Kabil vilay?ti
????
34°33′36″ ?m. e. 69°13′12″ ?. u.
Olk?	?fqanıstan
?nzibati m?rk?z	Kabil
Tarixi v? co?rafiyası
Sah?si	4.461,6 km²
Hundurluk	1.908 m
Saat qur?a?ı	UTC+04:30
?halisi
?halisi	5.766.181 n?f. ( 2023 ) [1]
R?q?msal identifikatorlar
ISO kodu	AF-KAB
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Kabil vilay?ti ( pu?t. ???? , translit. Kab?l , fars. ???? ‎, translit. Kabol ) ? ?fqanıstan ?slam Respublikasının 34 vilay?tind?n biri.

Vilay?tin ?razisi 4.462 km², 2009-cu ilin ?vv?lin? olan r?smi m?lumata ?sas?n ?halisi 3.568.500 n?f?r ^[2] , inzibati m?rk?zi Kabil ??h?ridir. ^[3]

Orta ?srl?rd? vilay?tin t?rifini ver?n Babur ?ah Baburnam? ?s?rind? vilay?tl? ba?lı bel? yazır:

Kabil vilay?ti dorduncu iqlimd?dir v? m?mur?nin ortasında yerl??ir. ??rqi L?mqanat, P?r?av?r, H??n?gar v? dig?r hind vilay?tl?ridir. Q?rbi K?rnud v? Gurun yerl??diyi da?lıq bolg?dir. ?ndi h?zar? v? n?kd?ri qovml?rinin sı?ına?ı v? m?sk?ni bu da?lardır. ?imalı Qunduz v? ?nd?rab vilay?tl?ridir, Hinduqu? da?ı bunların ortasındadır. C?nubu F?rmul, Negar, Bennu v? ?fqanıstandır. Kicık, lakin uzun bir vilay?tdir. ??rqd?n q?rb? do?ru uzanır. ?trafı tamam?n da?lıqdır. Qalası da?a biti?ikdir. Qalanin c?nub-q?rbind? bir az kicık bir da? var v? da?ın ba?ında [??h?rin banisi] ?ah Kabil bir saray tikdirdiyi ucun bu da?a ?ah Kabil deyirl?r. Bu da? Divrin bo?azından ba?layır v? D?h-Yaqub bo?azında sona catır. ?trafında iki ?eri q?d?r yer var v? bu da?ın ?t?yi tamamil? ba?dır. ?mim Ulu? b?y Mirz? zamanında Mirz?nin at?k?si Veys At?k? bu da?ın ?t?yind? bir arx qazdırmı?dır v? ?t?yind?ki butun ba?lar bu arxla suvarılır. Kanalın alt t?r?find? Kulkin? adlı bir m?h?ll? vardır. Qalanın c?nubunda v? ?ah Kabilin ??rqind? boyuk bir gol var. ?trafı bir ?eri q?d?rdir. ?ah Kabil da?ından Kabil? do?ru uc kicik ce?m? cıxır, onlardan ikisi Gulkin? ?trafındadır. Bir ce?m?nin ba?ında Xoca-?emu (Xoca ?hm?d ??ms?ddin Cambaz) adlı bir m?zar v? dig?rind? d? Xoca Xızırın ayaq izi [q?d?mgah] vardır. Bu iki yer Kabil ?halisinin g?zinti yeridir. Bir ce?m? d? Xoca Ru??nayi d? dedikl?ri Xoca ?bduss?m?din qar?ısındadır. ?ah Kabil da?ından Uqabeyn dedikl?ri bir cıxıntı ayrılmı?dır. Ondan ba?qa yen? kicicik bir da? var v? Kabil qalasının ?rki bu da?ın uz?rind?dir. Boyuk kurqan ?rkin ?imal t?r?find?dir. Bu ?rk cox hundur v? yax?ı havalı bir yerd?dir. Boyuk bir gol il? Siyah s?ng, S?ng kurqan v? Calaq adlarını da?ıyan uc cayırın yanındadır. Hamısı d? ayaq altındadır. Cayırlar ya?ıllıq zamanında fovq?lad? goz?l gorunur. Kabild? yaz movsumu g?l?nd? p?rvan yeli dedikl?ri bir ?imal ruzgarı sur?kli ?sir. ?rkd? p?nc?r?l?ri ?imala acılan evl?r fovq?lad? havalıdır. Kabilin isti v? soyuq yerl?ri yaxındır. Kabild?n bir gun yol gets?n hec bir zaman qar ya?mayan bir yer? catarsan, t?xmin?n iki saatlıq yolda da kari hec bir zaman ?skik olmayan bir yer? getm?k olar, yalnızca ara-sıra kari tam ?rid?c?k q?d?r isti yay g?lir. ?sti v? soyuq iqliml?rin meyv?l?ri Kabil? ba?lı olan yerl?r? h?m yaxın, h?m d? coxdur. Kabil v? k?ndl?rind? soyuq iqlim meyv?l?rind?n uzum, nar, qaysı, alma, heyva, armud, ?aftalı, ?rik, innab, badam v? qoz boldur. [4]

Babur ?ah Baburnam? ?s?rind? vilay?tin ?halisi v? istifad? edil?n dill?r bar?d? bel? yazır:

Kabil vilay?tind? muxt?lif tayfalar ya?ayır. D?r? v? ovalarda turkl?r, aymaqlar v? ?r?bl?r, ??h?rind? v? b?zi k?ndl?rind? sartlar, b?zi (131 b) k?ndl?rind? v? vilay?tind? is? pe?ayi, p?raci, tacik, b?r?ki v? ?fqanlar, Q?zn? da?larında da h?zar? v? nikd?ril?r ya?ayır. H?zar? v? nikd?ril?r arasında b?zi q?bil?l?r mo?olca danı?ırlar. ?imal-??rqind?ki K?ttur v? G?br?k kimi da?lıq ?razi Kafiristan, c?nubu is? ?fqanıstandır. Kabil vilay?tind? on bir-on iki dil danı?ılır: ?r?bc?, farsca, turkc?, mo?olca, hindc?, ?fqanca, pe?ayic?, p?racic?, g?b?ric?, b?r?kic? v? l?m?anca. Hec bir vilay?td? bu q?d?r muxt?lif qovmun ya?adı?ı v? bu q?d?r muxt?lif dilin danı?ıldı?ı gorunm?mi?dir. [4]

Etnik t?rkibini ?sas?n h?zaralar , farsivanlar (?fqanıstan tacikl?ri ), pu?tunlar , kucil?r, qızılba?lar ( az?rbaycanlılar ), tatarlar , hindlil?r v? sinkxl?r t??kil edir. ^[5]

Vilay?t inzibati c?h?td?n 15 rayona bolunur. ^[5] Rayonlar :

• ?stalif
• F?rze
• K?l?kan
• ??k?rd?r? (2002-ci ild? ?halisi 63 min n?f?r): ?ks?riyy?ti tacikl?r.
• Guld?r?
• Qaraba? rayonu (2002-ci ild? ?halisi 15 min n?f?r): 60%-i qızılba?lar (??rqi farsca- d?ric? danı?an qızılba?lar ), 40%-i pu?tunlar.
• Mir Baca Kot
• Deh S?bz (2002-ci ild? ?halisi 100 136 n?f?r): t?xmin?n 70%-i pu?tunlar, 30%-i tacikl?r.
• P??man
• Kabil: 45%-i tacikl?r, 25%-i h?zaralar, 25%-i pu?tunlar, 2%-i ozb?kl?r, 1%-i turkm?nl?r, 1%-i dig?r xalqlar.
• B?grami
• Sarobi (2002-ci ild? ?halisi 140 min n?f?r): 90%-i pu?tunlar, 10%-i pa?ayil?r.
• Xaki Cabbar
• C?har Asyab
• Muss?hi

• United Nations Assistance Mission to Afghanistan (UNAMA)

• Kabil

Bu m?qal?d?ki istinadlar muvafiq istinad ?ablonları il? gost?rilm?lidir.

?fqanıstan il? ?laq?dar bu m?qal? qaralama halındadır. M?qal?ni redakt? ed?r?k Vikipediyanı z?nginl??dirin.