N?cm?ddin Naxcıvani ( Naxcıvan ? 1253 ) ? XIII ?srd? ya?amı? Az?rbaycan mut?f?kkiri. ^[1] O, ozunun f?ls?f?, tibb, m?ntiq v? t?bi?t elml?rin? dair ?s?rl?ri il? Yaxın v? Orta ??rq olk?l?rind? ?ohr?t tapmı?dır. ^[2]

N?cm?ddin ?hm?d ?bub?kr o?lu Naxcıvani t?hsilini Naxcıvan ??h?rind? alıb, elmin bir sıra sah?l?rini muk?mmm?l oyr?nib. ^[3]

Orta ?sr m?nb?l?rind? N?cm?ddin Naxcıvaninin h?yatı v? dunyagoru?un? dair son d?r?c? qısa, lakin muhum m?lumat verilib, ?bn ?l-?brinin "Dovl?tl?rin muxt?s?r tarixi" ("Muxt?s?r tarix ?d-duv?l") kitabını bu baxımdan qiym?tli m?nb? hesab edilir.

N?sir?ddin Tusinin ?agirdl?rind?n olmu? Qriqori ?bul-F?r?c ?bn ?l-?bri N?cm?ddin Naxcıvanini boyuk f?zil?t sahibi, d?qiq elml?rin d?rin bilicisi oldu?unu yazmı?dır. ?bn ?l-?bri mut?f?kkirin oz v?t?nind? f?ls?f? il? m???ul oldu?unu, olk?l?ri s?yah?t? cıxdı?ını, axırda Kicik Asiyaya daxil olaraq, boyuk m?ns?bl?r tutdu?unu gost?rmi?dir. Mu?yy?n s?b?bl?r uzund?n o, buradan Suriyaya getm?li olmu?dur. ^[4]

N?cm?ddin Naxcıvani H?l?b ??h?rind? omrunun son ca?larında gu??ni?in olmu?, evd?n hec yer? cıxmır, dostları ona ba? c?kirmi?. Filosofun 1253-cu ild?n sonra v?fat etdiyini yazırlar. ^{[5] [3]}

M?zarı Suriyanın H?l?b ??h?rind?dir.

N?cm?ddin Naxcıvaninin elmi v? f?ls?fi yaradıcılı?ı orta ?sr mu?llifl?ri t?r?find?n yuks?k qiym?tl?ndirilib. ^[2]

N?cm?ddin Naxcıvani ?bn Sinanın coxcildlik " ?l-Qanun " v? " Gost?ri?l?r v? t?limatlar " ?s?rl?rin? yazdı?ı ??rhl?rl? m??hurla?mı?dır. H?min ??rhl?rd? o, h?tta boyuk alimi bir cox m?s?l?l?rd? t?nqid d? etmi?dir. "N?qd q?vaid-ul-i?arat v? k??f t?mvih ??-?ifa v? ?n - Nicat" (""Gost?ri?l?r"d?ki qaydaların pozulması v? "?ifa" v? "Nicat" uz?rind?n p?rd?l?rin goturulm?si") adı altında toplanmı? bu ??rhl?r orta ?srl?rd? filosof v? aliml?r arasında ?ohr?t tapmı?dı. 1282-ci ild? bu ?s?r y?hudi filosofu ?bn K?mmun? ?sraili t?r?find?n elmi ??kild? t?hlil olunmu?dur.

N?cm?ddin Naxcıvaninin dig?r bir ?s?ri d? "Lubab-?l m?ntiq v? xulas?t ?l - hikm?"dir ("M?ntiqin mahiyy?ti v? f?ls?f?nin xulas?si") v? bu ?s?rin ?bn K?mmun? ?sraili t?r?find?n kocurulmu? ?lyazma nusx?si N?c?fd? saxlanılır. Alimin ?s?rl?rin? h?mcinin Parisd? v? ?stanbulda da rast g?lm?k olar.

T?dqiqatcıların b?zil?ri bel? hesab edirl?r ki, Naxcıvani q?dim yunan filosof v? m?ntiq?unaslarının ?s?rl?rin? d? bir nec? ??rh t?rtib etmi?dir.

N?cm?ddin Naxcıvaninin ?s?rl?ri uzun mudd?t ??rq universitetl?rind? d?rslik kimi istifad? olunmu?dur.

• Sirac?ddin Urm?vi
• N?cm?ddin Q?zvini