Meteorit
v? ya
aerolit
[1]
? el? nisb?t?n boyuk kutl?y? malik obyektl?rdir ki, onlar Yerin cazib? sah?sin? daxil olark?n meteorlar kimi atmosferd? yanıb yox olmur v? yerin s?thi? du?url?r. ?ndiy?d?k yerd? 3000-? q?d?r meteorit tapılıb. Guman etm?k olar ki, ibtidai insanlar bu meteorit parcalarından metal al?tl?r duz?ltm?k ucun istifad? etmi?l?r.
[2]
Meteoritl?r kimy?vi t?rkibl?rin? gor? uc qrupa bolunur: da? (aerolit), d?mir-da? (sidepolit) v? d?mir (siderit)
Aerolitin t?rkibind? 47%
oksigen
, 21%
silisium
, 16%
d?mir
, 14%
maqnezium
v? 2% qarı?ıq vardır. Buradan gorunur ki, da? meteoritin t?rkibind? O v? Si elementl?rinin nisbi miqdarı yer qabı?ındakına yaxındır, metal is? coxdur.
Siderolitin t?rkibind? 55% d?mir, 19% oksigen, 12% maqnezium, 8% silisium, 5%
nikel
v? 1% qarı?ıq vardır.
Siderit 91% d?mird?n, 8% nikeld?n, 0,5%
kobalt
dan v? qalan cox az hiss?
fosfor
,
kukurd
v? ba?qa qarı?ıqlardan ibar?tdir.
[2]
Meteorit novl?rinin kimy?vi t?rkibinin muqayis?sind?n onlara veril?n adların t?rkibl?rin? uy?un oldu?u gorunur. Qeyd ed?k ki kimy?vi elementl?rinin faizl?rini gost?r?n qiym?tl?r meteoritd?n asılı olaraq oz yaxın ?trafında nisb?t?n a?a?ı v? ya yuxarı ola bil?r.
Qurulu? v? yaranma ??raitin? gor? meteoritl?r iki qrupa bolunurl?r: differensasiya olunmu? meteoritl?r v? xondritl?r.
Differensasiya olunmu? meteoritl?r boyuk cismin ( asteroidin) da?ılmasından ?m?l? g?lir, xondiritl?r is? kicik hiss?cikl?rin birl??m?sind?n yaranır.
Az?rbaycan ?razisind?
Qazax rayonu
?razisin?, A?cab?di rayonunun Hindarx bolm?sin? v? n?hay?t ,
Yardımlı rayonu
?razisin? is? kutl?si 127 kq olan
meteorit
du?mu?dur.
Az?rbaycan ?razisin? du??n m?lum olan ?n boyuk meteoritdir, 1959-cu ild? Yardımlı rayonunda da?lıq ?raziy? du?mu?, c?kisi 127 kq, ?sas t?rkib hiss?si d?mirdir.
[3]
[4]