| Bu m?qal?d?ki m?lumatların
yoxlanılabil?r
olması ucun ?lav? m?nb?l?r? ehtiyac var
.
Daha ?traflı m?lumat v? ya m?qal?d?ki probleml?rl? ba?lı muzakir? aparmaq ucun
m?qal?nin muzakir? s?hif?sin?
diqq?t yetir? bil?rsiniz. Lutf?n m?qal?y?
etibarlı m?nb?l?r
?lav? ed?r?k
bu m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. M?nb?siz m?zmun probleml?r yarada v? silin? bil?r. Probleml?r h?ll edilm?mi? ?ablonu m?qal?d?n cıxarmayın.
|
M?h?mm?d Qaraba?i
? filosof v? ilahiyyatcıdır. 15-ci ?srin ikinci yarısında Qaraba?da do?ulub. O, h?n?filik m?zh?bi uzr? huquq?unas oldu?undan, "h?n?fi" adı il? tanınıb. Sonradan Rum olk?sin? (Kicik Asiya) gedib, orda f?aliyy?t gost?rdiyind?n, m?nb?l?rd? Rumi dey? d? yad edilir. ?stambulun bir cox m?dr?s?l?rind? d?rs deyib. ?znikd? Suleyman Pa?a v? Orxan Qazi m?dr?s?sind? i?l?yib. 1535-ci ild? ?znikd? v?fat edib.
Qaraba?inin f?ls?f?y? dair "Elmin v? idrakın mahiyy?tinin t?hqiqin? aid traktat"ı v? dig?r ??rhl?ri 1963-cu ild?n Qahir?nin "X?diviyy?" kitabxanasında saxlanılır. Turkiy?nin Darul M?sn?vi, Carullah kitabxanalarında saxlanılan ?lyazma topluları da m??hurdur. Az?rbaycan filosofunun Sirac?ddin ?li U?i F?rqaninin (12 ?sr) ilahiyyata dair "?mamların ba?lan?ıcı" ?s?rin? h?sr etdiyi ??rhl? Mustafa ibn Yusif Mustarinin 1691-ci ild? oz ?li il? yazdı?ı ha?iy? Saltıkov-?edrin adına Sankt-Peterburq Dovl?t Kitabxanasında saxlanılır.
Qaraba?inin "Muhazir?l?r" kitabı onun haqqında s?hb?t acan butun mu?llifl?ri ozun? c?lb edib. ?s?rd? 23 dini, f?ls?fi, etik, siyasi m?s?l?d?n b?hs olunur. Dunyanın muxt?lif ??h?rl?rind? "Muhazir?l?r" kitabının on be?d?n cox ?lyazması nusx?si saxlanılır. Onlardan ?n q?dim nusx? 1571-ci il? aiddirc ?ks?riyy?ti Turkiy?d? saxlanılır. "Filosofların t?kzibi" ?s?ri ?l Q?zali il? ?bn Ru?dun eyni adlı deyi?m?sin? xitab?n yazılıb. Onun mubahis? etm?k qaydalarına dair ?s?ri 1907-ci ild? Temirxan ?urada n??r edilib.
Gah peripatetikl?ri, gah mut?k?lliml?ri t?nqid etmi?,rdan birin? haqq qazandırmı?, n?tic? etibaril?, barı?dırıcı movqu tutmu?dur. Qaraba?inin ontoloji goru?l?ri varlı?ın vacib v? mumkun qisiml?r? bolunm?si, Vacib Varlı?ın isbatı kimi m?s?l?l?rin ??rhind? ortaya cıxır. "Filosofların t?kzibi" ?s?rind? F?rabi, ?bn Sina, B?hm?nyar v? s. peripatetikl?rin, ?.Q?zali, F?xr?ddin Razi, ?zud?ddin ?ci v? dig?r filosofların ideyaları z?minind? maraqlı f?ls?fi umumil??dirm?l?r aparıb. Qaraba?i peripatetikl?rl? mut?k?lliml?r arasında fikir yaxınlı?ı yaratma?a calı?ır.O, Allahın f?aliyy?tind? hikm?t, m?sl?h?t, irad?, ustunluk oldu?unu geni? izah edib.Peripatetik mudd?aları sxolastların ?qid?sin? uy?unla?dırma?a calı?ıb.
Filosof al?min ?z?liliyini Yaradıcının oz-ozluyund? vacib etm?sin? gor? deyil, azad irad? il? f?aliyy?t gost?rm?sin? gor? inkar edir: "Al?min yaradıcısının al?min yaradılması il? ?laq?dar butun ??rtl?ri ?z?ld? toplamı? olması al?min q?dim olmasını lazım bilm?z..." ?lahiyyatcı movqe il? t?bi?tci movqeyi barı?dırma?a c?hd ed?n Qaraba?i mut?k?lliml?rin fiosoflara qar?ı q?r?zini d? qeyd etm?kl? ideologiyada bel? munasib?ti m?qbul saymayıb, t?dqiqatda obyektivliyi ustun sayıb.
