Kenici Fukui
(
福井 謙一
;
4 oktyabr
1918
[1]
[2]
[…]
?
9 yanvar
1998
[1]
[2]
[…]
,
Kioto
[4]
) ?
Yapon
kimyacısı,
Kimya uzr? Nobel mukafatı
laureatı (
1981
).
[5]
Yaponiya
kimyacısı Kenici Fukui
4 oktyabr
,
1918
-ci ild?
Yaponiyanın
Nara
prefekturasında anadan olmu?du.
Kioto imperator universitetind?
s?naye kimyası kafedrasında oxumu? v? 1941-ci ild? bitirmi?dir. ?vv?lc? Yaponiya imperator ordusu ucun yanacaq istehsal ed?n zavodda i?l?mi?dir. Onun akademik karyerası 1943-cu ild? Kioto imperator universitetind? yanacaq kimyası kafedrasında ba?lamı?dır v? 1952-ci ild? h?min universitetin professoru olmu?dur.
[6]
Kenici Fukui 1982-ci ild? Kioto universitetinin ?m?kdar professoru olmu?dur. 1982-1988-ci ill?rd? Kioto texnaloji institutunun rektoru olmu?dur.
1988-ci ild?n olumun? q?d?r Fundamental kimya institutunun (institut yarandı?ı gund?n) direktoru olmu?dur.
Onun t?dqiqatları kvant kimyasına h?sr olunub. 1952-ci ild? s?rh?d orbitalları n?z?riyy?sinin ?sasını qoyub. Benzol v? naftalind? karbon atomlarının s?rh?d π-elektronlarının sıxlı?ını hesablayıb v? gost?rib ki, onların qiym?ti v? paylanması molekulun reaksiya qabiliyy?tini mu?yy?n edir. 1954-1957-vi ill?rd? aralıq v?ziyy?tin formala?ması haqqında t?s?vvurl?ri inki?af etdirib.
[7]
1960-1962-ci ill?rd? s?rh?d orbitalları n?z?riyy?sini alifatik karbohidrogenl?rin σ-elektronlarının sıxlı?ını, onların dissosiasiyası enerjisini, alifatik ionların v? radikalların davamlılı?ının miqdarı xarakteristikasını hesablamaq ucun istifad? etmi?dir. 1970-ci ild? coxm?rk?zli aktivl??dirilmi? kompleksl?rl? reaksiyalara t?tbiqd? s?rh?d molekulyar orbitallar n?z?riyy?sini inki?af etdirmi?dir.
1981-ci ild? “Kimy?vi reaksiyaların getm?si n?z?riyy?sini i?l?yib hazırladı?ına gor?” kimya uzr? Nobel mukafatına layiq gorulmu?dur.
[8]
Fukuini Yaponiyada t?hsilin keyfiyy?ti cox narahat edirdi.
Kimya uzr? Yaponiyada Nobel mukafatı lauretı olan Fukui bel? nov m?s?l?l?rd? cox boyuk m?suliyy?t hiss edirdi. Fukui v?fat ed?rk?n 1973-cu ild? fizika uzr? Nobel mukafatı almı? Leo Esaki (hazırda Sukub universitetinin rektoru) demi?di: “Yaponiya yax?ı keyfiyy?tli alim t?dqiqatcılar yeti?dirm?lidir ki, onlar coxlu Nobel mukafatları alsınlar v? onda Fukuinin ruhu dunyada rahat olacaq” (Ashah Evenning News, January 10, 1998).
Kenici Fukui
1983
-cu ild?n Yaponiya EA-nın uzvu idi.
Kenici Fukui
9 yanvar
1998
-ci ild? v?fat edib.
- K., Fukui.
Theor. Chem. Accts.
Cornell University Press
. 1999.
- R. B., Woodward.
The conservation of orbital symmetry. New York: Academic Press. 1969.
- H., Yukawa.
Introduction to particle physics. Tokyo: Iwanami. 1948.
- H., Yukawa.
Introduction to quantum mechanics. Tokyo: Khobundo. 1946.
- R. S., Mulliken.
J. Am. Chem. Soc. , 74. 1952.
- R. G., Parr.
J. Am. Chem. Soc. , 106. 1984.
- I., Fleming.
Frontier orbitals and organic chemical reactions. Chichester: Wiley. 1976.
- R. H., Fowler.
Statistical mechanics.
Cambridge University Press
. 1936.
- L. P., Hammlet.
Physical organic chemistry. New-York: McGraw-Hill. 1940.
- K. N., Houk.
J. Am. Chem. Soc., 95. 1973.
|
---|
1901 -
Yakob Vant-Hoff
• 1902 -
Emil Fi?er
• 1903 -
Svante Arrenius
• 1904 -
Uilyam Ramzay
• 1905 -
Adolf fon Bayer
• 1906 -
Anri Muassan
• 1907 -
Eduard Buxner
• 1908 -
Ernest Rezerford
• 1909 -
Vilhelm Ostvald
• 1910 -
Otto Vallax
• 1911 -
Mariya Kuri
• 1912 -
Viktor Qrinyar
,
Pol Sabatye
• 1913 -
Alfred Verner
• 1914 -
Teodor Ricards
• 1915 -
Rixard Vil?tetter
• 1916-17 verilm?mi?dir • 1918 -
Fris Haber
• 1919 verilm?mi?dir • 1920 -
Valter Nernst
• 1921 -
Frederik Soddi
• 1922 -
Frensis Aston
• 1923 -
Frits Preql
• 1924 verilm?mi?dir • 1925 -
Rixard Ziqmondi
• 1926 -
Teodor Svedberq
• 1927 -
Henrix Viland
• 1928 -
Adolf Vindaus
• 1929 -
Artur Qarden
,
Hans fon Eyler-Helpin
• 1930 -
Hans Fi?er
• 1931 -
Karl Bo?
,
Fridrix Bergius
• 1932 -
?rvinq Lenqmur
• 1933 verilm?mi?dir • 1934 -
Harold Yuri
• 1935 -
Frederik Jolio-Kuri
,
?ren Jolio-Kuri
• 1936 -
Peter Debay
• 1937 -
Volter Xouors
,
Paul Karrer
• 1938 -
Rixard Kun
• 1939 -
Adolf Butenandt
,
Leopold Rujicka
• 1940-42 verilm?mi?dir • 1943 -
Georq de Heve?i
• 1944 -
Otto Qan
• 1945 -
Artturi Virtanen
• 1946 -
Ceyms Samner
,
Con Nortrop
,
Uendell Stenli
• 1947 -
Robert Robinson
• 1948 -
Arne Tiselius
• 1949 -
Uilyam Ciok
• 1950 -
Otto Dils
,
Kurt Alder
• 1951 -
Edvin Makmillan
,
Qlenn Siborq
• 1952 -
Arcer Martin
,
Ricard Sinq
• 1953 -
German ?taudinger
• 1954 -
Laynus Polinq
• 1955 -
Vinsent du Vinyo
• 1956 -
Siril Hin?elvud
,
Nikolay Semyonov
• 1957 -
Aleksander Todd
• 1958 -
Frederik Senger
• 1959 -
Yaroslav Geyrovski
• 1960 -
Uillard Libbi
• 1961 -
Melvin Kalvin
• 1962 -
Maks Peruts
,
Con Kendru
• 1963 -
Karl Tsiqler
,
Culio Natta
• 1964 -
Doroti Kroufut-Hojkin
• 1965 -
Robert Vudvord
• 1966 -
Robert Malliken
• 1967 -
Manfred Eygen
,
Ronald Norri?
,
Corc Porter
• 1968 -
Lars Onsager
• 1969 -
Derek Barton
,
Odd Hassel
• 1970 -
Luis Leluar
• 1971 -
Gerxard Hertsberq
• 1972 -
Kristian Anfinsen
,
Stanford Mur
,
Uilyam Stayn
• 1973 -
Ernst Fi?er
,
Cefri Uilkinson
• 1974 -
Pol Flori
• 1975 -
Con Kornfort
,
Vladimir Preloq
• 1976 -
Uilyam Lipskomb
• 1977 -
?lya Priqojin
• 1978 -
Piter Mitcell
• 1979 -
Herbert Braun
,
Georq Vittiq
• 1980 -
Pol Berq
,
Volter Gilbert
,
Frederik Senger
• 1981 -
Keniti Fukui
,
Roald Hofman
• 1982 -
Aaron Kluq
• 1983 -
Henri Taube
• 1984 -
Robert Merrifild
• 1985 -
Herbert Hauptman
,
Cerom Karle
• 1986 -
Dadli Her?bax
,
Yan Li
,
Con Polani
• 1987 -
Donald Kram
,
Jan Len
,
Carlz Pedersen
• 1988 -
Yohann Dayzenhofer
,
Robert Huber
,
Xartmut Mixel
• 1989 -
Sidni Oltmen
,
Tomas Cek
• 1990 -
Elays Kori
• 1991 -
Ricard Ernst
• 1992 -
Rudolf Markus
• 1993 -
Keri Mullis
,
Maykl Smit
• 1994 -
Corc Olax
• 1995 -
Paul Krutsen
,
Mario Molina
,
?ervud Rouland
• 1996 -
Robert Kerl
,
Harold Kroto
,
Ricard Smell
• 1997 -
Pol Boyer
,
Con Uoker
,
Yens Skou
• 1998 -
Volter Kon
,
Con Popl
• 1999 -
?hm?d Zevail
• 2000 -
Alan Higer
,
Alan Makdayarmid
,
Xideki ?ırakava
• 2001 -
Uilyam Nouls
,
Ryori Noyori
,
Karl ?arpless
• 2002 -
Con Fenn
,
Koici Tanaka
,
Kurt Vutrix
• 2003 -
Piter Eyqr
,
Roderik Makkinnon
• 2004 -
Aaron Sixanover
,
Avram Her?ko
,
?rvin Roz
• 2005 -
Robert Qrubbs
,
Ricard ?rok
,
?v ?oven
• 2006 -
Rocer Kornberq
• 2007 -
Gerxard Ertl
• 2008 -
Osama Simomura
,
Martin Calfi
,
Rocer Tsien
• 2009 -
Venkatraman Ramakri?nan
,
Tomas Steys
,
Ada Yonat
2015-
?ziz Sancar
• 2016-
Jan-Pyer Savaj
,
Frezer Stoddart
,
Bernard Feringa
• 2017-
Jak Dubo?e
,
Yoahim Frank
,
Ricard Henderson
• 2018-
Frensis Arnold
,
Corc Smit
,
Qreq Uinter
• 2019-
Con Qudenaf
,
Stenli Uittingem
,
Akira Yosino
• 2020-
Emmanuel ?arpantye
,
Cennifer Dudna
|