I Con
ing. John Lackland turk. Yurtsuz John osman . ??????? ????
?ngilt?r? kralı
?vv?lki	I Ricard
Sonrakı	III Henri
??xsi m?lumatlar
Do?um tarixi	24 dekabr 1166
V?fat tarixi	19 oktyabr 1216 (49 ya?ında)
V?fat s?b?bi	dizenteriya
F?aliyy?ti	monarx
Atası	II Henri
Anası	Akvitaniyalı Eleonora
H?yat yolda?ları	Qlocesterli ?zabella Anqulemli ?zabella
U?aqları	III Henri Kornvollu Ricard Janna Plantagenet ?zabella Plantagenet Eleonora Plantagenet
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

I Con v? ya Torpaqsız Con ( ing. John, King of England ; ing. John Lackland ) (d. 24 dekabr 1166 ? o. 19 oktyabr 1216 ) ? ?ngilt?r? kralı . Onun Normandiya hersoqlu?u v? Fransadakı dig?r ingilis mulkl?rini itirm?si, ?ngilt?r? v? Fransanın bir hiss?sini ozund? birl??dir?n Plantagenet imperiyasının suqutu v? Kapetinql?r sulal?sinin Fransada gucl?nm?sin? s?b?b oldu. S?lt?n?tinin sonlarında cıxan baron usyanı n?tic?sind? imzalanan Maqna Karta xartiyası, bu gun Birl??mi? Krallı?ın konstitusiya tarixinin ba?lan?ıcı olaraq q?bul edilir.

Con, ?ngilt?r? kralı II Henri v? Akvitaniya hersoqinası Eleonoranın dord o?lundan ?n kiciyi idi. Bu s?b?bl? taxt v? monarx mulkiyy?tind?n miras alması gozl?nilm?diyi ucun Torpaqsız Con olaraq anılırdı. Qarda?ları G?nc kral Henri , Ricard v? Cefrinin 1173 - 1174 -cu ild? krala qar?ı usyan cıxarmasının ardından atasının ?n sevimli o?lu oldu. 1177 -ci ild? atası t?r?find?n ?rlandiya lordu oldu v? bununla birlikd? h?m ?ngilt?r?d? , h?m d? Fransada b?zi mulkl?r ona verildi. II Henri v? boyuk o?ulları arasında cıxan toqqu?malar G?nc kral Henri v? Cofrinin olumu il? n?tic?l?ndi. Atasının v?fatının ardından 1189 -cu ild? dig?r qarda?ı Ricard ?ngilt?r? kralı oldu. Ancaq qarda?ı 3-cu s?lib yuru?un? cıxdı?ı ?snada Con usyan cıxarmı?, bu usyan ist?diyi n?tic?ni verm?mi?di. Bununla yana?ı o, ?ngilt?r? taxtının varisliyind?n alınmadı. Cunki qarda?ı Ricardın qanuni ovladı - varisi h?l? d? yox idi. N?tic?d? Ricardın 1199 -cu ild? v?fatının ardından Con ?ngilt?r? kralı elan edildi. Ert?si il Fransa kralı II Filipl? ba?lanan sulhl? Conun Fransadakı mulkl?rin real kralı oldu?u t?sdiq edildi.

Buna baxmayaraq Fransa il? munaqi?? 1202 -ci ild? yenid?n alovlandı. ?lk ill?rd? ingilisl?r ard-arda q?l?b?l?r qazansa da, h?rbi catı?mazlıqlar v? kralın Normandiya, Bretoniya v? Anju zad?ganlarına qar?ı yurutduyu s?rt siyas?t 1204 -cu ild? ?imali Fransadakı butun ingilis mulkl?rinin ?ld?n cıxmasına s?b?b oldu. Novb?ti 10 il boyunca Corc bu mulkl?rin geri alınması, ordunun yenid?n qurulması v? Fransaya qar?ı yeni ittifaqların qurulmasına calı?dı. Papa III ?nnokentl? aralarında cıxan anla?mazlıq s?b?bil? 1209 -cu ild? aforoz edils? d?, 1213 -cu ild? bu problem h?ll edildi. 1214 -cu ild? Fransaya qar?ı yeni bir h?rbi hazırlı?a ba?lasa da, bu c?hdi d? mutt?fiql?rinin fransızlara qar?ı m??lub olması il? n?tic?l?ndi.

?ngilt?r?y? dondukd?n sonra Con, apardı?ı iqtisadi islahatlar v? ?ngilt?r?d?ki guclu zad?ganlara qar?ı yurutduyu siyas?td?n narazı olan baronların usyanıyla uzl??di. H?m kral, h?m d? usyancı baronların razılı?ı il? 1215 -ci ild? Maqna Karta hazırlanıb imzalansa da, t?r?fl?rd?n hec biri bu xartiyanın ??rtl?rin? riay?t etm?di. Cox kecm?d?n Fransa kralı VIII Ludoviqin yardımıyla baronlar yenid?n ayaqlandılar v? v?ziyy?t daha da pisl??di. Con 1216 -cı ilin sonlarında ??rqi ?ngilt?r?d? apardı?ı h?rbi ?mliyyat ?snasında tutuldu?u dizenteriya s?b?bil? v?fat etdi. 9 ya?lı o?lu Henri ?ngilt?r? kralı elan edildi v? d?st?kcil?ri ert?si il Fransa kralı v? baronlar uz?rind? q?l?b? qazandı.

XIII ?srd? ?ngilt?r?nin iqtisadi h?yatında xeyli d?yi?iklikl?r ba? verir: ?kincilik t?kmill??ir, uctarlalıq geni? yayılır. Me??l?rin t?mizl?nm?si v? bataqlıqların qurudulması n?tic?sind? ?kin sah?l?ri xeyli artır. Ingils yununa t?labatın Flandriyada v? ?taliyada artması n?tic?sind? qoyuculu?un sonrakı inki?afı gedir. Umumi t?s?rrufat yuks?li?i ?halinin 2,5 ? 3 d?f? artmasına g?tirib cıxarır.

??h?rin k?ndd?n ayrılması prosesi davam edir. XIII ?srin sonuna do?ru ?ngilt?r?d? t?xmin?n 280 ? ? yaxın ??h?r m?sk?ni var idi. ??h?r ?halisinin sayı da artmı?dı. XIII ?srin ?vv?ll?rin? do?ru daxili iqtisadi ?laq?l?r sabitl??ir.

Orta ?srl?rd? ?ngilt?r?nin iqtisadi inki?afının ?n muhum xususiyy?tl?rind?n biri daxili ?laq?l?rin inki?afında k?ndin boyuk rol oynaması idi. Onların sur?tli inki?afına k?nd t?s?rrufatı rayonlarının ixtisasla?ması muhum t?sir gost?rir.

XIII ?srd? ingilis c?miyy?tinin ?sas t?s?rrufat v? sosial oz?yi manor olaraq qalırdı. XII ?srin sonundan ba?layaraq manor bazar ?laq??rin? c?lb olunur. Bazara daha cox k?nd t?s?rrufatı m?hsulu cıxarmaq ucun bu manorların sahibl?ri icma ?mlakını da ?l? kecirm?y? calı?ır v? biyarı artırırdı. ?ri feodallar bu s?b?bd?n villanların ??xsi azadlıq qazanmalarına mane olurdular.

Eyni zamanda ?mt?? ? pul munasib?tl?ri ingilis k?ndind? biyar t?s?rrufatını da?ıdan yenilikl?ri d? do?ururdu. Villanların daha az oldu?u xırda manorlarda pul rentası ustunluk qazanırdı. Bu is? k?ndlil?ri feodalların hund?lik n?zar?tind?n azad edirdi. Lakin fransız feodalından f?rqli olaraq ingilis feodalları domen t?s?rrufatından h?l? ?l c?km?mi?dil?r. Onlar villanların ?m?yind?n d?, muzdlu i?cil?rd?n d? eyni d?r?c?d? istifad? edirdil?r.y?ni XIII ?sr ingilis k?ndind? 2 ?ks inki?af meyli ? muhafiz?kar v? mut?r?qqi meyl n?z?r? carpır.

?mt?? ? pul munasib?tl?rinin t?siri altında XIII ?srd? iri feodallar ? baronlarla, xırda feodallar ? c?ngav?rl?r arasında f?rq xeyli d?rinl??ir. Bu, ilk novb?d? onların ?mlak v? g?lirl?ri, t?s?rrufat f?aliyy?tinin xarakteri v? siyasi movqeyi il? mu?yy?n olunurdu.

XIII ?srd? ?mt?? ? pul munasib?tl?rin? c?ngav?rl?r daha intensiv c?lb olunurdu. Onların t?s?rrufatında pul rentası ustun idi, muzdlu ?m?kd?n d? istifad? edilirdi. Ingilis c?ngav?rl?rinin boyuk bir hiss?si h?rbi zumr? xarakterini t?dric?n itirir v? k?nd sahibl?rin? cevrilirdil?r. Daxili bazarın inki?afında umumi maraq onları ??h?rlil?rl? v? varlı k?ndlil?rl? yaxınla?dırırdı. Bunun muqabilind? feodallar t?b?q?si ?ngilt?r?d? umumilikd? qapalı zumr?y? cevrilmir: m?n??yind?n asılı olmayaraq 20, b?z?n 40 funt illik g?liri olan azad torpaq mulkiyy?tcisi c?ngav?r adını alırdı v? zad?ganların t?rkibin? daxil olurdu.

Feodal aristokratiyasını t??kil ed?n baronlar v? prelatlar is? oz silki imtiyazlarını hakimiyy?t?r v?chl? saxlama?a calı?ırdılar.

Daxili iqtisadi ?laq?l?r mohk?ml?ndikc?, feodal dovl?tinin m?rk?zl??m?si d? gucl?nirdi. Lakin bu proses uzun sur?n siyasi mubariz? il? mu?ayi?t olunmu?dur.

Mubariz?nin birinci m?rh?l?si II Henrinin kicik o?lu Torpaqsız ?oannın (1199- 1216 ) hakimiyy?ti dovrun? t?saduf edir. Ozba?ına torpaq musadir?l?ri, b?zi maqnatların hakimiyy?t?bsi v? edamı ona qar?ı baronların boyuk muqavim?tini yaradır. ?oannın Fransadakı u?ursuz muharib?l?ri d? onların q?z?bin? s?b?b olur. V? n?hay?t, kils? seckil?rin? kralın mudaxil? etm?sind?n narazı olan kils? d? baronların t?r?find?n cıxı? edirdi.

Kralın baronlarla ?vv?lki toqqu?malarından f?rqli olaraq bu d?f? c?ngav?rl?r v? ??h?rlil?r d? krala qar?ı dururlar.xususil? ??h?rlil?rd?n yı?ılan ozba?ına rusumlar da onları baronlarla yaxınla?dırır. 1202 -1204 ? cu ill?rd? fransız kralı II Filipp Avqust ?oannın Fransadakı mulkl?rini: Normandiyanı, Anjunu, Meni, Tureni v? Puatunun bir hiss?sini alır. Laro?- o ? Muan v? Buvind?ki ( 1214 ) m??lubiyy?ti ?oannın movqeyini daha da z?ifl?dir. Bundan xeyli ?vv?l, 1207 ? ci ild? kralın icaz?si olmadan Kenterberili arxiyepiskopu ingilis kils?sinin ba?cısı t?yin etdiyi ucun papa III ?nnokenti il? munaqi?? ba? verir. 1212 ? ci ild? papa ?oannın taxt ? tacdan m?hrim edilm?si haqqında bulla verir v? ingilis tacı huququnu fransız kralına verir. ?oann 1213 ? cu ild? papa qar?ısında t?slim olur, ozunu onun vassalı elan edir v? ild? 1000 marka gumu? od?m?yi oz uz?rin? goturur. Bu biabırcı akt muxalif?ti daha da gucl?ndirir. 1215 ? ci ilin yazında baronlar c?ngav?rl?r v? ??h?rlil?rin d?st?yi il? krala qar?ı muharib?y? ba?ayır. Kral qiyam qaldırmı? baronların t?l?bl?rin? tabe olur v? 15 iyun 1215 ? ci ild? Azadlıqların Boyuk Xartiyasını imzalayır.

Bu xartiyanın ( Magna Charta Libertatum ) ?ks?r madd?l?ri baronların v? kils? feodallarının maraqlarını ifad? edirdi. Kral kils? seckil?rinin s?rb?stliyini q?bul etm?li olur. Ad?ti uzr? yı?ılan rusumlardan artıq yı?ılmayaca?ını v?d edirdi. Kral ?urasının icaz?si olmadan “ qalxan pulu ” yı?maq da qada?an olunurdu. ?uranın t?rkibin? is? ?sas?n baronlar daxil olmalı idi. Dig?r zumr?l?rd?n f?rqli olaraq baronları yalnız onlara b?rar?r ??xsl?r ? perl?r muhakim? ed? bil?rdi. Perl?rin q?rarı olmadan krala baronları h?bs etm?k, mulkunu musadir? etm?k qada?an olunurdu. V? nahay?t, xartiyanın yerin? yetirilm?sin? n?zar?t etm?k ucun 25 baronlan ibar?t komit? secilirdi.

C?ngav?rl?r? azad k?ndlil?r? munasib?td? xartiya daha az b?nd n?z?rd? tutmu?du: baronlara v? krala n?z?rd? tutuldu?undan artıq xidm?t etm?k qada?an olunurdu. Butun azad adamlara kral m?murlarının ozba?ınalı?ından mudafi? v?d olunurdu. Onlar ucun II Henri t?r?find?n t?tbiq olunmu? m?hk?m? qaydaları saxlanılırdı. ??h?rl?r? g?linc?, xartiya onların artıq movcud olan imtiyazlarını t?sdiql?m?kl? kifay?tl?nirdi. Vahid olcu v? c?ki t?tbiq olundu. ?ngilt?r?y? xarici tacirl?rin s?rb?st g?li?i asanla?dırıldı. Bu t?dbir xarici ticar?tin inki?afına imkan yaratsa da, ??h?rlil?r ucun s?rf?li deyildi, cunki onların inhisarını pozurdu. V? n?hay?t, villanlara g?linc?, xartiya onlara hec n? verm?di, ?ksin? onların huquqsuzlu?unu bir daha t?sdiql?di.

Eyni zamanda Xartiya oz dovru ucun mut?r?qqi s?ciyy? d? da?ıyırdı: o, t?kc? baronlara deyil, c?ngav?rl?r? v? ??h?rlil?r? munasib?td? kral ozba?ınalılı?ının qar?ısını alırdı. Bu sonuncular is? h?min dovrd? olk?nin iqtisadi inki?afında mut?r?qqi meyll?rin da?ıyıcıları idi.

Boyuk Xartiya praktikada h?yata kecirilm?di. Papanın d?st?yin? arxalanan ?oann baronları qiyamcı adlandıraraq onların t?l?bl?rini yerin? yetrim?kd?n imtina etdi. Muharib? ba?ladı v? onun qızıcı vaxtında ?oann oldu. Baronlar onun azya?lı o?lu III Henrini kral elan etdil?r.

• ?ngilt?r? XI-XV ?srl?rd? - kayzen.az

Vikianbarda I Con il? ?laq?li mediafayllar var.