Midh?t A?amirov
Midh?t Mir Musa o?lu A?amirov
professor Z.Goyu?ov v? professor Midh?t A?amirov
Do?um tarixi	15 may 1920 ( 1920-05-15 ) (104 ya?)
Do?um yeri	?u?a , ?u?a q?zası , Az?rbaycan SSR
V?t?nda?lı?ı	Az?rbaycan
Elmi d?r?c?si	f?ls?f? elml?ri doktoru
Elmi adı	Professor
Mukafatları	1946

Midh?t A?amirov ( 15 may 1920 , ?u?a ) ?Tanınmı? filosof, Az?rbaycan SSR ?m?kdar m?d?niyy?t i?cisi v? ?m?kdar elm xadimi. Az?rbaycan SSR EA muxbir uzvu. Marksist-leninci f?ls?fi fikir tarixinin t?dqiqi, t?bli?i v? t?drisinin gork?mli numay?nd?si.

Midh?t Mir Musa o?lu A?amirov 15 may 1920 -ci ild? ?u?ada ziyalı ail?sind? dunyaya goz acmı?dır. Orta t?hsilini ba?a vurduqdan sonra, 1940 -cı ild? V.?.Lenin adına Az?rbaycan Dovl?t Pedaqoji ?nstitutunun tarix fakult?sin? daxil olmu?dur. Midh?t A?amirov oz dovrun? gor? elmin bir cox sah?l?rind? m??hur olan Mir Mohsun N?vvabın o?ul n?v?sidir.

Midh?t A?amirov 15 yanvar 1939 -cu ild?n 12 oktyabr 1940 -cı il? kimi “G?nc i?ci” q?zetind? calı?mı?, Az?rbaycan Lenin Kommunist G?ncl?r ?ttifaqı M?rk?zi Komit?si aparatında ?m?kdaclıq etmi?, “G?nc bol?evik” jurnalında m?sul katib kimi f?aliyy?t gost?rmi?, “Pionerskaya pravda” q?zetinin Az?rbaycan uzr? xususi muxbiri olmu?dur.

1 sentyabr 1940 -cı ild?n 1 iyul 1941 -ci il? kimi Vladimir ?lic Lenin adına Az?rbaycan Dovl?t Pedaqoji ?nstitutunun t?l?b?si olmu?dur. 8 oktyabr 1941 -ci ild?n 15 iyul 1942 -ci il? kimi Az?rbaycan Kommunist Partiyası M?rk?zi Komit?sinin n?zdind?ki Partiya Tarixi ?nstitutunda-Sov.?KP MK yanında Marksizm-leninizm ?nstitutunun Az?rbaycan filialında elmi i?ci v?zif?zind? calı?mıl?dır.

16 iyul 1942 -ci ild?n 28 iyul 1957 -ci il? kimi h?min ?nstitutda boyuk elmi i?ci v?zif?sind? f?aliyy?t gost?rmi?dir. H?mcinin, bu ill?rd? ali m?kt?bl?rd? d? d?rs demi?dir. 1947-ci ild? S.M.Kirov adına Az?rbaycan Dovl?t Universitetind? “M.?.Sabirin ictimai-siyasi baxı?ları” movzuisunda namiz?dlik dissertasiyasını mudafi? etmi?dir. 27 iyul 1957 -ci ild?n 18 aprel 1977 -ci l? kimi Az?rbaycan SSR EA F?ls?f? v? Huquq ?nstitutunda ba? elmi i?ci v?zif?sind? calı?mı?dır.

18 aprel 1977 -ci ild?n 7 oktyabr 1986 -cı il? kimi Az?rbaycan SSR EA F?ls?f? v? Huquq ?nstitutunda “Marksizm-leninizm f?ls?f?sinin tarixi” ?ob?sinin mudiri i?l?mi?, 8 oktyabr 1986-cı ild?n omrunun sonuna kimi h?min institutda “F?ls?f? v? ictimai fikir tarixi” ?ob?sinin mudiri v?zif?sind? i?l?mi?dir.

1972 -ci ild? M.V.Lomonosov adına Moskva Dovl?t Universitetind? “Az?rbaycanda marksist-leninci t?lim u?runda mubariz? tarixind?n” adlı doktorluq dissertasiyasını mudafi? etmi?dir. Bundan ba?qa, 1945 - 1947 -ci ill?rd? Az?rbaycan SSR EA F?ls?f? v? Huquq ?nstitutunda elmi i?ci, 1948 - 1949 -cu ill?rd? V.?.Lenin adına Az?rbaycan Dovl?t Pedaqoji ?nstitutunda marksizm-leninizm f?ls?f?si kafedrasının assistenti, 1949 - 1951 -ci ill?rd? h?min institutda marksizm-leninizm f?ls?f?si kafedrasında ba? mu?llim, 1952 -ci ild?n 1982 -ci il? kimi h?min institutda f?ls?f? kafedrasının dosenti, 1983 - 1985 -ci ill?rd? S.M.Kirov adına Az?rbaycan Dovl?t Universitetind? tarixi materializm kafedrasında muhazir? kursları aparmı?, Cingiz ?ldırım adına Az?rbaycan Politexnik ?nstittunda f?ls?f? kafedrasının professoru kimi d? f?aliyy?t gost?rmi?dir.

Midh?t A?amirov XX ?srin ?vv?ll?rind? Az?rbaycanda f?ls?fi v? ictimai-siyasi fikrin , marksist-leninci f?ls?f?nin aparıcı t?dqiqatcılarından biri olmu?dur. ?nstitutda i?l?diyi mudd?td? 10 (on) monoqrafiya cap etdirmi?dir. “Mirz? ?l?kb?r Sabirin dunyagoru?u”(1962), “Az?rbaycan ictimai fikrind? milli m?s?l?”(1963), “Az?rbaycanda marksist-leninci ideologiya u?runda mubariz? tarixind?n”(1965), “Az?rbaycanda marksist-leninci t?lim u?runda mubariz? tarixind?n”(1971), “?rtiuca ill?rind? Az?rbaycanda marksist-leninci fukir”(1980), “Abdulla ?aiqin dunyagoru?u”(1983), “M?h?mm?d Hadinin f?ls?f?si”(1987), “Az?rbaycanda marksist-leninci t?limin yayılması”(1988), “Az?rbaycan romantikl?rinin dunyagoru?u”(1989), “Az?rbaycanda qeyri-marksist ideya c?r?yanlarının t?nqidi”(1989).

Bu ill?rd? Midh?t A?amirovun Az?rbaycanda marksist-leninci t?limin yayılması tarixin?, elmi kommunizmin probleml?ri v? marksist-leninci f?ls?f?nin tarixin? dair yuzd?n cox elmi m?qal?si cap edilmi?dir.

Midh?t A?amirov “Az?rbaycanda f?ls?f? v? ictimai-siyasi fikir tarixi” coxcildliyinin ba? redaktorunun muavini, dorduncu cildin m?sul katibi olmu?dur. O oz ?s?rl?rind? kulli miqdarda arxiv materiallarını, muxt?lif dill?rd? olan coxlu sayda bol?evik m?tbuatını, muxt?lif burjua v? dig?r c?r?yanları oyr?nib umumil??dirm?k ?sasında Az?rbaycanda muxt?lif dovrl?rd? marksist-leninci t?limin yayılması tarixini, ?srin ?vv?ll?rind? idealist v? materialist f?ls?f? arasında ged?n g?rgin mubariz?ni acıqlamı?dır. Habel?, f?ls?fi materializmin , tarixi materialistc?sin? anlamanın, sinif, sinfi mubariz?, dovl?t, inqilab, mill?t v? milli munasib?tl?r kimi probleml?r ?trafında ged?n mubariz?nin t?bli?i v? mudafi?sind? V.?.Leninin “Materializm v? empiriokritisizm” ?s?rinin boyuk ?h?miyy?t da?ıdı?ını qeyd etmi?dir.

Midh?t A?amirovun Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?f?nin tarixin? aid ?s?rl?ri m?rk?zi elmi-n?z?ri v? respublikanın partiya m?tbuatında cox yuks?k qiym?tl?ndirilmi?dir. Onun 1971-ci ild? rus dilind? n??r olunmu? “Az?rbaycanda marksist-leninci t?lim u?runda mubariz? tarixind?n” adlı ?s?ri haqqında “F?ls?f? m?s?l?l?ri” jurnalının 12-ci sayında musb?t r?y d?rc olunmu?du. 1972-ci ild? is? “Moskva Universitetinin X?b?rl?ri”nd? (№12) d? bel? bir r?y cap edilmi?di. H?min r?yd? deyilirdi: “Midh?t A?amirovun “Az?rbaycanda marksist-leninci t?lim u?runda mubariz? tarixind?n(1906-1907)” adlı kitabı cox ciddi v? orijinal elmi-t?dqiqat ?s?ridir. Marksist-leninci f?ls?f? elminin oyr?nilm?sin? vacib v? qiym?tli h?diyy?dir”.

1980-ci ild? rus dilind? n??r olunmu? “?rtica ill?rind? Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?fi fikir” adlı monoqrafiyası haqqında “Moskva Universitetinin X?b?rl?ri”nd?(1980,№3) d?rc edilmi? r?yd? deyilirdi:” Midh?t A?amirovun “?rtica ill?rind? Az?rbaycanda marksist-leninci fikir” monoqrafiyası butovlukd? ozunun elmi l?yaq?tin?, d?rinliyin?, aydın ifad?sin?, ir?li surul?n m?s?l?l?rin m?ntiqi d?lill?r? ?saslanmasına, partiya yonumun?, uz? cıxarılmı? faktlara elmi yana?masına gor?, sozsuz, bizim son ill?rd? f?ls?fi fikir sah?sind? ?ld? etdiyimiz ?n boyuk nailiyy?tl?rd?n biridir. Marksist-leninci f?ls?f? tarixin? qiym?tli bir h?diyy? oldu?u ucun onu c?sar?tl? Sovet filosoflarının ?n yax?ı t?dqiqatları il? bir sırada qoymaq olar”.

Midh?t A?amirovun m?qal?l?rinin ?sas hiss?si marksizm-leninizm klassikl?rinin a?a?ıdakı gork?mli ?s?rl?rin? h?sr edilmi?dir: Karl Marks v? Fridrix Engelsin “Kommunist partiyasının manifesti”, Karl Marks v? Fridrix Engelsin 3 cildlik secilmi? ?s?rl?rinin birinci cildi, Fridrix Engelsin “Anti-Durinq”, V.?.Leninin “Materializm v? empiriokritisizm”, “F?ls?f? d?ft?rl?ri”, “Mubariz materializmin mahiyy?ti haqqında” v? sair. Midh?t A?amirovun m?qal?l?ri, yazıları ?sas?n marksizm-leninizm klassikl?rinin ?s?rl?rin? h?sr olundu?u ucun , ?ubh?siz, elmi maraq do?urur. Bu ?s?rl?r ilk d?f? olaraq Midh?t A?amirov t?r?find?n Az?rbaycan dilin? t?rcum? olunmu?dur. Bir sıra m?qal?l?ri is? elmi kommunizm probleml?rin? h?sr edilmi?dir.

Midh?t A?amirov Az?rbaycan SSR EA t?r?find?n hazırlanan v? 35 cap v?r?qi h?cmind? olan ilk fundamental “?ctimai-siyasi terminl?r lu??ti”nin ba? redaktoru olmu?dur. Bu lu??t f?ls?f?ni, siyasi iqtisadı, elmi kommunizm n?z?riyy?sini , qism?n d? etikanı, estetikanı, elmi ateizm v? huququ ?hat? edir.

Marksizm-leninizm klassikl?rin? aid ?s?rl?rin Az?rbaycan dilin? t?rcum? edilm?sind? Midh?t A?amirovun ?m?yi olduqca boyukdur. Klassikl?rin ba?lıca f?ls?fi ?s?rl?rininm t?rcum?cisi, dem?k olar ki, Midh?t A?amirovdur. O, a?a?ıdakı ?s?rl?ri Az?rbaycan dilin? t?rcum? etmi?dir: Karl Marksın 1, 2, 3 v? 4-cu cildl?rini, “Siyasi iqtisadın t?nqidin? dair”, “F?ls?f? yoxsullu?u”,Marks v? Engelsin “Kommunist partiyasının manifesti”, iki cildlik “Secilmi? ?s?rl?r”in 1-ci v? 2-ci cildini, “Secilmi? m?ktublar”ı, uccildlik “Secilmi? ?s?rl?r”in 1,2 v? 3-cu cildl?rini, Fridrix Engelsin “Anti-Durinq”ini, , “T?bi?tin dialektikası”?s?rini, “Sosializmin utopiyadan elm? do?ru”, “Ail?nin, xususi mulkiyy?tin v? dovl?tin m?n??yi” ?s?rl?rini, V.?.Leninin “Materializm v? empiriokritisizm”, “F?ls?f? d?ft?rl?ri” v? s. c?mi 18 cild.

Midh?t A?amirov B.?. Leninin 55 cildlik ?s?rl?rinin hamısının t?rcum?sind? i?tirak etmi?dir. 1970-ci ild? Midh?t A?amirova “ V.?.Leninin ?s?rl?rinin 4-cu n??rinin Az?rbaycan dilin? t?rcum?si sah?sind?ki yuks?k f?aliyy?tin? gor?” “respublikanın ?m?kdar M?d?niyy?t i?cisi” f?xri adı verilmi?dir. 1982-ci ild? ona”Elmin inki?afında v? elmi kadrların hazırlanmasındakı xidm?tl?rin? gor?” “Az?rbaycan SSR-nin ?m?kdar Elm Xadimi” kimi f?xri ad verilmi?dir. 1985-ci ild? Midh?t A?amirov V.?.Leninin 55 cildlik kulliyyatının Az?rbaycan dilin? t?rcum?sind? i?tirakına gor? Az?rbaycan SSR Ali Sovetinin R?yas?t Hey?ti t?r?find?n “F?xri F?rman”la t?ltif edilmi?dir. Midh?t A?amirov beyn?lxalq elmi konqresl?rd? respublikanı t?msil etmi?, d?f?l?rl? umumittifaq elmi forumlarda n?z?ri m?ruz?l?rl? cıxı? etmi?dir. O, eyni zamanda, boyuk ictimai i? aparmaqla da m???ul olmu?dur. Az?rbaycan SSR Ali Soveti R?yas?t Hey?tinin redaksiya komissiyası s?drinin muavini, Az?rbaycan Sovet Ensiklopediyasının f?ls?f? uzr? elmi m?sl?h?tcisi, Az?rbaycan SSR EA Terminologiya Komit?sinin uzvu, Az?rbaycan SSR EA F?ls?f? v? Huquq ?nstitutu Elmi ?urasının uzvu, Sov.?KP MK yanında ML?-nin Az?rbaycan KP MK-nin n?zdind?ki filialı olan Partiya Tarixi ?nstitutu Elmi ?urasının uzvu, Az?rbaycan SSR EA F?ls?f? v? Huquq ?nstitutunun n?zdind?ki doktorluq d?r?c?si ver?n ?xtisasla?dırılmı? ?uranın uzvu olmu?dur.

1944-cu ilin may ayında “Qafqazın mudafi?sin? gor?”, 1945-ci ild? “Boyuk V?t?n muharib?si ill?rind? f?dakar ?m?yin? gor?” , 1946-cı ild? “?m?k f?dakarlı?ına gor?”, 1985-ci ild? “Boyuk V?t?n muharib?sind? (1941-1945) q?l?b?nin 40 illiyin? gor?” medalları il? t?ltif olunmu?dur.

Midh?t A?amirovun elmi yaradıcılıq f?aliyy?tini ?ks etdir?n i?l?ri t?xmin?n a?a?ıdakılardan ibar?tdir:

• 1. Proletar beyn?lmil?lciliyi beyn?lxalq kommunist h?r?katının ?sasıdır (1978).
• 2. Onun t?limi olm?zdir(Karl Marksın anadan olmasının 160 illiyi munasib?til?, rus dilind? (1978).
• 3. Marksizm x?zin?sinin s?rv?ti (K.Marks v? F.Engelsin 3 cildlik “Secilmi? ?s?rl?ri”nin 1-ci cildi haqqında(1978).
• 4. H?yatımızın qanunu (SSR? Konstitusiyasının 1-ci ildonumu munasib?til? (1978).
• 5. Dovrumuzun ?n boyuk f?ls?fi ?s?ri (V.?.Leninin “Materializm v? empiriokritisizm” ?s?ri haqqında(1978).
• 6. Hamı butun huquqlarda b?rab?r olmalıdır (M?h?mm?d Hadinin sosial-siyasi baxı?ları haqqında, rus dilind?, 1978)
• 7. Mut?f?kkir (M?h?mm?d Hadinin f?ls?fi baxı?ları haqqında (1979).
• 8. ?rtica ill?rind? Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?fi fikir, rus dilind?, (1980).
• 9. Marksist f?ls?f?nin klassik ?s?ri(V.?.Leninin “Materializm v? empiriokritisizm” ?s?rinin 70 illiyi munasib?til? (“Leninci f?ls?fi irs v? muasirlik” adlı topluda, 1980).
• 10. Az?rbaycan dilind? f?ls?fi v? sosial-siyasi terminologiyanın yaradılmasına dair (“Terminologiya m?s?l?l?ri” toplusunda, 1984).
• 11. Birinci rus inqilabı ill?rind? Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?f?nin t?bli?i v? yayılması,(1976).
• 12. Birinci rus inqilabı ?r?f?sind? Az?rbaycanda tarixi materializm m?s?l?l?rinin t?bli?i v? yayılması(1978).
• 13. Qeyri-marksist sosioloji konsepsiyaların t?nqidi(1980)
• 14. Oktyabraq?d?rki dovrd? Az?rbaycanda maxist v? pozitivist konsepsiyaların t?nqidi(1980).
• 15. Xalqlararası ?laq?nin qudr?tli vasit?si (1981)
• 16. Marksizmin x?zin?sin? qiym?tli h?diyy? ( V.?.Leninin “Mubariz materializmin mahiyy?ti haqqında” kitabı bar?d?, 1982)
• 17. Boyuk f?ls?fi ?s?r (V.?.Leninin “F?ls?f? d?ft?rl?ri” kitabı haqqında, 1982)
• 18. Partiya r?hb?rliyi v? kutl?l?rin ruh yuks?kliyi (1982).
• 19. Marksizm-leninizm canlı yaradıcı t?limdir (1983).
• 20. Az?rbaycan romantikl?rinin f?ls?f?si(coxcildli “Az?rbaycan f?ls?f?si tarixi” ucun, 1982)
• 21. Marksizm? layiqli h?diyy? (1983)
• 22. Az?rbaycan romantikl?rinin f?ls?f?si(1982)
• 23. Boyuk m?qs?d? do?ru(1983)
• 24. Karl Marks v? muasirlik (rus dilind?, 1983)
• 25. V.?.Leninin “F?ls?f? d?ft?rl?ri haqqında”(1983)
• 26. X1X ?srin axırlarında Az?rbaycanda marksizm-leninizm ideyalarının t?bli?i v? yayılması (1983)
• 27. 1905-1907-ci ill?r birinci rus inqilabına q?d?r Az?rbaycanda marksizm-leninizm ideyalarının yayılması (1984)
• 28. Huseyn Cavidin f?ls?fi baxı?ları (1984)
• 29. Boyuk ideyalar ?airi (1984)
• 30. Gork?mli ?air-mut?f?kkir (Huseyn Cavid haqqında, rus dilind?, 1984).
• 31. Huseyn Cavidin f?ls?fi du?unc?l?ri haqqında (1984)
• 32. Boyuk ??r?f(1985)
• 33. Boyuk ideya irsi(rus dilind?, 1985)
• 34. Birinci rus inqilabı ill?rind? Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?f?nin yayılması (1985)
• 35. Aktual t?dqiqat(M.?smayılovun”?mperializm dovrund? Az?rbaycanın sosial-iqtisadi qurulu?u” kitabına r?y.Rus dilind?, 1985).
• 36. Midh?t A?amirov akademik A.O.Makovelskinin 80 cap v?r?qi h?cmind? iki kitabını redakt? etmi?dir.
• 37 Tarixi marksist-materialistc?sin? anlamanın t?bli?i (1986)
• 38 Sinif v? sinfi mubariz? haqqında marksist-leninci t?limin t?bli?i v? mudafi?si (1986)
• 39. ?rtica ill?rind? Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?f?nin t?bli?i v? mudafi?si(1986)
• 40. Marksist-f?ls?fi materializmin t?bli?i v? mudafi?si(1987)
• 41. N?riman N?rimanov-marksist filosof(1986)
• 42. Sultan M?cid ?f?ndiyev- marksist filosof(1986)
• 43. Yeni inqilabi yuks?li? ill?rind? Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?f?nin inti?arı(1988)
• 44. Birinci dunya muharib?si v? ikinci rus inqilabı ill?rind? marksist-leninci f?ls?f?nin geni? yayılması(1988)
• 45. “Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?f? tarixi”n? giri?.
• 46. Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?f? tarixi”n? xulas? (oktyabraq?d?rki dovr, 1980). Siyahını davam etdirm?k olardı, lakin bizc?, bu da kifay?tdir. Midh?t A?amirov son uc ild? (1987-1989) umumi h?cmi 315, 5 cap v?r?qi olan m?tn hazırlamı?dır.

1980-ci ild? Az?rbaycan SSR EA-na h?qiqi v? muxbir uzvl?rin secilm?si munasib?til? komissiya yaradılır. M.M.A?amirovu muxbir uzvluy? layiqli namiz?d kimi ir?li sur?n v? mudafi? ed?n coxlu m?ktub Az?rbaycan SSR EA-nın secki komissiyasına daxil olmu?dur.

Tatarıstandan, Ba?qırdıstandan, Qazaxıstandan, Q?r?ızıstandan v? sair respublikalardan olan v? marksizm-leninizm f?ls?f?si tarixin? aid doktorluq dissertasiyası yazan filosof-aliml?r Az?rbaycan SSR EA-na g?l?nd? mutl?q Midh?t A?amirovla goru?ur, ondan m?sl?h?tl?r alır, onun t?klif, qeyd v? mulahiz?l?rini m?mnuniyy?tl? dinl?yir v? s?mimiyy?tin? inanırdılar.

?D?B?YYAT

• 1.”Sabirin dunyagoru?u”, 1962.
• 2.”Az?rbaycan ictimai fikrind? milli m?s?l?y? dair”, 1963.
• 3.”Az?rbaycanda marksist-leninci ideologiya u?runda mubariz? tarixind?n”, 1965 (rus dilind?).
• 4.”Az?rbaycanda marksist-leninci t?lim u?runda mubariz? tarixind?n”, 1971.
• 5. “?rtica ill?rind? Az?rbaycanda marksist-leninci f?ls?fi fikir”, 1980 (rus dilind?).
• 6.”Abdulla ?aiqin dunyagoru?u”, 1983.
• 7.”M?h?mm?d Hadinin f?ls?f?si”, 1987.
• 8. “Az?rbaycanda marksist-leninci t?limin yayılması”, 1988.
• 9. “Az?rbaycan romantikl?rinin dunyagoru?u”, 1989.
• 10. “Az?rbaycanda qeyri-marksist ideya c?r?yanlarının t?nqidi”, 1989.
• 11.Midh?t A?amirovun t?rcumeyi-halı
• 12. A?ayar ?ukurov.”XX ?sr v? must?qillik dovrunun filosofları v? f?ls?f?si”, 2006.
• 13.?nstitutun midh?t Aa?mirova verdiyi xasiyy?tnam?.
• 14. F?ls?f? elml?ri doktoru, professor Nurq?l?m Mikayılovun Midh?t A?amirov haqqında xatir?l?ri.
• 15. Midh?t Aa?mirovun AMEA-nın muxbir uzvluyun? namiz?dliyini ir?li sur?n Moskva v? Leninqrad Universitetl?ri t?r?find?n gond?ril?n m?ktublar.