M?dr?s? , Mus?lman olk?l?rind? orta v? ali t?hsil veril?n mu?ssis?l?r. M?dr?s? sozu ?r?bc? d?rs (???) m?nasında i?l?nir. M?dr?s?l?rd? d?rs dey?nl?r? mud?rris (professor), onların kom?kcil?rin? "muid" (asistent) deyirl?r. M?dr?s?d? oxuyanlar "danı?m?nd", "sohta" v? ya "t?l?b?" adlandırılır.

VIII ?sd? Az?rbaycan ?r?b qo?unları t?r?find?n i??al olundu v? olk? Ispaniyadan Hindistana q?d?r uzanmı? ?r?b xilaf?tinin t?rkibin? qatıldı. Muxt?lif xalqların vahid bir dovl?t? qo?ulması v? bir-biri il? unsiyy?td? olması elml?rin v? m?d?niyy?tl?rin gorunm?mi? inki?afına s?b?b oldu. Bunovr?si VIII?IX ?srl?rd? qoyulmu? bu yuks?li? XIV ?srin sonlarına q?d?r davam etdi. Mubali??siz dem?k olar ki, X?XIV ?srl?rd? Islam dunyası b???riyy?t sivilizasiyasının zirv?sini t??kil edirdi. ?n boyuk universitetl?r, r?s?dxanalar, x?st?xanalar, ?czaxanalar v? kitabxanalar m?hz mus?lman ??rqind? yerl??irdi, ?n guclu aliml?r burada calı?ırdılar.

Bu dovrd? Az?rbaycan ??h?rl?rind? boyuk m?scidl?rin n?zdind? m?dr?s?l?r f?aliyy?t gost?rirdi. Bu m?dr?s?l?rd? ?r?b v? fars dill?ri, ?r?b qrammatikası, m?ntiq, k?lam (dini doqmatika), fiqh (islam huququ), riyaziyyat, kalliqrafiya (x?ttatlıq), tarix v? ?b?biyyat oyr?dilirdi. Muasir ali m?kt?bl?r? (universitetl?r?) b?nz?y?n boyuk m?dr?s?l?rd? h?m d? yunan f?ls?f?si, astrologiya, m?ntiq, natiqlik elmi, h?nd?s?, tibb, ?lkimiya v? bu kimi f?nnl?r t?dris olunurdu. Burada ?sas?n mulk?darların v? ruhanil?rin u?aqları oxuyurdular. ?amaxının "M?lh?m" m?dr?s?si m??hur elm v? t?dris m?rk?zl?rind?n biri idi. Bu m?dr?s?y? gork?mli XII ?srd? ya?amı? m??hur ?irvan h?kiml?rind?n v? aliml?rind?n biri Kafiy?ddin Om?r ibn Osman r?hb?rlik edirdi. Qarda?ı o?lu m??hur ?air Xaqani ?irvaniy? tibd?n v? ba?qa f?nl?rd?n d?rs deyirdi. Xaqani ?irvani ozunun "Tohf?tul-Iraqeyn" poemasında Kafiy?ddin Om?r v? onun f?aliyy?ti haqqında ?traflı m?lumat verir.

G?nc?d? d? m?dr?s?l?r f?aliyy?t gost?rirdi. XIX ?srin yarısında G?nc?nin m?d?ni h?yatı inki?af edirdi. M?dr?s? v? m?kt?bl?rd? ?agirdl?ri klassik ??rq ?d?biyatı il? tanı? edirdil?r. Lakin n? dini m?kt?bl?r n? m?dr?s?l?rin aydın proqramları yox idi. ?ah Abbas m?scidind?n bir q?d?r aralı olan m?dr?s?d? 100-d?n cox ?agird t?hsil alırdı. Elmi fikirl?rin inki?afında G?nc?nin boyuk rolu olmu?dur. Rusiyada ??rq?unaslı?ın ?sasını qoyanlardan biri M. D. Topcuba?ev (1784?1869) bu ??h?rd? anadan olmu? v? ilk t?hsilini bu ??h?rd? yerl???n m?dr?s?d? almı?dır.

• Sarf (Morfologiya, cuml? bilgisi)
• M?ntiq
• H?dis
• T?fsir (Quranın izahı)
• ?d?b-i b?hs (Danı?maq ?d?bi)
• V?z
• B?la??t (Goz?l danı?ma, ritorika)
• K?lam
• Hikm?t
• Fiqh
• F?raiz ( Miras huququ )
• ?qaid (?nancın ?sasları)
• Usul-u fıkıh
• Elm-i h?yat (Astronomiya v? astrologiya)

• Tarixc?si Arxivl??dirilib 2007-04-03 at the Wayback Machine
• Osmanlıda t?hsil Arxivl??dirilib 2007-09-28 at the Wayback Machine
• DARU'L-H?LAFET?'L AL?YE MEDRESES? Arxivl??dirilib 2007-06-17 at the Wayback Machine
• Turkl?rin ??itim Tarixi Arxivl??dirilib 2013-05-29 at the Wayback Machine
• Osmanlı Dovl?ti M?dr?s?l?rin? Umumi bax Arxivl??dirilib 2004-10-27 at the Wayback Machine

Tarix il? ?laq?dar bu m?qal? qaralama halındadır. M?qal?ni redakt? ed?r?k Vikipediyanı z?nginl??dirin. Etdiyiniz redakt?l?ri m?nb? v? istinadlarla ?saslandırma?ı unutmayın.