Lider
(
ingilisc?
"leader" ? birinci, aparıcı, qabaqda ged?n) ?
qrupda
,
kollektivd?
hamının aparıcılı?ını q?bul etdiyi nufuzlu ??xs. ?nsanlar qrupu bu ??xs? ?n m?sul q?rarlar q?bul etm?y? s?lahiyy?t verir, o kollektivin daxili t??kilind? v? f?aliyy?tind? ?sas rol oynayır. Harri Trumana gor?, lider ba?qalarının etm?k ist?m?diyi v? sevm?diyi i?l?ri onlara etdirm? qabiliyy?tin? sahib olan adamdır.
Psixologiya elmind? liderl?rin a?a?ıdakı t?snifatı vardır:
- ruhlandıran lider;
- universal lider;
- situasiyaya gor? lider;
- i?guzar lider.
Liderin xususiyy?tl?ri dedikd? bu xususiyy?tl?r 3 qola ayrılır:
- Ozun? inam
- Aktiv h?yat
- T???bbuskarlıq
- Motivasiya
- M?suliyy?t
- R?hb?rlik etm?k bacarı?ı
- T??kilati bacarıqlar
- Furs?t v? t?hluk?l?ri gorm? perspektivi
- Ceviklik, manevr qabiliyy?ti
- Komanda i?ini v? komanda uzvl?rini qoruma?a hazır olmaq
- ?dal?t
- Ardıcıllara ozl?rini inki?af etdirm?k v? t?sdiql?m?k ucun ??rait yaratmaq
- formal lider ? o situasiyaya turdu?u v?zif?y? gor? t?sir edir;
- qeyri-formal lider ? o situasiyaya qabiliyy?tin?, m?lumatlılı?ına v? ya hansısa xususiyy?tin? gor? t?sir edir.
Liderl?rin f?aliyy?t stili a?a?ıdakı kimi olur:
- avtoritar - ciddi intizam t?tbiq edilir, d?qiq v?zif? bolgusu olur, onunla mubahis? edilmir, qrupun r?yin? qulaq asılmır, hamı onun q?rarına tabe olmalıdır;
- demokratik - qrup uzvl?ri il? m?sl?h?tl??m?l?r aparılır, qrupun r?yi ?sas goturulur, s?lahiyy?tin bir hiss?si qrupun dig?r uzvl?rin? verilir;
- anarxik - qrupda intizam yoxdur, q?rarlar xaotik q?bul olunur, liderl?r tez-tez d?yi?ir, h?r hansı q?rar icrasına n?zar?t yoxdur.
Lider formal, yaxud da qeyri-formal ola bil?r. Formal lider t?yin edilir, onun q?rarları r?smi lider oldu?una gor? yerin? yetirilir. Qeyri-formal lider r?smi qruplarda q?rar q?bulunda birba?a i?tirak etmir. Вununla bel? onun r?yi daima bilinir v? t?sir imkanına malikdir.
R?smi v? qeyri-r?smi lider eyni ??xs olduqda qrupun f?aliyy?ti daha effektli olur. Qupun f?aliyy?tin? cavabdeh olan yuxarı instansiya pill?si bu amili n?z?r? alma?a calı?ır. Burada n?tic? liderin r?hb?rlik tipind?n d? cox asılı olur.
Bu iki anlayı? bir-birin? yaxın olsalar da, eyni zamanda bir-birl?rind?n k?skin f?rql?nirl?r. Bu f?rql?r a?a?ıdakılardır:
- Liderl?r vizyon t?yin edir, mudirl?r is? tap?ırıq verirl?r;
- Liderl?r d?yi?ikliyin, mudirl?r is? status-kvonun t?msilcil?ridir;
- Liderl?r unikal, mudirl?r is? bir-birl?rinin sur?ti olurlar;
- Liderl?r risk edir, mudirl?r is? riski minimalla?dırırlar;
- Liderl?r uzunmudd?tli, mudirl?r is? qısamudd?tli du?unurl?r;
- Liderl?r uzunmudd?tli, mudirl?r is? qısamudd?tli du?unurl?r;
- Liderl?r munasib?t, mudirl?r is? sistem qururlar;
- Liderl?r koucluq edir, mudirl?r is? kontrol edirl?r;
- Liderl?rin azarke?l?ri, mudirl?rin is? i?cil?ri olur.
