M?zmunu [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

N?riman N?rimanovun "Nadir ?ah" tarixi faci?sind? hadis?l?r ?ah Sultan Huseyn S?f?vinin hakimiyy?ti dovrund?n ba?layır. Dramaturq ?randa hokm sur?n ozba?ınalı?ı v? zulmu ?ah Sultan Huseynin dovl?t ba?cısı kimi z?if olması il? izah edir. ?ah Sultan Huseyn butun gununu ey?-i?r?td? kecirir. O, dovl?tin daxili v? xarici v?ziyy?tind?n tamamil? x?b?rsizdir. Butun dovl?t i?l?rini birinci v?ziri ?dh?m xanın ixtiyarına vermi?dir. Hakimiyy?t ba?ına kecm?k arzusunda olan ?dh?m ?ah Sultan Huseynin ona olan etimadından v? z?ifliyind?n sui-istifad? edir, olk?d? ba? ver?n hadis?l?ri ondan gizl?dir, bel?likl?, dovl?tin iqtisadi v? mudafi? qudr?tinin z?ifl?m?sin? imkan yaradır. Odur ki, yerli hakiml?r mahallarda ozba?ınalıq edir. Xanların zulmu olk?d? narazlı?a s?b?b olur. Kurd tayfaları usyana qalxır, must?qil hakimiyy?t yaradırlar. [1]

?s?rin ekspozisiyasında ?ranın du?duyu dozulm?z siyasi-ictimai v?ziyy?tin s?b?bl?ri gost?rilir. N?riman N?rimanov "Nadir ?ah" tarixi faci?sind? bu tarixi hadis?l?ri ?sas gotur?r?k, Nadiri butun ziddiyy?tl?ri il? vermi?dir. Nadirin faci?sin? s?b?b feodal ictimai munasib?tl?ridir. Dramaturq ?sas diqq?tini Nadirin ??xsiyy?tin?, daxili al?min? verm?kl?, onun faci?sinin mahiyy?tini acmı?, bel?likl?, feodal kimliyin? nifr?t oyatmı?dır. N?rimanov S?f?vil?r xan?danının sonbe?iyi ?ah T?hmasın devrilm?sini s?hn?y? g?tirm?kl? avam camaatın ?uurunu fanatizm v? dini ?sar?td?n qurtarma?a, onu real du?unmy? ca?ırırdı. N?rimanov sonralar bu bar?d? yazırdı: [1] [2]

" "Nadir ?ah" adlı tarixi faci?md? m?n ?ahın endirmi??m v? ba?a salmaq ist?mi??m ki, qaralıqda qalan kutl?nin ad?t olaraq q?bul etdiyi kimi hokmdarın ??xsiyy?ti hec d? muq?dd?s deyil v? ?g?r o, m?ml?k?ti idar? ed? bilmirs?, onu tapdalayıb kecm?k olar. "

Teatr [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

"Nadir ?ah" 1906-cı il?d?k s?hn? uzu gorm?mi?dir. Cunku car hokum?ti ?s?rd? qabaqcıl ictimai ideyaların t?bli? edildiyini bilib, onun tama?asına uzun mudd?t icaz? verm?mi?dir. Lakin burjua-demokratik inqilabından sonra car senzurası guz??t? gedir. Bel?likl?, ?s?r ilk d?f? 1906-cı ild? Bakıda Az?rbaycan v? rus dill?rind? tama?aya qoyulur. Yazıcı bu dovrd? aktyorlarla sıx ?laq? saxlayır, m??ql?rd? yaxından i?tirak edirdi. [1] [2]

?s?rin ilk n??rl?ri arasındakı nusx? f?rql?ri [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

N. N?rimanovun "Nadir ?ah" ?s?ri birinci d?f? 1899-cu ild? Bakıda "Aror" m?tb??sind? H. Z. Ta?ıyevin x?rcil? capdan cıxmı?dır. ?s?rin ikinci n??ri bundan t?xmin?n on be? il sonra Orucov qarda?larının m?tb??sind? d?rc edilmi?dir. "Nadir ?ah"ın ilk variantı dord m?clisd?n ibar?tdir. Birinci m?clis istisna olmaqla yazıcı butun m?clisl?r? "yarımm?clis" ?lav? etmi?dir. "Nadir ?ah"ın bu variantı 1889-cu ild? ayrıca kitabca ??klind? n??r edils? d?, 1906-cı il?d?k s?hn? uzu gorm?mi?dir. [1] [2]

N?riman N?rimonov "Nadir ?ah"ın birinci n??ri uz?rind? duz?li?l?r apardı?ı zaman xalq kutl?l?rini m?n?vi c?h?td?n mutl?qiyy?t? qar?ı mubariz?y? hazırlama?ı v? onların du?unc?sind? hakim sinfin ozba?ınalı?ına v? dini fanatizm? nifr?t oyatma?ı n?z?rd? tuturdu. Ona gor? d? ?s?rin birinci n??ri uz?rind? ciddi duz?li?l?r apararaq, ikinci n??ri etdirir. [1] [2]

?s?rin ilk n??rind? ayrı-ayrı m?clisl?r "g?li?"l?r? bolunmu?dur. Birinci m?clis s?kkiz "g?li?"d?n ibar?tdir. H?v?skar aktyorlara kom?k m?qs?dil? edil?n bu bolgu ?s?rin ikinci n??rind? verilm?mi?dir. Dramaturq ?s?rin dinamikliyini artırmaq, onun m?clisl?rini daha t?sirli verm?k ucun bel? bir d?yi?iklik aparmı?dır:?s?rin birinci n??rind? "ucuncu m?clisin mab?di" olan hiss?ni ikinci n??rd? dorduncu m?clis, son m?clisi is? be?inci m?clis kimi vermi?dir. Bel?likl?, "Nadir ?ah" tarixi faci?si ikinci n??rd? be? m?clisd?n ibar?t olmu?dur. Burada yalnız ikinci v? be?inci m?clisl?rd? ?lav? "yarımm?clis" vardır. [1]

Obrazlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

  • ?ah Sultan Huseynxan - 1717-ci ild? fars pad?ahı, 60 ya?ında
  • ?dh?m - v?zir
  • ?ah T?hmasib ? Huseyn xanın o?lu, 25-35 ya?ında
  • C?f?rxan ? v?zir
  • M?h?mm?dxan ? v?zir
  • Rzaxan ? v?zir
  • Gurcu b?y ? s?rk?rd?
  • Nadir ? 30-47 ya?ında
  • Gulcahan ? Nadirin h?yat yolda?ı
  • Rzaqulu ? Nadirin o?lu, 15-20 ya?ında
  • Cavad ? Nadirin dayısı ? 70 ya?ında
  • ?vv?linci yolcu ? 20 ya?ında
  • ?kinci yolcu ? 50 ya?ında
  • Yaraqlı qacaqlar v? k?nd adamları
  • Mirz? Mehdi xan ? 40 ya?ında
  • Elci Seyid S?tan ? turkm?n paltarında
  • Heyd?r xan ? 40 ya?ında, ?ah T?hmasibin v?zirl?rind?n
  • Saleh b?y, Musa b?y, ?l??r?f b?y, F?rra? ? Nadiri oldur?n xanlar

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 N?riman N?rimanovun dramaturgiyası. Teymur ?hm?dov. Bakı: "Nurlar" N??riyyat-Poliqrafiya M?rk?zi. 2005. s?h. 141-174. ISBN   9952-403-30-5 .
  2. ↑ 1 2 3 4 5 T.?hm?dov. N.N?rimanov:Secilmi? ?s?rl?ri (PDF) . I. Bakı: "Nurlar" N??riyyat-Poliqrafiya M?rk?zi. 2017. s?h. 11-13. ISBN   978-9952-507-43-0 .
M?nb? ? " https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Nadir_?ah_(tarixi_faci?)&oldid=7435572 "