Kyuiti Tokuda
yap. ?田球一
??xsi m?lumatlar
Do?um tarixi	12 oktyabr 1894
Do?um yeri	Yaponiya
V?fat tarixi	14 noyabr 1953 (59 ya?ında)
V?fat yeri	Cin
V?fat s?b?bi	beyin qansızması [d]
Partiya	Yaponiya Kommunist Partiyası
T?hsili	Nihon Universiteti [d]
F?aliyy?ti	siyas?tci , v?kil
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Kyuiti Tokuda Yapon dili :| Kyuichi Tokuda |?田 球一|Tokuda Ky?ichi, 12 sentyabr, 1894 - 14 oktyabr, 1953? yapon kommunisti, YKP-nin ba? katibi.

H?yatı [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1948 -ci ilin on doqquz iyulunda ?n c?nubi yapon adası Kyusyudakı kicik ?axtacı ??h?ri olan Saqada qeyri-adi bir canlanma hokm sururdu. H?l? s?h?rd?n h?r yerd? elanlar asılmı?dı ki, b?l?ddiy? idar?sinin konfrans zalında m?xfi ??raitd?n cıxmı? Yaponiya Kommunist Partiyası t?r?find?n t??kil edil?n mitinq olacaqdır. Ax?am saat 6-ya yaxın zal a?zına kimi dolu idi, mitinq? uc min? q?d?r adam topla?mı?dı. YKP M?rk?zi Komit?sinin Ba? katibi?parlamentin deputatı Kyuiti Tokuda ≪Yaponiya Kommunist Partiyası v? muasir v?ziyy?t≫ bar?d? m?ruz? il? cıxı? etdi. ?axtacılar yapon xalqının m?nafeyi u?runda, sulh u?runda q?hr?man mubarizi h?rar?tl? qar?ıladılar. O, h?yatının on s?kkiz ilini ?n d?h??tli yapon h?bsxanalarının zindanlarında kecirmi?, lakin hec bir i?g?nc? v? m?hrumiyy?tl?r onu marksizm-leninizmin boyuk ideyalarından ?l c?km?y? m?cbur ed? bilm?mi?di.

Tokuda oz m?ruz?sind? muharib?d?n sonrakı dovrd? yapon iqtisadiyyatının f?lak?tli v?ziyy?tinin v? z?hm?tke?l?rin h?yatının dozulm?z a?ır ??raitinin s?b?bl?rini acıb gost?rdi. H?rbcil?rin tor?tdikl?ri t?cavuzkar muharib?l?r ucun butun x?rcl?rin f?hl? v? k?ndlil?rin h?yatı hesabına od?nilm?sind?n, daxili irticanın fitn?karlı?ından, olk?nin butun demokratik quvv?l?rinin birliyi u?runda kommunist partiyasının apardı?ı mubariz?d?n danı?dı. Kyuiti Tokuda dedi:

?Yaponiya iflas ?r?f?sind?dir, biz buna qar?ı mubariz? aparmasaq, cox guman ki, Yaponiya asılı olk?y? cevril?c?kdir .

Bu vaxt yerli antikommunist t??kilatının ba?cılarından biri olan Koqa balkondan ic?risi dinamitl? doldurulmu? v? bir nec? kapsul b?rkidilmi? butulkanı tribunaya atdı. ?ld?qayırma qumbara Tokudadan lap iki metr aralı du?du. Lakin xo?b?xtlikd?n o, f?rli hazırlanmamı?dı?du??n zaman kapsullar butulkadan k?nara sıcradı v? dinamit alı?madı. Buna baxmayaraq iki kapsul Tokudanın lap ayaqları yanında partladı. O, boynundan, sol ?lind?n v? ciynind?n yaralandı (sonralar bu yaralardan otuz s?kkiz q?lp? cıxarılmı?dı). Zalda boyuk caxna?ma du?du v? bu, sui-q?sdcinin qacıb aradan cıxmasına kom?k etdi.

Lakin Tokuda mitinqin pozulmasına yol verm?di. O, bir d? tribunaya qalxdı v? hamını sakit olma?a ca?ıraraq dedi: ≪M?ni bel? sui-q?sdl?rl? qorxutmaq olmaz≫. Qanına bula?an Tokuda oz m?ruz?sini yarım saat da davam etdirdi. T?krar sui-q?sdd?n qorumaq ucun onlarla kommunist Tokudanı ?hat? etdi. Mitinq boyuk canlanma, misilsiz ruh yuks?kliyi ??raitind? qurtardı. Yalnız bu zaman Tokuda yerli x?st?xanaya getm?y? razıla?dı v? orada ona ilk yardım gost?rildi. O, bir nec? gun sonra, h?l? yaraları sa?almamı?, Kyusyu adası boyu h?r yerd? muv?ff?qiyy?tl? kec?n s?f?rini davam etdirdi. ^{[1] [2] [3]}

Kyuiti Tokudaya sui-q?sd haqqında q?zetl?rin v? radionun verdiyi x?b?rl?r butun olk?d? yapon z?hm?tke?l?rinin boyuk h?y?canına, l?n?tin? s?b?b oldu. H?mkarlar ittifaqları, kommunistl?ri t?qib muhiti yaradan v? fa?ist unsurl?rin az?ın cıxı?larını ?irnikl?ndir?n hokum?tin siyas?tin? qar?ı etiraz ?lam?ti olaraq, d?rhal birsaatlıq umumi t?til kecirm?yi q?rara aldı. Tokioda, Osakada, Fukuokada v? dig?r iri ??h?rl?rd? etiraz mitinql?ri kecirildi. Bir cox f?hl? v? k?ndli t??kilatları, o cuml?d?n Yaponiya istehsalat h?mkarlar ittifaqları Konqresi, Dovl?t d?miryol i?cil?ri h?mkarlar ittifaqı, Yaponiya K?ndli ittifaqı m?tbuatda b?yanatlarla cıxı? etdil?r. M?tbuat v? radio Kyuiti Tokudanın must?sna d?r?c? igidliyini, onun kommunizm ideyalarına sarsılmaz inamını qeyd edirdi.

F?hl?l?r iftixarla deyirdil?r:??ziz Tokyu ^[4] biziml?dir, bizi z?hm?tke? adamın m?nafeyi u?runda, haqq i?i u?runda mubariz?y? aparır. Kyusyu adasındakı terrorculuq aktı t?sadufi hadis? deyildi. Bundan bir nec? gun ?vv?l, 1948-ci il iyulun 14-d? ?taliyada imperialist quvv?l?rinin agentl?ri Palmiro Tolyattini oldurm?y? c?hd etmi?dil?r. Jak Dukloya v? dig?r kommunist partiyalarının b?zi r?hb?rl?rin? d? sui-q?sdl?r edilmi?di. O zamanlar f?hl? sinfinin v? butun z?hm?tke?l?rin uz?rin? hucuma ba?layan beyn?lxalq irtica kommunist v? f?hl? h?r?katının gork?mli r?hb?r xadiml?rini m?hv etm?y? c?hd edirdi. Bel? bir ??raitd? proletar h?mr?yliyini, z?hm?tke?l?rin h?r?kat birliyini maksimum mohk?ml?tm?k xususil? vacib idi.

Tokudaya sui-q?sd edil?n gunun ert?si, iyulun 20-d? ax?am, Yaponiya Kommunist Partiyasının M?rk?zi Komit?si Moskvadan teleqram aldı. Teleqramda deyilirdi ki, Sovet ?ttifaqı Kommunist Partiyasının M?rk?zi Komit?si ≪yolda?ımız, Yaponiya f?hl? sinfinin gork?mli r?hb?ri Tokudanın h?yatına yapon xalqının du?m?nl?rinin m?nfur ?laltıları t?r?find?n alcaqcasına sui-q?sd edilm?si x?b?rini hidd?tl? e?itdi≫. Sov.?KP M?rk?zi Komit?si ?min oldu?unu bildirdi ki, Tokuda yolda? ≪tezlikl? ozunun f?aliyy?tin? qayıdacaqdır≫.

Ba?qa olk?l?rin kommunist partiyaları da bu sui-q?sd? qar?ı d?rhal q?z?bl? s?sl?ndil?r. ?taliya Kommunist Partiyasının M?rk?zi orqanı ≪Unita≫ q?zeti iyulun 20-d? yazırdı: ≪F?hl? sinfinin r?hb?rl?rind?n birin? qar?ı edil?n yeni cinay?t?bel? cinay?tl?rin ilhamcılarını acıqcasına if?a edir. ?taliya v? Fransada oldu?u kimi, Yaponiyada da muharib? qızı?dıranlar bu olk?l?ri asanlıqla muharib?y? surukl?m?kd?n otru demokratiya quvv?l?rini bo?ma?a c?hd gost?rirl?r. Muharib? qızı?dıranların ?taliyada aldıqları v? Yaponiyada alacaqları cavab onlar ucun ciddi x?b?rdarlıq olar≫. H?min gunl?rd? sovet ?airi K.Simonov ozunun ≪Yox≫ ?eirini Kyuiti Tokudaya h?sr etmi?di:

Ya?am tarixc?si [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Yapon xalqının gork?mli o?lu Kyuiti Tokuda 1894 -cu il sentyabrın 12-d? Okinava adasındakı Kuntyan q?zasının Maqo k?ndind? anadan olmu?dur. Atası Saxey Tokuda g?ncliyind? capcı f?hl?, sonralar da b?l?diyy? qulluqcusu olmu?, u?aq on iki ya?ında ik?n, v?fat etmi?di. Kyuiti komaya ox?ar kohn? bir evd? ya?ayıb boya-ba?a catmı?dı. Ail?si cox kasıb idi. Kyuitiy? t?hsil verm?kd?n otru dovl?tli qohumlarından birin??alverl? v? s?l?mcilikl? m???ul olan ana n?n?sin? muraci?t etm?li olmu?dular. ?lb?tt? kom?k ?v?zsiz gost?rilm?mi?di: gimnaziyanı bitir?n? q?d?r Kyuiti qeydl?r v? hesablar aparar, borclulardan pul yı?ar v? bu q?bild?n olan ba?qa tap?ırıqları da yerin? yetir?rdi. Oz xatir?l?rind? Tokuda yazırdı: ≪Navi ??h?rind?ki gimnaziyaya m?n on uc ya?ında daxil oldum v? bu vaxtdan da s?l?mcil?rin f?hl?l?ri, k?ndlil?ri v? sair kasıb adamları nec? istismar etdikl?rini yax?ı bilirdim≫. Tokudada h?r hansı ictimai ?dal?tsizlikl? mubariz? aparmaq z?rur?tin? d?rin inam bel? yarandı. Gimnaziyada oxudu?u ill?rd? onun mutali? etdiyi ilk ciddi kitablar?Temin Nakaenin ^[5] ≪?tinenyuxan≫ (≪?l yarım≫) v? ≪Dzoku itinenyuxan≫ (≪Sonrakı il yarım≫), habel? 1879-cu il Fransa burjua inqilabının tarixin? dair kitablar idi. Nakae Teminin bu kitabları feodalizm ?sar?tind?n v? xalqın feodallara v? mulk?darlara qar?ı inqilabi mubariz?sind?n b?hs edirdi. Sonralar, on yeddi ya?ında, Tokuda Syusuy Kotokunun ≪Sosializmin mahiyy?ti≫ kitabını da oxumu?du. Bu kitablar, z?hm?tke?l?rin m?nafeyi u?runda bir mubariz kimi Tokudanın dunyabaxı?ının formala?masında muhum rol oynadı.

1911 -ci ilin martında g?nc Kyuiti gimnaziyanı muv?ff?tiyy?tl? bitirdi. O, t?hsilini Tokioda davam etdirm?k arzusunda idi, lakin ba?a du?urdu ki, paytaxt ali m?kt?bin? q?bul imtahanlarını verm?k ona, Okinava sakinin? bir o q?d?r d? asan olmayacaqdır. Tam bir il o hazırla?dı, butun gimnaziya kursunu bir d? t?krar etdi. O vaxt Tokioya q?d?r Kyuitiy? tam bir h?ft? yol getm?k lazım idi. Bel?likl? o, 1912-ci ilin aprelind? Tokioya g?ldi. Tokuda yeddinci ??h?r kollecin? daxil ola bildi. Lakin kollecd?ki v?ziyy?tl? razıla?a bilm?di. Sonralar o, oz t?rcumeyi-halında yazırdı: ≪Kollecd? yalnız xarici dill?r t?dris edildiyi ucun m?n oxuma?ı t?rk etdim v? sevdiyim i?l?, ba?lıca olaraq sosializm? aid kitabları oxumaqla m???ul oldum≫. 1913-cu ild? on doqquz ya?lı Tokuda Okinavaya qayıtdıqdan sonra adanın ?imalındakı Ava k?ndind? ibtidai m?kt?b mu?llimi i?l?di. O zamankı d?rslikl?r ba?dan-ba?a ?ovinist v? monarxist ruhu il? dolu idi, ona gor? d? g?nc mu?llim bunlardan istifad? etmirdi. O, cox mutali? edirdi. Tolstoyun , Dostoyevskinin, ?bsenin ?s?rl?rini oxuyur v? u?aqları da o zamanın t?r?qqip?rv?r yazıcılarının kitablarını oxuma?a oyr?dirdi. O xatırlayaraq deyirdi ki: ≪M?n h?r ?eyd?n cox rus ?d?biyyatından olan ?s?rl?rin m?zmununu na?ıl etm?yi sevirdim≫.

Bir az kec?nd?n sonra Kyuiti Tokuda prefektura idar?sind? kicik qulluqcu v?zif?sin? i?? kecir. Burada o, yapon k?ndlil?rinin, s?n?tkarlarının, ??h?rlil?rin huquqsuz h?yatını daha yax?ı oyr?ndi. O m?zlumlara daha cox r??b?t b?sl?yir, bacardı?ı q?d?r ?dal?tsizliy?v? istismara qar?ı mubariz? aparırdı. T?hsilini davam etdirm?k, sad? xalqın m?nafeyi u?runda mubariz?y? daha yax?ı hazırla?maq h?v?si Tokudanı ikinci d?f? do?ma yurdunu t?rk etm?y? vadar edir. 1917-ci ilin fevralında o yen? Tokioya g?lir, bankda i?? girir, ax?amlar is? ≪Nippon≫ universitetinin huquq fakult?sind? oxuyur v? buranı 1920-ci ilin martında f?rql?nm? il? bitirir.

Boyuk Oktyabr inqilabı Yaponiyada ikqilabi h?r?katın inki?afına boyuk t?sir gost?rir. Tokuda da oz h?yatını bu h?r?kata h?sr edir. O, sosializmi oyr?n?n d?rn?y? daxil olur, z?hm?tke?l?rin inqilabi mubariz? n?z?riyy?si m?s?l?l?ri il? ciddi m???ul olma?a ba?layır, yapon f?hl?l?ri arasında sosializmi t?bli? edir. Tokuda Tokioda proletariatın mubariz?sind? bilavasit? i?tirak etm?y? ba?layır. ^{[6] [7] [8] [9] [10] [11]} Kyuichi Tokuda declared his intention to lead a movement to overthrow the emperor and the powerful ruling families of Japan, and asserted that he would lead a campaign for a republic and redistribution of the land. ^[12]

Doyu? meydanında ilk sınaq [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1918 -ci il avqustun be?ind? iri yapon q?zeti ≪Tokioniti-niti≫ gurultulu ba?lıq altında bel? bir m?qal? d?rc etmi?di: ≪Balıqcı arvadları duyunun qiym?tinin a?a?ı salınmasını q?tiyy?tl? t?l?b edirl?r. Onlar, h?y?cana g?lmi? adamları sakitl??dirm?k ucun ca?ırılan polisl? vuru?ma?a ba?layıblar. Yaralananlar vardır≫. Bu x?b?rd??Xonsyu adasındakı Toyama prefekturasının ?imalında Nisimisubasi balıqcı k?ndind? 1918-ci il avqustun 8-d? ba? vermi? ciddi h?y?canlardan sohb?t gedirdi. Z?hm?tke?l?rin kutl?vi cıxı?larına xalq kutl?l?rinin ?sas yem?yi olan duyunun qiym?tinin xeyli artırılması s?b?b olmu?du. Yaponiyanı bir aydan artıq sarsıdan ≪duyu usyanı≫ bel? ba?lanmı?dı.

Birinci dunya muharib?si yapon xalqının onsuz da a?ır v?ziyy?tini daha da pisl??dirdi, lakin bu muharib?nin sonu da xalq kutl?l?rinin gozl?diyi sulh v? rahatlı?ı t?min etm?di. Yaponiyanın hakim dair?l?ri Sovet Uzaq ??rqind? mudaxil?y? ba?lama?ı q?t ed?n zaman duyunun qiym?ti cox artdı. 1917 -ci ild? 1 se duyunun qiym?ti 12 sen ^[13] , 1918-ci il avqustun 3-d? 38 sen idi, avqustun 9-da is? 1 se duyuy? artıq 53 sen verm?k lazım g?lirdi.

Toyama prefekturasının ardınca Yaponiyanın dig?r prefekturalarında v? iri ??h?rl?rind? d? h?y?canlar ba?ladı. ?zdiham kort?bii sur?td? topla?ır, ?rzaq ma?azalarını v? anbarlarını da?ıdırdı, duyunu ehtiyacı olanlara paylayır, iri moht?kirl?rin evl?rini yandırır, polis m?nt?q?l?rin? hucumlar edirdi. Avqustun 12-d? h?y?canlar Tokioya v? onun qon?ulu?undakı prefekturalara yayıldı. Avqustun ikinci yarısında ≪duyu usyanı≫ ?axtacılar, toxucular v? ba?qa s?naye sah?l?rinin f?hl?l?ri t?r?find?n mudafi? olundu. Olk?nin 33 prefekturasında ba? qaldıran z?hm?tke?l?rin bu cıxı?larında 10 milyona yaxın adam i?tirak etmi?di. ≪Duyu usyanı≫ kort?bii olaraq ba?lamı?dı, lakin bu usyan parlaq ifad?li siyasi xarakter da?ıyırdı, bu kutl?vi h?r?katda Boyuk Oktyabrın t?siri acıq-a?kar hiss olunurdu. Terauti hokum?ti xalq h?r?katını amansızcasına bo?du. Onun bir cox i?tirakcıları yaralandı v? olduruldu. S?kkiz min? yaxın adam h?bs? alındı, bunların yarıdan coxu m?hk?m?y? verildi v? m?hkum edildi. Kyuiti Tokuda Tokiodakı h?y?canlı h?r?katın bilavasit? i?tirakcısı idi. O xatırlayırdı: ≪Tokioda duyu h?r?katı Funaqava rayonundan ba?ladı, sonra da xalq Kanda v? Reqoku yaxınlı?ındakı duyu anbarını da?ıtdı v? Banseybasi kuc?sin? t?r?f axı?dı. Bu zaman polisl?rl? dolu bir yuk ma?ını g?ldi, onlar ?ll?rind?ki uzun d?y?n?kl?rl? el? ma?ından, toplanmı? adamalrı doym?y? ba?ladılar. Adamlar qacı?dılar. Onlar Banseybasid?ki korpuy? t?r?f h?r?k?t etdil?r, lakin buraya g?l?rk?n qo?un d?st?l?ril? qar?ıla?dılar. Zabit qılıncını siyirib komanda verdi ki, ≪qırın bunları!≫, ancaq soldatlar at?? acmadılar. M?n ozumu cox c?tinlikl? Kanda kuc?sind?ki yataqxanaya catdıra bildim v? yaxamı h?bsd?n qurtardım. Bu ≪duyu usyanında≫ i?tirlk etm?yim m?nim ilk proletar mubariz?si t?crub?m idi≫.

Universiteti bitirdikd?n sonra Tokuda v?kil i?l?m?y? ba?ladı. Bu f?aliyy?ti ona sosialist h?r?katında f?al i?tirak etm?k imkanı verdi. O, t?till?rin v? siyasi numayi?l?rin i?tirakcılarını mudafi? edir, o zamanlar ?car?cil?r c?miyy?tind? birl???n torpaqsız k?ndlil?rin m?nafeyini qoruyurdu. Yaponiyanın qeyri-leqal kommunist partiyasının t??kilatcı v? r?hb?rl?rind?n biri 1918-ci ilin kort?bii tor?n?n, mut???kkil r?hb?rliyi olmayan ≪duyu usyanı≫ olk?d? ged?n f?hl? v? k?ndli h?r?katının inki?afında muhum rol oynadı. Yapon proletariatının bu ilk kutl?vi cıxı?ına yekun vuraraq Sen Katayama yazmı?dı: ≪Duyu h?r?katının v? gur t?til dal?alarının t?crub?si gost?rdi ki, proletariatın kort?bii kutl?vi cıxı?ı qalibiyy?tl? n?tic?l?n? bilm?z. ?nqilabi q?l?b?nin acarı?t??kilatdadır. Yapon proletariatının bu mubariz?d?n aldı?ı d?rs bundan ibar?tdir≫.

≪Duyu usyanından≫ sonra Yaponiya Kommunist Partiyasının yaradılması ucun hazırlıq dovru ba?ladı, Kyuiti Tokuda bu hazırlıqda cox f?al i?tirak etdi. 1920-ci ild? o, ilk yapon kommunist t??kilatlarından birinin?f?hl? sinfinin v? qabaqcıl ziyalıların numay?nd?l?ri t?r?find?n yaradılmı? ≪Nippon syakaysyuqi domey≫in (≪Sosialist c?miyy?ti≫) banil?rind?n biri idi. C?miyy?t da?ıldıqdan sonra Tokuda, sosialist ideyalarını mudafi? ed?n ≪Suyyekay≫ (≪H?mr?yl?r c?miyy?ti≫) qrupuna ba?cılıq edirdi. Tokuda bu qrupun numay?nd?si kimi Uzaq ??rq xalqları kommunist v? inqilabi t??kilatlarının 1922-ci il yanvar-fevral aylarında Moskvada kecirilmi? I qurultayında i?tirak etmi?di. Qurultayın q?rarlarında p?rak?nd? h?r?k?tl?rin yararsız v? z?r?rli oldu?u qeyd edilmi? v? Yaponiyadakı kommunist d?rn?kl?rinin tezlikl? birl??m?sinin, kommunist partiyası yaradılmasının m?qs?d?uy?unlu?u gost?rilmi?di.

V?t?n? qayıtdıqdan sonra Tokuda Yaponiya Kommunist Partiyasının 1922-ci il iyulun 15-d? keciril?n gizli t?sis qurultayının t??kilatcılarından biri oldu. Numay?nd?l?r Tokionun Sibuya kvartalının Datemati kuc?sind?ki kicik bir evin ikinci m?rt?b?sind? topla?dılar. Qurultayda YKP-nin muv?qq?ti nizamnam?si v? Kommunist ?nternasionalına daxil olmaq haqqında q?rar q?bul edildi. Tokuda YKP M?rk?zi Komit?sinin uzvu secildi. Oktyabr inqilabının t?siri altında butun dunya z?hm?tke?l?rinin azadlıq mubariz?sinin yuks?li?i dovrund? yaradılmı? Yaponiya Kommunist Partiyası gizli i?in ?n a?ır ??raitind? mutl?qiyy?tin devrilm?si u?runda, xalq ucun adi demokratik azadlıqlar u?runda, yarımfeodal mulk?dar sisteminin l??vi v? torpa?ın k?ndlil?r? verilm?si u?runda inadlı mubariz? aparırdı. Kommunist partiyası Sovet ?ttifaqı v? Cinin uz?rin? hucuma hazırla?an yapon h?rbcil?rinin t?cavuzkar niyy?tl?rini if?a edir, Asiyanın must?ml?k? v? yarımmust?ml?k? xalqlarının tam istiqlaliyy?ti u?runda cıxı? edirdi.

1923?1927-ci ill?rd? sa? opportunistl?rin t?sviy?ci t?mayulu (Yamakava v? b.) v? Fukumoto ba?da olmaqla sol t?riq?tci unsurl?r Yaponiya kommunist h?r?katı ucun boyuk t?hluk? tor?dirdi. Kyuiti Tokuda Sen Katayama, Masanosuke Vatanabe, Syoiti ?tikava, Kendzo Yamamoto v? ba?qaları il? birlikd? t?mayulcul?r? qar?ı mubariz?y? boyuk quvv? s?rf etdi. Onun coxt?r?fli qız?ın f?aliyy?ti partiya t?r?find?n b?y?nilmi?di. 1924-cu ild? o, YKP MK katibi v?zif?sini ifa etmi?di. ?ki d?f?, 1923 v? 1926-cı ill?rd? polis Tokudanı h?bs? almı?dı. 1926 v? 1927-ci ill?rd? o, Moskvada Kommunist ?nternasionalı ?craiyy? Komit?sinin i?ind? i?tirak etmi?di. 1927-ci ild? Tokuda Kommunist ?nternasionalı ?craiyy? Komit?sinin Yanoniya uzr? tezisl?rinin mu?llifl?rind?n biri idi, bu tezisl?r Fukumotonun v? onun t?r?fdarlarının sol t?riq?tcilik t?mayulunu d?f etm?kd? YKP-y? xeyli kom?k etmi?di.

Tokuda 1927-ci ild? Yaponiyaya qayıtdıqdan sonra S.?tikava, M.Vatanabe, Q.Kokure, T.Kobayasi v? ba?qaları il? birlikd? partiyanın kutl?vi i?ini yax?ıla?dırmaq v? onun sıralarını mohk?ml?tm?k ucun cox i? gordu. Bunun da n?tic?sind? partiya tezlikl? quvv? topladı. T?till?rin miqdarının v? bunların i?tirakcılarının sayının k?skin sur?td? coxalması Yaponiyanın z?hm?tke? kutl?l?rinin inqilabi ?uurunun artdı?ını subut edirdi.

1928-ci ilin fevralında YKP-nin M?rk?zi orqanı olan ≪Sekki≫ (≪Qırmızı bayraq≫) q?zeti munt?z?m cıxma?a ba?ladı v? d?rhal parlament seckil?rin? hazırlı?a qo?uldu. Kyuiti Tokuda v? on n?f?r dig?r kommunist bu seckid?rd? YKP-nin t?siri altında olan leqal F?hl?-k?ndli partiyasından (Ronoto) namiz?d ir?li surulmu?dul?r. Tokuda Kyusyu adasındakı Fukuoka prefekturası ucuncu secki dair?si uzr? s?s? qoyuldu, lakin t?l?b olunan q?d?r s?s toplaya bilm?di. S?sverm?d?n sonra hakimiyy?t orqanları ona divan tutma?a t?l?sdil?r. Fevralın 26-da Tokuda Fukuokadan Tokioya ged?n yolda h?bs edildi. 1928-ci il martın 15-d? kommunistl?rin v? onların t?r?fdarlarının kutl?vi h?bsl?ri ba?landı. 1929-cu il aprelin 16-da da h?bsl?r aparıldı. 1928?1929-cu ill?rd? dem?k olar ki, butun sol t??kilatlar qada?an edildi, inqilabi f?aliyy?t ustund? olum c?zası verilirdi.

General Tanakanın imperialist hokum?ti demokratik t??kilatlara qar?ı, ilk novb?d? Yaponiya Kommunist Partiyasına qar?ı acıqcasına amansız terror v? t?qibl?rl? h?rbcil?rin t?cavuzkarlıq niyy?tl?ri ?leyhin? xalqın h?r haisı muqavim?tini bo?ma?a can atırdı. 1928-ci il oktyabrın altısında Tayvan adasında YKP-nin Ba? katibi Masanosuke Vatanabe polis t?r?find?n v?h?ic?sin? olduruldu; 1929-cu il martın 5-d? fa?istl?r t?r?find?n gond?rilmi? casus f?hl?-k?ndli partiyasından parlamentin deputatı olan Yamamotonu oldurdu; polis m?nt?q?sind? i?g?nc?l?r veril?n istedadlı proletar yazıcısı?kommunist Takidzi Kobayasi 1933-cu il fevralın 20-d? h?lak oldu. 1934?1935-ci ill?rd? Yaponiya Kommunist Partiyasının gork?mli xadiml?rind?n Ueda, Noro, ?vata olduruldul?r.

1929-cu ild?n 1939-cu il? kimi Yaponiyada altmı? min adam ≪Kommunist f?aliyy?ti≫ ustund? h?bs? alınmı?dı. H?bsl?r n?tic?sind? YKP M?rk?zi Komit?sinin hey?ti dord d?f? d?yi?mi?di. Bunlara baxmayaraq Yaponiya Kommunist Partiyası oz mubariz?sind? v? kutl?l?r arasında i? aparmaqda davam edirdi. Kommunistl?r h?m h?bsxana kameralarında, h?m m?hk?m? iclası salonlarında doyu?urdul?r. 1931?1933-cu ill?rd? Tokuda, ?tikava v? ba?qaları ba?da olmaqla kommunistl?rd?n boyuk bir qrupu m?hk?m? prosesind?n kommunist ideyalarının t?bli?i v? YKP-nin f?aliyy?ti ucun istifad? edirdil?r. Son m?hk?m? m?rh?l?sinin hokmu yalnız 1934-cu il oktyabrın 17-d?, ilkin istintaqdan v? ≪m?hk?m? baxı?ından≫ 7 ild?n artıq kec?nd?n sonra cıxarıldı. Tokuda on illik h?bs c?zasına m?hkum edildi, lakin c?za mudd?ti bitdikd?n sonra da azad edilm?di, yalnız 1945-ci il oktyabrın 10-da h?bsd?n buraxıldı. Bel?likl? o, 18 il? yaxın h?bsd? qalmalı olmu?du...

Buzlu Abasirid? [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Kyuiti Tokuda Xokkaydo adasının ?imalındakı ?n d?h??tli yapon h?bsxanalarından biri olan Abasiri zindanına salındı. Onu buraya 1935-ci il dekabr ayının 27-d? g?tirmi?dil?r. Xokkaydonun artıq h?r yerini qar ortmu?du. Syoiti ?tikava v? Qoitiro Kokure d? bir az ?vv?l h?min qaranlıq zindana g?tirilmi?dil?r. Qaranlıq v? rutub?tli kameralarda h?mi?? dozulm?z d?r?c?d? soyuq idi: qı?da ic?rinin temperaturu ad?t?n s?kkiz-doqquz d?r?c? ?axtaya q?d?r enirdi, divarlar qalın qırov ba?layırdı. Yatmaqdan ?vv?l m?hbuslar c?ll?kd?ki buzu sındırıb, b?d?nl?rinin h?r yerini soyuq su il? surt?rdil?r. Bunu etm?y?nl?r? tez soyuq d?yir v? h?lak olurdular. Uzl?rini ?axta vurmamaq ucun m?hbuslar ba?larını da ?dyalla orturdul?r.

Tokuda Yaponiyanın hec bir zaman soyuq olmayan, h?tta qar bel? du?m?y?n ucqar c?nubunda ya?ayıb boyumu?du. Odur ki, bir q?d?r Abasirid? qalandan sonra o a?ır x?st?l?ndi. O oz xatir?l?rind? bel? deyir: ≪Abasirid? oldu?um ikinci ild? (bu tarix indi d? yax?ı yadımdadır?1937-ci il fevralın 11-i idi, bu zaman birinci yapon imperatorunun taxta cıxması bayram edilirdi) m?n aya?a qalxmaq ist?dim, lakin bacara bilm?dim. Butun b?d?nim b?rk a?rıyırdı. Qıcımda, belimd?, ba?ımda da b?rk a?rılar hiss edirdim. M?ni x?st?xanaya ?l ust? g?tirdil?r, burada kur?yim?, qıclarıma v? ?ll?rim? iyn? vurdular. Tam bir h?ft? t?rp?n? bilm?dim. Bu vaxtdan etibar?n ?s?b x?st?liyim xroniki oldu. ?l yarım ?rzind? m?n sa? ?limi d?b?rd? bilm?dim, cunki ?lim korpucuk sumuyund?n barmaqlara q?d?r iflic olmu?du≫. Tokudanın sa? ?lind?ki a?rılar Abasirid?n yadigar kimi ta onun olumun?d?k davam etmi?di.

Lakin Tokuda v? onun yolda?ları t?slim olmurdular; must?qil t?hsill? m???ul olur, oz huquqları u?runda, dig?r m?hbusların h?bsxana ??raitinin yax?ıla?dırılması u?runda mudiriyy?tl? mubariz? aparırdı, ?m?yin intensivl??dirilm?sin? qar?ı etirazlar edir, m?hbuslar ic?risind? siyasi t?bli?at aparırdılar. Yapon imperialistl?ri Cin? qar?ı muharib?y? ba?ladıqda, kommunistl?r t?cavuzkar muharib?l?rin s?b?bl?rini izah edir v? yapon imperialistl?rinin labud?n iflasa u?rayaca?ını isbat edirdil?r... Tokuda yazırdı: ≪H?bsxanada oz olk?mizin v? xalqımızın g?l?c?yi bar?d? du?un?nd? m?n qeyriixtiyari olaraq k?d?rl?nirdim. Mancuriyadan sonra Cin? novb? catırdı... ?mperialistl?rl? mubariz? aparma?ı unutmurduq, m?n, Yaponiyanın ild?n il? oz m?hvin? do?ru getdiyini hiss edir, dodaqlarımı ceyn?yirdim. Biz h?mi???azadlıqda da, m?hk?m?d? d? bu muharib?y? qar?ı mubariz? edirdik, h?bsxanada da mubariz?ni davam etdirirdik. ?lk zamanlar b?z?n ba?qa dustaqlar biz? etiraz edirdil?r... ancaq getdikc? v?ziyy?t eyni il? bizim qabaqcadan duydu?umuz kimi oldu... Dustaqlar bizim sozl?rimizi yax?ı ba?a du?m?y? ba?ladılar≫.

Kyuiti Tokuda dord ild?n artıq?1935-ci ilin axırlarından 1940-cı ilin aprelin? kimi Abasirid? oldu. Sonralar onu Tiba (Xonsyu adasında) ??h?rind?ki; h?bsxanaya kocurdul?r, bura da Abasirid?n yax?ı deyildi. Dustatlara duru ?orba v? bir az da t?r?v?z verirdil?r. ?sti yaz kul?kl?rinin ba?lanması onlara sevinc g?tirirdi. Sonrakı ill?rd? d? Tokudanın h?bs yerini bir nec? d?f? d?yi?dil?r. Muharib? qurtarana yaxın o, Tokionun Toetami h?bsxanasına du?du. Ravil?rin dediyin? gor? burada mudiriyy?t ona bel? bir attestasiya vermi?di: ≪Bu adamda q?tiyy?n tovb? etm?k arzusu yoxdur≫. Tokuda bu h?bsxanadan azad edilmi?di.

Yaponiya Kommunist Partiyasına r?hb?rlikd? [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1945-ci il sentyabrın ikisind? s?h?r saat 10-a 4 d?qiq? i?l?mi? Tokio limanında lovb?r salmı? amerikan linkoru ≪Missuri≫d? ≪yapon ba? q?rargahının, butun yapon silahlı quvv?l?rinin v? harada yerl??diyind?n asılı olmayaraq yapon n?zar?ti altında olan butun silahlı quvv?l?rin mutt?fiq dovl?tl?r? danı?ıqsız t?slim olması≫ bar?d? akt imzalandı. Eyni zamanda yapon hokum?ti 1945-ci il 26 iyul tarixli Potsdam b?yannam?sinin ??rtl?rini r?sm?n q?bul etdi, bunun da ?n muhum mudd?alarından biri 10-cu b?nd idi: ≪Yaponiya hokum?ti demokratik ideyaların yapon xalqı ic?risind? inti?ar etm?sin? v? mohk?ml?nm?sin? manecilik tor?d?n h?r ?eyi aradan qaldırma?a borcludur. Soz azadlı?ı, din azadlı?ı, h?m d? ?sas insani huquqlara horm?t b?rq?rar olacaqdır≫. Yapon imperializminin ikinci dunya muharib?sind? m??lubiyy?ti monarxiya-fa?ist rejimin? ?n guclu z?rb? vurdu, yapon irticasının gucunu xeyli sarsıtdı, olk?d? demokratik h?r?katın inki?afı ucun z?min yaratdı.

Muharib? Yaponiyada, h?r ?eyd?n ?vv?l, amerikan atom bombalarının v?h?ic?sin? da?ıtdı?ı Xirosima v? Naqasaki ??h?rl?rind? viran?liy? v? xaosa s?b?b oldu. Tokionun, Naqoyanın v? olk?nin dig?r iri ??h?rl?rinin xeyli hiss?si yandı. S?naye istehsalı 1945-ci ild? muharib?d?n ?vv?lki dovr? nisb?t?n 10?20 faiz? x?d?r azaldı, duyunun umumi m?hsulu is? 1905-ci ild?n b?ri dovrd? ?n a?a?ı idi. Yapon xalqı ozunun milyonlarla do?ma v? yaxın adamının yapon militarizminin tor?tdikl?ri muharib?l?rd? t?l?f olmasına a?ır k?d?rl? dozur, olk?nin i??alı il? ?laq?dar olaraq h?y?can kecirir, evsizlik v? i?sizlikd?n, yem?yin v? ?n z?ruri ?eyl?rin catı?mamasından ?zab c?kirdi. Yaponiya z?hm?tke?l?ri oz huquqları u?runda mubariz?y? qalxdılar. Lakin yapon kommunistl?ri 1945-ci ilin sentyab-roktyabr aylarında h?l? h?bsxanada idil?r.

Amerikan i??alcı hakimiyy?t orqanları olk?d? olduqları ilk gunl?rd?n oz uz?rl?rin? goturdukl?ri t??hhudl?ri pozma?a ba?ladılar; onlar irtica quvv?l?rini mudafi? edir. Yaponiya Kommunist Partiyasının v? demokratik quvv?l?rin f?aliyy?tin? h?r v?chl? manecilik tor?dirdil?r. T?slimd?n sonra yapon siyasi m?hbuslarına q?zet oxuma?a va radio dinl?m?y? icaz? verdil?rs? d?, onları azad etm?y? t?l?sm?dil?r. Dustaq kommunistl?r amerikan i??al qo?un q?rargahına m?ktub gond?r?r?k, h?bsxanada qanunsuz saxlanmalarını bildirdil?r v? azad olunmalarını t?l?b etdil?r, lakin onlar hec bir cavab almadılar. M?hz muharib? qurtarandan bir ay sonra beyn?lxalq demokratik quvv?l?rin v? Yaponiyanın ozund? geni?l?n?n etirazların t?siri altında ?dliyy? nazirliyi siyasi dustaqları t?dric?n azad etm?k m?cburiyy?tind? qaldı v? bu, dekabrın ortalarına kimi uzandı. 1945-ci il oktyabrın 10-da n?hay?t h?bsxananın qapıları Kyuiti Tokudanın v? onun bir qrup yolda?ının uzun? acıldı. Yapon paytaxtının z?hm?tke?l?ri azad edilmi? kommunistl?ri t?nt?n? il? qar?ıladılar. M??hur yapon iqtisadcı alimi, professor Xadzime Kavakami yor?an-do??kd? x?st? yatark?n Kyuiti Tokuda il? ?osio Siqanın h?bsd?n azad olunması x?b?rini e?id?nd? onu qavrayan hissiyyatı ?eirl? bel? t?svir etmi?di:

Birinci qrupun ardınca dig?r yapon kommunistl?ri d? azad edildil?r. Yaponiya Kommunist Partiyasının r?hb?rl?ri oz xalqının xo?b?xt g?l?c?yi u?runda mubariz? aparmaqdan otru t?z?d?n yapon proletariatının mubariz sıralarına daxil oldular. H?bsd?n cıxan gunun sabahı, 1945-ci il oktyabrın 11 d? azad olunmu? kommunistl?r Tokioda kutl?vi mitinq kecirdil?r. Kyuiti Tokuda h?min mitinqd? alovlu nitq soyl?di. Mitinqd? K.Tokuda, ?.Siqa v? dig?r kommunistl?r t?r?find?n imzalanmı? ≪Xalqa muraci?t≫ v?r?q?l?ri yayıldı.

Muraci?td? deyilirdi: ≪Aclı?a, soyu?a m?ruz qalmı? v? m?nzild?n m?hrum olmu? yapon xalqı olum t?hluk?si qar?ısındadır. Hazırda v?ziyy?t d? get-ged? xarabla?ır. Yapon mill?tini olumd?n xilas etm?k v? butun dunyada sulhu b?rpa etm?k ucun ?sas ??rt?militarizmin v? indiki siyasi rejimin kokunu k?sm?kdir.

Bo? torpaqları z?bt etm?d?n, f?hl?l?rin h?mkarlar ittifaqlarını t??kil etm?d?n, mu?t?r?k muqavil?l?r sistemini qaydaya salmadan, i?sizl?ri i?l? t?min etm?d?n v? s?kkiz saatlıq i? gunu mu?yy?n etm?d?n, din azadlı?ı olmadan, indiki idar?etm? sistemini l??v etm?d?n qar?ıdakı t?xir?salınmaz v?zif?l?ri h?yata kecirm?k mumkun deyildir... Bizim m?qs?dimiz imperator qurulu?unu devirm?kd?n v? xalqın irad?sin? uy?un xalq respublika hokum?ti qurmaqdan ibar?tdir≫. Yapon xalqı ucun bel? ciddi bir vaxtda Yaponiya Kommunist Partiyası geni? xalq c?bh?si yaratma?a ca?ırırdı. Oktyabrın 20-d? YKP-nin ≪Akaxata≫ q?zetinin n??ri b?rpa olundu. YKP-nin numay?nd?l?ri yenid?n yaradılan Sosialist partiyasının q?rargahına g?lib, onlara mubariz?d? quvv?l?ri birl??dirm?yi t?klif etdil?r. Lakin sosialistl?r bunu r?dd etdil?r. El? h?min gun Kyuiti Tokuda Tokiodan sonra Yaponiyanın ?n iri s?naye m?rk?zi olan Osakaya getdi v? burada z?hm?tke?l?rin yı?ınca?ında cıxı? etdi. Tokuda mitinq i?tirakcılarını kommunistl?rl? ?m?kda?lıq etm?y? v?mulk?dar torpaqlarının alınıb k?ndlil?r? verilm?sin?, inhisarcı konsernl?rin yox edilm?sin? v? muharib? canil?rinin c?zalandırılmasına nail olma?a ca?ırdı.

1945-ci il noyabrın 8-d? YKP-nin birinci milli konfransı oldu, dekabrın 1-d? is? partiyanın IV qurultayı ca?ırıldı v? burada YKP-nin x?tti-h?r?k?t proqramı v? nizamnam?si q?bul edildi. Qurultayda Tokuda M?rk?zi Komit?nin uzvu, YKP-nin birinci plenumunda is? partiya MK-sının Siyasi burosunun uzvu v? onun Ba? katibi secildi. O, omrunun sonuna q?d?r bu v?zif?d? qaldı. B?rpa olunmu? Yaponiya Kommunist partiyası beyn?lxalq v?ziyy?tin k?skinl??diyi v? daxili siyas?tin mur?kk?bl??diyi bir ??raitd? f?aliyy?t gost?rirdi. 1945?1948-ci ill?rd? beyn?lxalq demokratik quvv?l?rin t?siri altında v? yapon z?hm?tke?l?rinin mubariz?si n?tic?sind? olk?d? bir sıra demokratik d?yi?iklikl?r ba? verdi. 1947-ci ilin yeni konstitusiyası imperatorun huquqlarını m?hdudla?dırdı v? parlamentin huquqlarını geni?l?ndirdi, beyn?lxalq mubahis?l?rin h?lli ucun bir vasit? kimi muharib?ni qada?an etdi. Aqrar islahatının kecirilm?si n?tic?sind? k?ndlil?r 1946?1949-cu ill?rd? az da olsa torpaq payı aldılar, mulk?dar torpaq mulkiyy?ti is? ?saslı sur?td? sarsıldı. ?m?k qanunvericiliyi t?tbiq olundu v? bir sıra ba?qa mut?r?qqi islahatlar h?yata kecirildi.

Yaponiyada z?hm?tke?l?rin mubariz?si?oz miqyası etibarı il? muharib?d?n qabaqkı ill?rd?n q?ti f?rql?n?n mubariz?si geni? vus?t aldı. YKP-nin r?hb?rliyi altında Umumyapon k?ndli ittifaqı, istehsalatda calı?anların h?mkarlar ittifaqları Konqresi, habel? ziyalılar, qadınlar, g?ncl?r t??kilatları yaradıldı. YKP-nin sıraları v? onun t?siri sur?tl? artdı.

Demokratik quvv?l?rin muv?ff?qiyy?tl?ri yapon?amerikan irticasını narahat edirdi. Amerikan i??al hakimiyy?t orqanları Potsdam b?yannam?sini, olk?nin demokratikl??dirilm?sin? v? militarizmin kokund?n m?hv edilm?sin? yardım gost?rm?k sah?sind? oz t??hhudl?rini kobudcasına pozma?a ba?ladılar. AB?-nin irticacı dair?l?ri Asiya qit?sind? m??lubiyy?t? u?rayaraq Uzaq ??rqd? Yaponiyanı ozl?rinin silahlı qalasına cevirm?k siyas?tin? kecdil?r. 1947-ci il fevralın 1-d? amerikan i??al hakimiyy?t orqanları z?hm?tke?l?rin oz huquqları u?rundakı mubariz?sin? d?xal?t edib umumi t?tili qada?an etdil?r.

Bel? bir m?suliyy?tli zamanda Kyuiti Tokuda Yaponiya Kommunist Partiyası adından partiyanın, olk?nin f?hl? sinfinin v? butun demokratik quvv?l?rinin istiqlaliyy?t, demokratiya v? ictimai t?r?qqi u?rundakı mubariz?sin? ba?cılıq ed? bil?c?k geni? xalq c?bh?si yaratma?a do?ru yon?ldilmi? konkret f?aliyy?t proqramını d?rc etdirdi. Bu zamanlar YKP Potsdam b?yannam?sinin tamamil? h?yata kecirilm?si, dovl?t aparatının t?mizl?nm?si v? muharib? canil?rinin ciddi c?zalandırılması, mutl?qiyy?tin devrilm?si, dovl?t idar?l?rinin t?dricl? demokratikl??dirilm?si, mulk?dar torpaq mulkiyy?tinin l??v edilm?si, ≪dzaybatsu≫ maliyy? qrupunun l??v edilm?si, iqtisadiyyatın tezlikl? b?rpa edilm?si v? yapon z?hm?tke?l?rinin h?yat s?viyy?sinin yuks?ldilm?si kimi ?uarlar ir?li surmu?du.

T??kilati i?l?r sah?sind? Yaponiya Kommunist Partiyası bu ill?rd? kutl?vi c?za t?dbirl?ri uzund?n boyuk t?l?fata u?ramı? partiya t??kilatlarının m?rk?zd? v? yerl?rd? b?rpa olunmasına cox diqq?t verirdi. Ozunun h?yati t?l?bl?ri u?runda mubariz?y? qalxmı? coxmilyonlu xalq kutl?l?ri ic?risind? partiyanın t?siri artırdı. Kyuiti Tokuda partiyanın butun ?m?li f?aliyy?tinin ilhamcısı v? t??kilatcısı idi. O ozunun xalq kutl?l?ri ic?risind? boyuk ?ohr?t qazanmı? goz?l bir natiq, bacarıqlı v? irad?li bir r?hb?r oldu?unu gost?rdi.

Qısa mudd?t ?rzind? YKP kutl?vi h?mkarlar ittifaqlarının, k?ndli t??kilatlarının v? bir sıra ziyalı birl??m?l?rinin yenid?n yaradılmasında, sulhun mohk?ml?ndirilm?si u?runda h?r?katda boyuk muv?ff?qiyy?tl?r ?ld? etdi. Bu zaman h?mkarlar ittifaqlarının xeyli hiss?si, o cuml?d?n olk?d? ?n boyuk h?mkarlar ittifaqları m?rk?zi olan Umumyapon istehsalat h?mkarlar ittifaqları konqresi YKP-nin t?siri altında idi. YKP-nin ziyalılar arasında: ?dibl?r, inc?s?n?t xadiml?ri, ali v? adi m?kt?b mu?lliml?ri ic?risind? nufuzu xeyli artdı. Bir cox kutl?vi siyasi numayi?l?r kommunistl?rin r?hb?rliyi altında kecirdi. M?s?l?n, 1946-cı ilin Bir may numayi?ind?, Yaponiyanın tarixind? ilk daf? olaraq, be? yuz min adam i?tirak etmi?di. O vaxtlar partiyanın t?sirinin n? d?r?c?d? artdı?ını uzvl?rinin sayına v? parlament seckil?rind? onun namiz?dl?rin? veril?n s?sl?rin miqdarına gor? t?s?vvur etm?k olar. Gizli f?aliyy?td?n acıq i?? kec?nd? YKP-nin c?mi uc yuz n?f?r? yaxın uzvu var idi, 1945-ci ilin axırına uzvl?rin sayı bir min iki yuz n?f?r? catmı?dı; 1946-cı ild? Yaponiyada iyirmi be? min kommunist, 1949-cu ilin ortalarına yaxın is? iki yuz min? yaxın kommunist var idi. Muharib?d?n sonra 1946-cı il aprelin 10-da keciril?n ilk seckil?rd? partiya iki milyon s?s topladı v? altı deputatın parlament? secilm?sin? nail oldu.

Kyuiti Tokuda?secil?nl?r siyahısında birinci idi. 1949-cu il yanvarın 23-d? keciril?n seckil?rd? YKP uc milyona yaxın (s?sl?rin umumi sayının 9,8 faizi) s?s topladı v? onun otuz be? namiz?di parlament? kecdi. Bu d?f? d? ?n cox s?s alanlardan biri Kyuiti Tokuda idi. K.Tokuda v? onun yolda?ları parlamentin xitab?t kursusund?n Sidexara v? ?osida hokum?tl?rinin murtq?ce mahiyy?tini if?a edirdil?r. Kommunist deputatdar muharib?ni tor?tmi? h?rbi guruhun, onunla ?lbir olan inhisarın v? imperator ba?da olmaqla iri mulk?darların da?ıyaca?ı m?suliyy?td?n danı?ırdılar, z?hm?tke?l?rin v?ziyy?tinin yax?ıla?dırılması u?runda, olk?nin dinc yolla must?qil inki?afı u?runda mubariz? aparırdılar.

Kyuiti Tokuda yapon parlamentinin tribunasına qalxan ilk kommunist idi. Onun 1946-cı il iyunun 24-d? 90-cı sessiyanın acılı?ındakı cıxı?ı m?tbuatda d?rc edilmi? v? olk?nin ictimaiyy?tin? boyuk t?sir ba?ı?lamı?dı. Onun nitqi o q?d?r inandırıcı v? parlaq idi ki, h?tta hakim partiyanın b?zi uzvl?ri bel? ehtiramlarını gizl?d? bilm?mi?dil?r. Liberal partiyasının uzvu olan ?tiro Xosida bel? demi?di: ≪M?n Tokudanın o fikri il? razıyam ki, bu muharib?ni qızı?dıranlar?h?rbcil?r, iri burjuaziya v? burokratlardır. Lakin Tokudadan f?rqli olaraq m?n bel? fikird?y?m ki, bunun ucun imperator m?suliyy?t da?ımamalıdır... H?r halda m?n Tokudaya d?rin ehtiramımı ona gor? bildirm?k ist?yir?m ki, o, parlamentd?ki cıxı?ında kommunist partiyasının siyas?tini olduqca inandırıcı ??kild? ??rh edir≫.

Yaponiya Kommunist Partiyası parlamentd?n k?nar siyasi mubariz?ni xususil? geni?l?ndirirdi. YKP-nin 1947-ci ilin dekabrında kecirilmi? VI qurultayı olk?d? amerikan i??alının ?l-qol atmasını v? Yaponiyanın AB?-nin h?rbi bazasına cevrilm?si t?hluk?sini qeyd ed?r?k, Potsdam b?yannam?sin? ciddi riay?t olunması v? milli istiqlaliyy?t qazanılması u?runda mubariz? ?uarını ir?li surdu.

VI qurultayın q?rarları ?sasında Kyuiti Tokuda 1948-ci ilin martında geni? milli demokratik c?bh?nin yaradılması m?s?l?sini yenid?n qar?ıya qoydu. Kommunist partiyası, f?hl?-k?ndli partiyası, h?mkarlar ittifaqları v? dig?r demokratik t??kilatlar h?min ilin avqustunda ≪Demokratiyanı mudafi? ittifaqı≫ (≪Minsyusyuqi yoqo domey≫) t?sis etdil?r. Bu ittifaq bir nec? milyon adamı oz sıralarında birl??dirdi. Kommunist partiyası xalq kutl?l?rini irtica ?leyhin?, olk?nin istiqlaliyy?ti u?runda, SSR? v? Cinl? diplomatik munasib?tl?ri normal hala salmaq v? butun sosialist v? sulhsev?r olk?l?rl? ?laq?l?ri geni?l?ndirm?k u?runda mubariz?y? qaldırırdı.

Amerikan imperializmi t?r?find?n KXDR-y? qar?ı t?cavuzun hazırlandı?ı v? geni?l?ndirildiyi dovrd? amerikan i??al hakimiyy?t orqanları v? yapon irticacı dair?l?ri n?yin bahasına olursa-olsun olk?d? kommunist v? f?hl? h?r?katını bo?maq q?rarına g?ldil?r. Bu m?qs?dl? bir sıra fitn?karlıqlar, o cuml?d?n Matsukava stansiyası yaxınlı?ında s?rni?in qatarının toqqu?ması kimi uydurma i?l?r t??kil olundu. Kommunistl?r? qar?ı amansız c?za t?dbirl?ri v? t?qibl?r ba?landı. 1950-ci ilin iyununda amerikan hakimiyy?t orqanları ?vv?lc? YKP MK-nın, sonra is? ≪Akaxata≫ q?zetinin redaksiya hey?tinin siyasi f?aliyy?tini qada?an etdil?r. Bir mudd?td?n sonra q?zetin ozu d? ba?landı. ≪Akaxata≫ yalnız iki il sonra t?z?d?n cıxma?a ba?ladı.

1950-ci il iyulun on be?ind? Tokio prokurorlu?u, Kyuiti Tokuda ba?da olmaqla, YKP MK-dan s?kkiz n?f?rin h?bs? alınması ucun order verdi. Dostları t?r?find?n x?b?rdar edil?n Tokuda vaxtında gizli i?? kecdi, oradan partiyanın butun f?aliyy?tin? r?hb?rliyi davam etdirdi. 1950-ci ilin payızında YKP-nin dem?k olar ki, butun m?tbuat orqanları qada?an olundu, partiyanın t??kilatları is? yarım leqal v? ya qeyri-leqal v?ziyy?t? kecm?k m?cburiyy?tind? qaldı. Eyni zamanda amerikan i??al hakimiyy?t orqanlarının gost?ri?i il? yapon muharib? canil?rinin, habel? kecmi? gizli polis v? jandarm idar?si m?murlarının t?qib olunması dayandırıldı. Bunlardan ba?qa, 1947-ci il konstitusiyasının ?leyhin? olaraq ≪polis ehtiyat korpusu≫ v? ≪d?nizd? asayi?i t?min ed?n korpus≫ yaradıldı. Sonralar bu korpuslar el? h?min vaxtdan b?ri AB?-nin himay?si altında ≪ozunumudafi? quvv?l?ri≫ kimi yenid?n yaradılan ordu v? donanmanın ?sas oz?yin? cevrildi. Amerikan?yapon hakim dair?l?ri Potsdam b?yannam?sinin mudd?alarına etinasızlıq gost?r?r?k birt?r?fli San-Fransisko sulh muqavil?sini hazırladılar ki, bu da Sovet ?ttifaqının, CXR, KXDR, VDR, Hindistan v? bir sıra ba?qa olk?l?rin i?tirakı olmadan 1951-ci ild? ba?landı.

Gunu-gund?n gucl?n?n c?za t?dbirl?rin? baxmayaraq, yapon kommunistl?ri Koreyada muharib? tor?d?n amerikan imperializmin? qar?ı, Yaponiyadan bir h?rbi baza kimi istifad? olunmasına qar?ı cur?tl? cıxı? edirdil?r. Oz xalqına ba?cılıq ed?n yapon kommunistl?ri sulh u?runda, olk?nin istiqlaliyy?ti u?runda, demokratiya v? h?yat s?viyy?sinin yuks?ldilm?si u?runda inadla mubariz? aparırdılar. H?rt?r?fli sulh muqavil?si ba?lamaq t?l?bini?4,8 milyon, atom silahını qada?an etm?k haqqında Stokholm ca?ırı?ını?6,4 milyon v? be? boyuk dovl?t arasında Sulh Paktı ba?lamaq bar?sind? Berlin muraci?tnam?sini?5,7 milyon adam imzalamı?dı. Atom v? Hidrogen silahlarının, onların sınaq v? istehsalının qada?an olunması u?runda olk?d? boyuk h?r?kat ba?lamı?dı.

O zaman olk?d? yaranmı? cox c?tin bir v?ziyy?td? Yaponiya Kommunist Partiyası sıralarında amerikan i??alı ??raitind? proqram v? taktika m?s?l?l?ri ?trafında ciddi ixtilaflar ba? verdi; partiyada ?slind? t?friq? ba? vermi?di. Kyuiti Tokudanın f?al i?tirakı il? YKP-nin 1951-ci ilin payızında i?l?nib hazırlanmı? yeni proqramı?≪Yaponiya Kommunist Partiyasının ?n yaxın t?l?bl?ri≫ partiyanın ideya v? t??kilati birliyinin mohk?ml?nm?sin? v? geni? xalq kutl?l?rinin onun ?trafında birl??m?sin? mu?yy?n m?rh?d?d? kom?k etdi.

V?fatı [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Uzun sur?n h?bsxana ill?ri v? muharib?d?n sonrakı dovrd? t?l?b edil?n g?rgin mubariz? Kyuiti Tokuda ucun t?sirsiz kecm?di. O a?ır x?st?l?ndi v? mualic? ucun xaric? getdi. 1952-ci ilin sonunda onun s?hh?ti pisl??di, sonralar onda beyin? qansızma ba?ladı, dili tutuldu v? h?r?k?t ed? bilm?di. Kyuiti Tokuda 1953-cu il oktyabrın 14-d? ax?am saat 5?25 d?qiq?d? Pekind? v?fat etdi.

YKP MK Ba? katibinin v?fatı haqqında yalnız 1955-ci il iyulun 29-da partiyanın VI milli konfransında r?sm?n elan edildi. Konfrans ≪YKP MK-nın Ba? katibi Tokuda yolda?ın v?fatı haqqında m?lumat≫ı q?bul etdi. Bu m?lumatda deyilirdi: ≪Tokuda yolda? yapon inqilabi h?r?katının atası olan Sen Katayamanın silahda?ı v? onun i?inin davamcısı idi. O, Yaponiya Kommunist Partiyasının v? f?hl? sinfinin boyuk r?hb?ri, xalqımızın ?n yax?ı o?ullarından biri idi... Sen Katayama il? birlikd? Tokuda yolda? bizim partiyanı yaratmı? v? oz h?yatını partiyanın t??kili, Yaponiya f?hl? sinfinin t??kili i?in? h?sr etmi?dir... Tokuda yolda? daim partiyaya v? xalqa ba?cılıq etmi? v? h?mi?? d? mubariz?d? yenilm?z m?rdlik v? c?sar?t numun?si gost?rmi?dir... O, partiyamızı v? xalqı amansız mutl?qiyy?t zulmun? qar?ı, yapon imperializminin Cind? v? Asiyanın ba?qa olk?l?rind? apardı?ı t?cavuzkar muharib?y? qar?ı mubariz?y? ruhlandırırdı. Tokuda Asiyada v? butun dunyada sulh u?runda m?rd mubariz idi, butun mill?tl?rin azadlı?ı u?runda h?r?katın f?al t?r?fdarı v? proletar beyn?lmil?lciliyi prinsipl?rinin ardıcıl mudafi?cisi idi≫. K.Tokudanın v?fatı haqqında x?b?r Yaponiyada v? ba?qa olk?l?rd? d?rin huzn v? k?d?r oyatdı. Sov.?KP MK yapon kommunistl?rin? teleqram gond?r?r?k ≪butun omrunu f?hl? sinfinin i?i u?runda mubariz?y?, yapon xalqının azadlı?ı v? milli istiqlaliyy?ti u?runda mubariz?y? s?rf etmi?≫ Kyuiti Tokudanın v?fatı il? ?laq?dar d?rin huznl? ba?sa?lı?ı vermi?di.

1955-ci ilin avqustunda YKP MK R?yas?t hey?tinin uzvu, Tokudanın kohn? dostu v? uzun ill?r boyu h?bsxana yolda?ı ?osio Siqa, Tokudanın dul arvadı Tatsu il? b?rab?r, Yaponiya Kommunist Partiyası r?hb?rinin c?naz?sini g?tirm?k ucun Cin? getdi. 1955-ci il sentyabrın 13-d? mat?m mitinqind? cıxı? ed?n Siqa demi?di: ≪Tokuda yolda? yapon inqilabi h?r?katının Sen Katayama t?r?find?n ba?lanan ?anlı ?n?n?l?rini irs?n davam etdirirdi. O, Katayama il? birlikd? Yaponiya Kommunist Partiyasının banil?rind?n biri idi≫. YKP-nin 1958-ci ilin iyul-avqustunda keciril?n VII qurultayı partiyanın VI qurudtaydan sonrakı on bir illik f?aliyy?tin? yekun vuraraq, partiyanın yarandı?ı vaxtdan ≪onun bayra?ını daim qorumu?, muharib?d?n sonrakı dovrd? is? partiyaya ba?cılıq etmi? v? onun b?rpası i?ind? f?al rol oynamı?≫ Kyuiti Tokudanın gork?mli ??xsi xidm?tl?rini qeyd etdi. Qurultayın q?rarlarında h?mcinin YKP r?hb?rl?rinin kecmi?d? buraxmı? olduqları b?zi noqsan v? s?hvl?r d? qeyd olunmu? v? bunların duz?ldilm?si yolları t?klif edilmi?di. Yaponiya Kommunist Partiyasının VII v? VIII qurultaylarının kecirildiyi zalda K.Marksın, V.?.Leninin v? Sen Katayamanın portretl?ri il? yana?ı Kyuiti Tokudanın da portreti asılmı?dı. Kyuiti Tokuda h?mi?? Sovet ?ttifaqının sadiq dostu olmu?dur. 1952-ci ilin oktyabrında, Kyuiti Tokuda gizli ??raitd? calı?dı?ı zaman Yaponiya Kommunist Partiyası adından Sov.?KP-y? gond?rdiyi teleqramda yazırdı: ≪Bizim partiyamız v? f?hl? sinfi Sovet ?ttifaqı Kommunist Partiyasının simasında ozl?rinin s?daq?tli dostunu v? mu?llimini gorurl?r≫. Sovet adamları yapon xalqının v? butun dunya z?hm?tke?l?rinin m?nafeyi u?runda calı?mı? bu yenilm?z m?rd mubarizi xatırlayır v? onun xatir?sini ?ziz tuturlar.

?s?rl?ri [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• ?mparatorluk Sisteminin Ala?a?ı Edilmesi , 1946
• Orgut Sorunları , Akatsuki Shobo, 1946
• Japon Sanayisi ve Tarımı , JKP Yayınları, 1947
• Anılarımız , Shoin, 1948
• Secme Konu?malar , Tatsuo Nakagusuku, 1949
• Japonyanın v? Japon Kommunistl?rinin v?zif?l?ri , 1949

M?nb? [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• Mubariz?y? h?sr edilmi? omur. Az?rbaycan Dovl?t N??riyyatı, Bakı?1967, s?h. 140-148.

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Xarici kecidl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]