Macu Pikcu
Machu Pikchu
13°09′47″ c. e. 72°32′44″ q. u.
Olk?	Peru
??h?r	Kusko
Aidiyyatı	And m?d?niyy?ti
Tikilm? tarixi	t?xm. 1450-ci ill?r
Uslubu	?nk memarlı?ı
Sah?si	32.500 ha
V?ziyy?ti	muzey
R?smi sayt	machupicchu.gob.pe
UNESCO Umumdunya ?rsi
Tipi	Qarı?ıq
Kriteriya	And m?d?niyy?ti
T?yin edilib	1983
?stinad nom.	274
Dovl?t	Peru
Region	Amerika v? Karib regionu
Macu Picu
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Macu Picu ( kecua Machu Pikchu - Qoca Zirv?, isp . Machu Picchu) ^[1] ? Antik ?nk ??h?ri.

B?z?n "inkl?rin itirilmi? ??h?ri" d? adlandırılır. Q?dim ??h?rcik yer uzund?n silinmi? q?dim inkl?rin r?mzi hesab olunur. D?niz s?viyy?sind?n 2,430 metr yuks?klikd? yerl??ir. ??h?r m?rk?zi And platosundan ba?layaraq Amazon me??l?rinin Urubamba cayına q?d?r uzanmaqdadır.

Bu ??h?r da?larda muq?dd?s m?kan kimi hazırlanmı?dır, inkl?rin r?hb?ri Pacakutek t?r?find?n imperiyanın z?bt olunmasının 100 illik yubuleyin? h?sr edilmi?dir. ??h?rcik XV ?srin 50-ci ill?rind? son ink imperatoru Pacakutek t?r?find?n salınmı? v? 100 il bundan sonra bu olk?ni f?th etmi? ?span konkiskodorlarından gizli saxlanılırmı?. T?xmin?n 1532 ?ci il?d?k movcud olmu?dur, hansı ki bu dovrl?r ?rzind? ispanlar inkl?rin ?razisin? zorla daxil olma?a ba?lamı?dır. N?tic?d? 1532 ?ci ild? h?min ?razinin sakinl?ri yox olmu?dur. B?zi m?nb?l?r? gor? ?nkl?r cic?k x?st?liyi epidemiyası s?b?bi il? ?razi t?rk etmi?l?r.

?spanların ?nk imperiyasını ?l? kecirm?l?rind?n sonra ??h?r uc yuz il ?rzind? "itkin" olaraq qalmı? v? 1911-ci ild? Hiram Bingham t?r?find?n t?krar tapılmı?dır ^[2] . ??h?r da?ın tamamil? yuks?k hiss?sind? yerl??ir, hazırkı muasir Perunun Urubambı cayından 2057 metr hundurlukd?dir. Macu?Picu ?razi baxımından boyuk ??h?r deyil, 200 hiss?d?n t??kil edilmi?dir. ?sas?n bu m?b?dl?rin daxilind? iqam?tgahlar, xususi anbarlar v? ya?ayı? ucun n?z?rd? tutulmu? dig?r unsurl?r vardır. Bunların cox hiss?si ?la novd? hazırlanmı? da?lardan ibar?tdir v? bir ? birl?ri il? pilt?lr? vasit?sil? birl??dirilmi?dir. Du?unulur ki, burada v? ??h?rin ?trafında 1200 n?f?r ya?amı?dır. Onlar Gun?? allahı ?ntiy? sitayi? ed?r?k, terraslarda k?nd t?ss?rrufatı il? m???ul olmu?lar.

400 ild?n artıq mudd?td? bu ??h?r unudulmu? v? duz?nliy? cevrilmi?dir. Buranı Yelsk Universitetinin amerikan t?dqiqcisi professor Hayrem Binqher 24 iyul 1911 -ci ild? a?kar etmi?dir. Bura g?l?rk?n onun yanında dovl?tin t?yin etdiyi xususi mudafi?cil?r olmu?dur v? yerli sakinl?rd?n balaca o?lanın b?l?dciliyi il? k?ndlil?ri tapmı?dır. Yerli insanların dedikl?rin? ?saslansaq gorunur ki, onlar burada azadlıq, sulh v? t?hluk?sizlik ic?risind? ya?ayırmı?. H?mcinin muxt?lif da?ların uz?rind? d? coxsaylı yazılara rast g?linmi?dir.

Macu?Picu c?tin bir qurulu?a malikdir. ?imal-??rqd? saray kompleksinin tikilm? prosesi oyr?nilir. Burada da?lar o d?r?c?d? goz?l hazırlanmı?dır ki, insan baxark?n du?unur ki, y?qin burada ?yanlar v? yuks?k rutb? sahibl?ri ya?amı?dır.

Q?rb hiss?d? s?cd?gahla birlikd? ba? m?b?d vardır v? bura qurbanlar ucun n?z?rd? tutulmu?dur. Onun qar?ısında ya?ayı?ı evl?ri v? iki m?rt?b?li evl?r vardır. Onların arasında labirint kimi ensiz pill?l?r v? yollar vardır. Bunların b?zil?ri hec bilinm?y?n divarlarla v? terraslarla uzl??ir. ?spanlar butun bunlara baxmayaraq Macu?Picuya g?lm?yi bacarmı?lar. Bu ??h?r m?hv edilm?mi?dir. Lakin biz ??h?r haqqında cox az m?lumat ?ld? etmi?ik. ?ndiy? kimi sual olunur ki, n?y? gor? inkl?r dovl?tin m?rk?zind?n k?narda, 2450 metr yuks?klikd? ??h?r salmaq q?rarına g?lmi?l?r? Biz? is? n? ya?ayan ?halinin sayı, n? d? ??h?rin ?sl adı m?lumdur.

2007-ci ild? dunyanın yeddi mocuz?sind?n biri hesab olunmu?dur.

Tarixcil?rin ara?dırmalarına gor? Macu Piccunun z?ngin x?zin?l?ri 140 ild?n cox bundan ?vv?l bir alman t?r?find?n qar?t edilmi?dir.

Aliml?rin f?rz etdiyin? gor?, Peruda qızıl v? a?ac alveri il? m???ul olan Avqusto Berns adlı bir alman tarixcisi 1867-ci ild? o vaxtkı Peru hokmdarlarının icaz?si il? ??h?rciyin yer??diyi t?p?d? ozun? biznes quraraq misilsiz x?zin?l?ri qazıb uz?r? cıxararaq Avropa muzeyl?rin? v? ??xsi kolleksiyalara satırmı?. ^[3]

?ndiy?n? kimi hesab olunurdu ki, q?dim Macu Piccu 1911-ci ild? Amerikalı tarixci Hayram Binqam t?r?find?n dunya ucun a?kar edilib. Yerli ?hali ucun bel? bir q?dim ??h?rciyin movcudlu?u bilinirdi.

Yelsk Universitetinin amerikan t?dqiqatcıları Ricard Byurger v? Lyusi Salazar ispanların XVI ?sr tarixind?n mu?yy?n m?lumatlar ?ld? etmi?l?r v? du?unurl?r ki, bura Pacakutekanın qız iqam?tgahı olmu?dur. Yay dovrund? ??h?rd? ya?ı? vaxtı olark?n burada hec 200 sakin qalmırmı?. ?mperiyanın z?btind?n sonra is? umumiyy?tl? burda hec sakin qalmamı?dır v? butun ??h?ri h?mi??lik t?rk etmi?l?r.

Macu-Picunun ?imal ??rqind? inkl?rin da? yonanları iki konstruksiya yaradıblar, hansı ki, Binqhem h?min hiss?ni duz?ld?ni "r?ssamlı?ın ustadı" adlandırmı?dır. Burada dair?vi qala var v? onun t?r?fl?rind? hiss?l?r d? ucaldılmı?dır.

Bu qalanın tikintisi Gun?? allahı ucun n?z?rd? tutulmu? m?b?d m?nasını ifad? edirdi v? buna gor? d? eyni il? bel? ad verilmi?dir. Cunki qalanın ozu v? onun ?trafındakı hiss?l?r d? orta ?sr divarlarına b?nz?yir. Perulular butun kompleksi daha sonralar El ? Torreon ("bastion") adlandırıblar. Lakin ?lb?tt? hamı bilir ki, yerin ilkin adı regionun ozun?m?xsus adlandırılmı?dır. Qala s?cd?gahın yaxınlı?ında tikilmi?di. Qalanın yanında ma?ara yerl??ir. Binqhem du?unurdu ki, bunun icind? inkl?rin r?hb?rin? aid olan mumiya yerl??ir, lakin aliml?r bildirir ki, bu c?s?d hansısa bir ritual prosesl?rin idar? edilm?sind? i?tirak ed?n ??xsdir. Qazıntılardan v? tamamil? hazır hala g?tirildikd?n sonra bu kompleks biz? ozunun butun goz?lliyini gost?rdi. Xusus?n d? dord ?sr bundan ?vv?l tikilm?sin? baxmayaraq memarlıq baxımından olduqca guclu idi. ?ahzad?nin evinin qar?ısından qalaya do?ru pill?l?r vardır v? buradan a?a?ıya do?ru baxmaq, goz?lliyi seyr etm?k mumkundur. Y?qin ki, bu p?nc?r?l?r qı? aylarında gun??i seyr etm?k ucun n?z?rd? tutulmu?dur.

Muq?dd?s meydan Macu Picunun m?rk?zi sayılır. C?nub hiss?nin sonunda a? m?rm?rd?n uc m?rt?b?li bina dayanmı?dır, buranın tikintisind? istifad? olunan da?ların hundurluyu insan boyundan qat ? qat artıqdır.

M?b?din q?rb divarları ba?lı sı?ınaca?ı xatırladır v? bura "b?z?kli otaq" kimi d?y?rl?ndirilir. Butun otaq inkl?rin ?n goz?l da? yonanları t?r?find?n boyuk ustalıqla hazırlanmı?dır. Uc hiss?d?n 32 kunc qazılaraq 2 blok h?cmind? fundament tokulmu?dur. B?lk? d? bunların arasında Macu Picuda yerl???n v? meydanın ?sas hiss?si olan ??rqd? yer alan "Uc p?nc?r?nin m?b?di" daha n?z?r? carpandır. Trapesiya formasında olan bu uc p?nc?r? ??rq? do?ru istiqam?tl?nmi?dir. ?g?r yerli ??xsl?rin tarixc?l?rin? inansaq, inkl?rin ilk r?hb?ri m?b?di ozunun anadan oldu?u yerd? Tambo ? tokoda tikilm?sin? ?mr etmi?dir v? buranın da simvol olaraq uc p?nc?r?si hazırlanmı?dır. Bu p?nc?r?l?r ma?aranı xatırladır, hansı ki, onun ata evi rolunu oynamı?dır. Binhem bu yerd? h?min hiss?nin yerl??diyini bildirir. Butun bunlar Macu - Picunun inkl?rin memarlıq numun?si oldu?unu bir daha subut etmi?dir.

Terraslarda qranit sutunlar olmu?dur v? Muq?dd?s meydanda xususi yer almı?lar, pill?kanların kom?yi il? ?n yuks?k zirv?y? gucl? cıxmaq mumkundur. H?min yerd? boyuk bir da? dayanır ki, gun??in burada oldu?u insanlar t?r?find?n du?unulurdu. Binqhem demi?dir ki, eyni il? burada inkl?r gun??? muxt?lif sitayi?l?r emti? v? dini rituallar yerin? yetirmi?l?r.

Payız v? yaz f?sill?rind? xusus?n ?kincilik dovrund? insanlar bu da?a daha cox muraci?t ed?r?k gun??li gunl?rin cox olmasını xahi? edirmi?l?r. Makcu Picunun ?halisi da?ın ?trafını bu zaman gull?rl? v? muxt?lif ??yalarla b?z?yirmi?l?r. Bu zaman onlar muxt?lif mahnılar oxuyur v? dua ed?r?k, bir nec? gun dini bayramlar qeyd edirmi?l?r.

Makcu Picudan Kuskoya do?ru olan yol inkl?rin goz?l inc?s?n?t numun?l?ri il? doludur. H?tta ya?murlu gunl?rd? bel? bura oz goz?lliyini itirmir. Butun imperiya geni? komunikasiya il? ?hat? olunmu?dur v? t?xmin?n 40000 km ?razini ?hat? etmi?dir. Dovl?t? do?ru yolu inkl?r ?n ?vv?l strateji baxımdan secmi?l?r. H?mcinin dovl?tin t?rkibind? onlara id olan muxt?lif inc?s?n?t numun?l?ri d? yer alırmı?. ?nsanlar bir ? birl?rind?n keramika, toxuculuq, metal i?l?m?, memarlıq v? tikinti i?l?rini oyr?nmi?l?r.

?nkl?r uzun yollar cox da tanımamı?dır, onlar pill?l?r? daha cox yer verirmi?l?r. Bura okean sahilind? yerl??ir, bir t?r?fi divarlarla horulmu?dur, dig?r hiss?d?n is? gun?? ?ualarının du??c?yin? q?rar verilmi?dir. H?mcinin kul?k v? qumlardan qorunmaq ucun divarlar xususi rol oynayırmı?. Cayın uz?rind? da?dan v? asma korpud?n kanat yollar hazırlanmı?dır, bu korpul?r muq?dd?s yerl?r sayılırdı v? buna gor? d? z?r?r gorm?si n?tic?sind? h?min insan olum? m?hkum edilirdi.

??kill?ri [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

M?nb? [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• ?nkl?rin itmi? ??h?ri

Xarici kecidl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• Macu Picu | ?nkl?rin itirilmi? ??h?ri Arxivl??dirilib 2017-02-27 at the Wayback Machine

H?mcinin bax [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• ?nkl?r
• ?nk ?mperiyası