Bu m?qal?ni vikil??dirm?k lazımdır. Lutf?n, m?qal?ni umumvikipediya v? redakt? qaydalarına uy?un ??kild? t?rtib edin.

Bu m?qal?d?ki m?lumatların yoxlanılabil?r olması ucun ?lav? m?nb?l?r? ehtiyac var . Daha ?traflı m?lumat v? ya m?qal?d?ki probleml?rl? ba?lı muzakir? aparmaq ucun m?qal?nin muzakir? s?hif?sin? diqq?t yetir? bil?rsiniz. Lutf?n m?qal?y? etibarlı m?nb?l?r ?lav? ed?r?k bu m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. M?nb?siz m?zmun probleml?r yarada v? silin? bil?r. Probleml?r h?ll edilm?mi? ?ablonu m?qal?d?n cıxarmayın.

Mis dovru, mis-da? dovru, xalkolit ( yun. χαλκ?? ? mis + λ?θο? ? da? k?lim?sind?n), eneolit ( lat. aeneus ? mis + yun. λ?θο? ? da? k?lim?sind?n) ? b???riyy?tin inki?afının bir dovru, neolitd?n (da? dovru) tunc dovrun? kecid m?rh?l?si. Termini ilk d?f? 1876 -cı ild? beyn?lxalq arxeoloji konqresd? macar arxeoloq Ferens Pulski Tompsenin ilkin t?snifatlandırmasının d?qiql??dirilm?si ucun ir?li surmu?dur. Bu t?snifatlandırmada da? dovrunun ardınca birba?a tunc dovru g?lirdi ^[1] .

Eneolit da? dovrunun sonu ? metal ?srinin ba?langıcı hesab edil?n b.e.?. VI?IV minillikl?ri ?hat? edir. Bu dovr ucun a?a?ıdakı xususiyy?tl?r xarakterikdir:

• insanlar ilk d?f? metalla tanı? oldular v? mis emalına ba?ladılar, ancaq mis yum?aq oldu?una v? az tapıldı?ına gor? da?ı sıxı?dıra bilm?di;
• q?bil?d? qadınların movqeyi get-ged? z?ifl?yir v? c?miyy?tin h?yatında icma a?saqqalları ?urası muhum rol oynayır;
• yı?ıcılıqdan f?rqli olaraq q?bil?ni bitki qidası il? daha yax?ı t?min ed?n toxa ?kinciliyi, maldarlıq v? s?n?tkarlıq daha da inki?af etdi, m?nzill?r v? t?s?rrufat tikilil?ri cay k?narında ciy k?rpicd?n v? mohr?d?n dair?vi planda in?a olunurdu;

B???riyy?t da? dovrund?n mis dovrun?,q?d?m qoyraq inki?af etmi?dir.Aliml?rin ?ks?riyy?ti metal dovrunun e.? IV minilliyin ?vv?lind? ba?ladi?ını ehtimal ets? d?, ayrı-ayrı ?razil?rd? bu m?rh?l? xeyli sonra ba?lamı?dır.Lakin harda ba? verm?sind?n aslı olmayaraq,ist?nil?n halda metal ?m?k al?tl?rinin meydana g?lm?si Qobustanda oldu?u kimi,h?yat t?rzinin ciddi sur?td? d?yi?m?sin? s?b?b olurdu.?nsanlar artıq darısqalla?mı? be?iy? si?mayan korp? kimi,minillikl?r boyu sı?ındıqları qayaları daha f?al sur?td? t?rk etm?y? ba?layırdı.Arxeoloqların fikrinc?,insanın misl? ilk tanı?lı?ı kulc?l?r vasit?sil? ba? verib.Onların emalı prosesind? insanlar z?rb? n?tic?sind? parcalanmayan kulc?l?rin deformasiyaya u?ramasına diqq?t yetirmi?l?r.Y?ni mu?yy?n bacarıq olduqda onlara z?ruri ??kil verm?nin mumkunluyu,eyni zamanda materialın mohk?mliyinin artdı?ı d?rk edildi.Mis kifay?t q?d?r yum?aq material olsa da,ondan hazırlanan m?mulatlar asanlıqla t?mir edilir v? onların istifad? mudd?ti xeyli uzanirdi.Ust?lik misd?n duz?ldil?n silah v? ?mak al?tl?ri daha k?skin v? i? prosesind? rahat,ovda v? du?m?nl? capı?mada daha oldurucu idi.

Az?rbaycan ?razind? tunc dovrunun ba?lan?ıcı ad?t?n e.? V minilliyin sonlarına aid edilir. Bu,X?z?r d?nizin sahill?rind?,Qafqazın da??t?yi v? da?lıq ?razil?rind?,h?mcinin On Asiya yaylalarının ??rq hiss?sind? ya?ayan q?bil?l?rin iqtisadi ,ictimai,m?d?ni,daha sonra is? siyasi h?yatında olduqca ciddi d?yi?iklikl?r dovru idi. Mis filizl?ri il? z?ngin olan Az?rbaycan tunc dovrund? metallurgiya v? metal emalının m?rk?zin? cevrilir.Arxeoloji qazıntılar zamanı mis ?rid?n kur?l?rin qalıqları,tokm? formaları,istehsal al?tl?ri ve tullantıları a?kar edilmi?dir.Tapıntıların sayı burda metallurgiya prosesinin yax?ı t??kil olundu?unu v? geni?miqyaslı xarakter da?ıdı?ını gost?rir.Mis hasil edilir,mis-arsenli tunc ?ridilir,h?m isti,h?m d? soyuq doym?d?n istifad? ed?n coxsaylı emalatxanalarda is? tunc baltalar,bıcaqlar,ox ucluqları,qadın v? ki?i b?z?k ??yaları hazırlanırdı.Az?rbaycan tarixc?l?ri arasında bel? bir fikir movcuddur ki,e.? III minilliyin sonu- II minilliyin ?vv?ll?rind? bu m?mulatlar h?tta ??rqi Avropaya ixrac edilirdi.

Dulu?culuq s?n?ti bu dovurd? geni? yayılır.Do?rudur,dulu?cu kur?sind?n h?l?lik nadir hallarda istifad? olunurdu.M?mulatlar ?sas?n ?l il? hazırlansa da,onların ce?idi daima artırdı.Artıq t?s?rrufatda forma v? olcul?rin? gor? muxt?lif olan qablar,s?h?ng,piyal? v? dig?r ??yalar i?l?nirdi.Daha sonrakı dovurd?,akademik V?li ?liyevin mu?yy?n etdiyi kimi,naxı?lı keramikanin uz?rind? insan,heyvan,qu? v? mifik varlıqlar t?svir olunma?a ba?layır. ?hlil??dirilmi? heyvan surul?rinin sayı artırdı.?nsanlar ya? v? dig?r sud m?hsullarını ?ld? etm?yi oyr?nir,in?k,qoyun,keci,donuz b?sl?yirdi.Eyni zamanda tarixcil?rin qeyd etdiyi kimi,xırda buynuzlu mal-qaranın umumi c?kisi t?dric?n artırdı.N?tic?d? yeni v? geni? otaqlar t?l?b ed?n kocurm? maldarlıq meydana g?lirdi.Ona gor?d? da??t?yi v? da? rayonları daxil olmaqla yeni ?razil?r m?nims?nilirdi.T?s?rrufatda at v? uzunqulaqdan daha geni? istifad? edilirdi. ^[2]

Bu m?qal? qaralama halındadır . Lutf?n, m?qal?ni umumvikipediya v? redakt? qaydalarına uy?un ??kild? t?rtib edin. ?g?r mumkundurs?, daha d?qiq bir ?ablondan istifad? edin.