Maqnetit ? FeFe
2
O
4
? Kubik sinqoniya. Rast g?lm? tezliyi ?kalası: h?r yerd? rast g?l?n.
Titanlı-, xromlu-, vanadiumlu- v? b. maqnetitl?r.
R?ng ? d?miri-qara; Mineralın cizgisinin r?ngi ? qara; Parıltı ? metal, b?z?n yarımmetal; ??ffaflıq ? qeyri-??ffaf; Sıxlıq ? 4,9-5,2; S?rtlik ? 5,5-6; Kovr?kdir; Ayrılma ? yoxdur; Bolunm? ? nadir hallarda {111} uzr?; Ba?qa xass?l?r ? guclu, b?z?n polyar maqnit xass?si t?zahur edir; Morfologiya ? kristallar: oktaedrik, nisb?t?n az rombododekaedrik; ?kil??m?: {111} ? ?pinel qanunu uzr?; Mineral aqreqatları: d?n?v?r, sıx, radial -?ualı, boyr?kvarı, his? (dudaya) b?nz?r kutl?l?r, xrizotil-asbest, bitki qalıqları v? s. uzr? psevdomorfozalar.
Poligen mineraldır. ?n iri yı?ınları maqmatik, kontakt-metasomatik v? regional-metamorfik prosesl?r n?tic?sind? ?m?l? g?lir. Maqmatik m?n??li maqnetit? ?sas?n qabbro, norit, piroksenit, anortozitl?rd? v? aksessor mineral kimi muxt?lif puskurm? suxurlarında (ultra?sasid?n tur?ad?k) rast g?linir. H?mcinin karbonatitl?rd?, b?z?n peqmatitl?rd? qeyd edilir. Nadir hallarda vulkan yamaclarında maqnetitin soyumu?, ic?risind? hematit v? apatit a?qarı olan lava axınları mu?ahid? edilir. Fumarolların f?aliyy?ti il? ?laq?dar olan suxurlarda da maqnetit tapıntıları m?lumdur. Maqnetitin kontakt-metasomatik ?m?l?g?lm?l?ri karbonat suxurları il? qranit v? siyenitl?rin kontakt zonasında formala?an kalsiumlu v? maqneziumlu skarnlarda qeyd edilir. Maqnetitin regional - metamorfik m?n??li muhum topluları limonit cisiml?rinin v? d?mirl? z?nginl??mi? cokm? suxur qatlarının d?yi?ilm? prosesinin m?hsulu olub, d?mirli kvarsitl?r v? roqovikl?r ic?risind? yerl??ir. Mineralın hidrotermal ?m?l?g?lm?l?ri, ad?t?n, sulfidl?rl? birlikd? mu?ahid? olunur. Maqnetit h?m d? ekzogen prosesl?r n?tic?sind? ?m?l? g?lir. Dayanıqlı kimy?vi birl??m? kimi s?pintil?rd? toplanır. Meteoritl?rd? v? ay suxurlarında a?kar olunmu?dur. Birlikd? rast g?ldiyi minerallar:
hematit
,
ilmenit
,
pirrotin
, pentlandit,
xalkopirit
,
pirit
,
sfalerit
,
qalenit
,
kvars
,
apatit
,
qranat
,
xlorit
,
epidot
,
kalsit
,
skapolit
,
hersinit
v? b. Mineralın tapıldı?ı yerl?r: Kirunavaara v? Lussavaara (
?svec
); Maqnitoqorski, Kusinski, Kovdorski yataqları, Vısokaya v? Blaqodat da?ları, Jeleznıy Kryaj (
Rusiya
); Krivoy Roq (
Ukrayna
); Filizli Da?lar (
Almaniya
); Bu?veld (
CAR
); Labrador yarımadası (
Kanada
); Yuxarı goll?r rayonu (
AB?
) v? b. Az?rbaycanda maqnetitin n?h?ng kutl?l?ri Da?k?s?n d?mir filizi yata?ında toplanmı?dır. Habel? ?imali-Da?k?s?n d?mir filizi - kobalt, Darvada? (Novo-?vanovka) d?mir filizi (G?d?b?y rayonu) yataqlarında, Carda?lı v? Atab?y hematit t?zahurl?rind? (??mkir rayonu) qeyd edilir. Tez-tez cokm? m?n??li d?mir filizi t?zahurl?rind? rast g?lir: Da?k?s?n (Tutunsar, Bayansar, Goyluk, Z?ylik v? b.) v? ??mkir (Cinarlıd?r?, ?rma?lıd?r?, Novlud?r?, Sulud?r?, Seyf?lli v? b.) rayonlarında titanlı-maqnetitli qumda?larında, X?z?r d?nizinin L?nk?ran-Astara sahill?rind? avqit-titanlı-maqnetitli qumlarda yayılmı?dır. Maqnetit h?mcinin bir sıra kolcedan, polimetal, mis- v? molibden-porfir, qızıl filizi obyektl?rind? d? (A?d?r?, Mehmana, Goyd?r?, Filizcay, Katsda?, A?duzda? filiz sah?si v? b.) qeyd edilir.
Muhum d?mir filizidir.
- Az?rbaycan mineralları. Bakı: Nafta-Press, 2004.