Bu m?qal?ni vikil??dirm?k lazımdır. Lutf?n, m?qal?ni umumvikipediya v? redakt? qaydalarına uy?un ??kild? t?rtib edin.

Homoseksuallıq eyni cinsd?n (v? ya genderd?n) olan ??xsl?r arasında romantik, cazib? v? cinsi davranı?dır. Homoseksuallıq, bir cinsi oriyentasiya olaraq, "Ozu il? eyni cinsd? olan insanlara davamlı ??kild? gost?ril?n cinsi v? romantik maraq" olaraq t?yin edilir. ^[1] Bu, h?mcinin, "Birinin bel? maraqlara, davranı?a v? LGBT icmasının bir hiss?si olaraq ozunu ??xsiyy?tc? d?rk etm?si" kimi ba?a du?ulur. ^{[2] [3]}

Biseksuallıq v? heteroseksuallıqla b?rab?r, homoseksuallıq cinsi oriyentasiyalar oxunda ?sas uc cinsi oriyentasiyadan biridir. ^[1] Hal-hazırda homoseksuallı?ın movcudlu?unun s?b?bi elmi ??kild? ?saslandıra bilinm?s? d?, du?unulur ki, bu, insanın oz secimi deyildir ^[4] v? ?sas?n genetik, hormonal v? ?traf-muhit amill?rinin mur?kk?b ??kild? birl??m?sind?n qaynaqlanan bir amildir. ^{[5] [6] [7]} Bu gun homoseksuallı?ın s?b?bl?ri haqda bir cox teoriya olsa da, aliml?r bioloji n?z?riyy?y? ?saslanır. Ki?il?rd? homoseksuallı?ın qeyri-sosial, bioloji s?b?bl?rinin oldu?unu, v? c?miyy?tin t?sirind?n asılı olmadı?ını t?sdiql?y?n bir cox d?lil vardır. ^{[8] [9]} Hal-hazırda n? valideyn t?rbiy?sinin v? u?aqlıqda ya?anan h?r hansı bir t?crub?nin insanın cinsi oriyentasiyasına t?sir etdiyini subut ed?n ?saslı d?lil, n? d? ki psixoloji mudaxil?nin insanın cinsi oriyentasiyasını d?yi?? bil?c?yini t?sdiq ed?n subut movcud deyil. ^{[10] [11] [12]}

Bir cox insan homoseksuallı?ın qeyri-t?bii oldu?unu du?uns?l?r d?, ^[13] elmi ara?dırmaların n?tic?si onu gost?rir ki, bu normal v? t?biidir, insanın cinsi oriyentasiyalarından bir variasiyadır, v? hec bir neqativ psixoloji t?siri ozund? da?ımır. ^[14]

Homoseksualları tanımlamaq ucun bir cox terminl?rd?n istifad? edilir. Bunların ?n tanınmı? olanları qadın homoseksuallar ucun "lezbiyan" (v? ya lezbiy?n), ki?i homoseksuallar ucun is? "gey" termininl?ridir. Qeyd olunmu? terminl?r h?l? d? Az?rbaycan dilinin orfoqrafiya lu??tin? ?lav? olunmamı?dır, bu s?b?bd?n d? yuxarıda qeyd edilmi? terminl?rin orfoqrafik baxımdan duzgun yazılı?ı dilcil?rin muzakir? movzusu qalmaqda davam edir. Bir nec? s?b?bl?r? gor?, gey v? lezbiyanların , v? ya eynicinsli romantik v? cinsi munasib?tl?rd? olmu? ??xsl?rin umumi sayını v? faiz nisb?tini d?qiq bilm?k c?tindir. C?miyy?td? q?r?zlilik, ayrı-seckilik, diskriminasiya v? homofobiya n?tic?sind? ozl?rini acıq ??kild? ifad? ed? bilmirl?r, bu zaman c?miyy?tin t?zyiqin? rast g?lirl?r. ^[15] Homoseksual davranı? bir cox heyvanlarda da rast g?linm?kd?dir. ^[16]

Gey v? lezbiyanların sadiq v? uzunmudd?tli eynicinsli munasib?tl?rd? olmaqları nadir hal deyil. Lakin q?rb olk?l?rind? sad?c? XXI ?srd?n ba?layaraq homoseksual f?rdl?rin gorulm?si v? sayılması t?min edil? bilindi, v? n?hay?t, dovl?t eynicinsli evlilikl?ri tanıdı. ^[17] Bu, 1960-cı ill?rd? AB?-d? geni?l?nmi?, LGBT f?rdl?rin oz huquqları u?runda mubariz?si h?r?katı kimi uzunmudd?tli siyasi prosesl?rin n?tic?si idi. Az?rbaycanda is? bu gun eynicinsli evlilikl?r dovl?t t?r?find?n tanınmır v? homoseksual ??xsl?r ucun bir sıra huquqi m?hdudiyy?tl?r movcuddur. ^[18]

Homoseksual munasib?tl?r psixoloji acıdan heteroseksual munasib?tl?rl? b?rab?rdir. ^[19] S?n?dl??dirilmi? tarix boyu homoseksual munasib?tl?r du?duyu m?d?ni muhitd?n v? aldı?ı ??kild?n asılı olaraq, ya normal q?bul edilib, ya da kı qınanılıb. ^[20] Dunyada 20-ci ?srin sonlarından bu gun?d?k, gey v? lezbiyanların azadlı?ı v? heteroseksuallarla eyni huquqlara malik olması ucun geni? h?r?katlar mu?ahid? olunmaqdadır. Bunun n?tic?si olaraq, bir sıra olk?l?rd? cinsi oriyentasiyasına gor? sata?maların qaba?ını almaq ucun, sata?ma-?leyhin? v? diskriminasiyaya qar?ı qanunlar q?bul edilmi?dir. H?mcinin, onlara acıq ??kild? h?rbi xidm?t etm?k, t?m?nnasız tibbi yardım almaq, valideyn olmaq v? evladlı?a goturm?k, haqları verilmi?dir v? eynicinsli evlilikl?rin huquqi stasusu ?n?n?vi evlilikl? b?rab?rl??dirilmi?dir.

Homoseksual sozu yunan v? latın dill?rind?n alınmı? bir sozdur. ?lk hiss?si yunan dilind? ?μ?? homos , "eyni" dem?kdir, v? bel?likl?, "eyni cinsli ??xsl?r arasında olan cazib? v? cinsi munasib?t" m?nası da?ıyır (Latın dilind?ki homo ? "insan" sozu il? ?laq?sizdir, m?s?l?n: Homo sapiens ). ^[21] N??rd? homoseksual sozun? ilk d?f? avstriyalı yazıcı Karl-Maria Kortbeninin t?r?find?n 1869-cu ild? alman dilind? t?rtib olunmu? v? anonim ??kild? d?rc edilmi? bro?urasında rast g?linir. ^[22] H?min bro?urada Prusiya krallı?ının sodomiya ?leyhin? qanun q?bul etm?si Kortben t?r?find?n pisl?nirdi. ^[23] 1886-cı ild? psixiatr Ricard von Krafft-Ebing homoseksual v? heteroseksual ifad?l?rind?n h?kiml?r arasında v? c?miyy?td? muhum ?ohr?t qazanmı? Psycopathia Sexualis adlanan kitabında istifad? etmi?dir. N?tic?d? homoseksual v? heteroseksual ifad?l?ri cinsi oriyentasiyaları tanımlamaq ucun ?n cox yayılmı? terminl?r? cevrilmi?l?r. ^{[24] [25]} Bel?likl?, indi istifad? edil?n bu terminl?rin koku 19-cu ?sr?d?k catır.

Uzun zaman boyunca, Az?rbaycan dilind? eynicinsli davranı?, cazib? v? sevgi ucun "homoseksualizm" ifad?si t?tbiq olunurdu, h?min ??xs is? "homoseksualist" adlandırılırdı. Homoseksualizm v? homoseksualist sozl?ri muasir dilcil?r t?r?find?n qeyri-korrekt v? kohn?lmi? kimi hesab olunurlar, v? onların muvafiq olaraq homoseksuallıq v? homoseksual sozl?ri il? ?v?z olunması Umumdunya S?hiyy? T??kilatının (UST) homoseksuallı?ı x?st?likl?r siyahısından cıxarılması il? ba?lıdır. 1977-ci ild? q?bul olunmu? X?st?likl?rin Beyn?lxalq T?snifatında (XBT-9) homoseksuallıq x?st?likl?r arasında s?dalansa da, ill?r sonra XBT-10 s?n?dind? oz ?ksini tapmamı?dır v? siyahıdan cıxarılmı?dır. Bu d?yi?iklik 43-cu Dunya S?hiyy? Assambleyası t?r?find?n 1990-cı ilin may ayında t?sdiql?nmi?dir. Bel?likl?, XBT-10 acıq ??kild? “cinsi oriyentasiyanın oz-ozluyund? bir x?st?lik kimi q?bul edilm?m?sini t?l?b etdi". ^[26]

AB?-d? bir cox muasir yazı standartları homoseksual sozunun isim kimi i?l?dilm?m?sini, ?v?zin? gey v? ya lezbiyan ifad?l?rind?n istifad? edilm?sini m?sl?h?t gorurl?r. H?tta b?zi yazı standartları bu sozun istifad?sind?n boyun qacırma?ı tovsiy? edir, cunki bu sozun artıq neqativ, kliniki tarixi vardır, v? romantik hisl?r must?sna olaraq, sırf birinin seksual davranı?ını ozund? ?ks etdirir. ^[27] Gey v? lezbiyan ifad?l?ri i?l?dilm?si m?sl?h?t gorul?n ?n geni? yayılmı? terminl?rdir, v? h?min sozl?rin ilk h?rfl?ri birl???r?k LGBT abbreviaturasını yaradır (h?rd?n GLBT). Abbreviaturada olan B v? T h?rfl?ri biseksual v? transgender ??xsl?ri bildirir.

Gey termini xusus?n ki?i homoseksuallı?ını bildirir, ^[28] amma b?zi hallarda daha geni? ??kild?, butun LGBT f?rdl?rini tanımlamaq ucun d? istifad? olunur. Cinsi oriyentasiya baxımından, lezbiyan termini sad?c? qadın homoseksuallar ucundur. Lezbiyan sozu poet Sapfonun do?uldu?u Lesbos adlı yunan adasından alınmı?dır. Sapfo oz ?s?rl?rind? ?sas?n qadınlara qar?ı romantik duy?uları haqda yazmı?dır. ^[29]

?vv?ll?r yazıcılar homoseksual sif?tind?n ist?nil?n eynicinsli kontekst? (m?s?l?n, yalnız qızlar t?hsil aldı?ı m?kt?b?) istinad ed?rk?n istifad? ets?l?r d?, hal-hazırda bu termin sad?c? cinsi oriyentasiyanı, davranı?ı v? ya romantik mara?ı adlandırmaq ucun istifad?d?dir. Eynicinsli m?nada bu gun homososial termini istifad? edilir v? bu soz hec bir seksual m?na da?ımır (m?s?l?n, yalnız o?lanlar ucun m?kt?b homososial adlandırıla bil?r). Eynicinsli sevgini tanımlamaq ucun is? homofiliya termini movcuddur.

B?zi aliml?r homoseksuallıq termininin q?dim m?d?niyy?tl?r? t?tbiq olunmasını problematik hesab edirl?r, cunki, m?s?l?n, n? q?dim yunanlar, n? d? ki romalılar bugunku m?nasında olan "homoseksuallıq" konsepsiyasına sahib idil?r. ^[30] Bundan ?lav?, q?dim dunyada homoseksual h?yat t?rzinin xususi ??kild? t?snifl?nmirdi. Amma, m?kanından v? zamanından asılı olaraq, c?miyy?tin q?bul edib-etm?diyi bir nec? muxt?lif cinsi ?laq? novl?ri movcud idi. M?s?l?n, Q?dim Yunanıstanda yeniyetm? o?lanların ya?ca daha boyuk ki?il?rl? cinsi ?laq?y? girirdil?r v? bu c?miyy?t t?r?find?n normal qar?ılanırdı. Bu, onların cinsi oriyentasiyalarının gost?ricisi deyildi, cunki bu onların h?yatında muv?qq?ti bir dovr idi, v? zaman sonra h?min yeniyetm?l?r qadınla evl?nib n?sil artırırdılar. Bir sıra aliml?r is? hesab edirl?r ki, q?dim v? muasir homoseksuallı?ın arasında qırılmaz bir ba? mu?ahid? etm?k mumkundur. Muasir cinsi oriyentasiya anlayı?ına ?saslanaraq, bir cox tarixi ??xsiyy?tl?ri, m?s?l?n, Sokratı , Corc Bayronu , II Eduardı v? Adrianı gey v? ya biseksual hesab etm?k olar, amma muasir homoseksuallıq anlayı?ını kecmi?? t?tbiq etm?k c?hdl?ri cox vaxt u?ursuz oldu?undan, h?min tarixi ??xsiyy?tl?rin cinsi oriyentasiyası muasir aliml?rin v? tarixcil?rin muzakir? movzusu olaraq qalır.

?brahimi dinl?rin t?sirind? olmu? m?d?niyy?tl?rd?, qanun v? din sodomiyanı t?bi?tin qanunlarının pozuntusu v? ilahi qanunlara ziddiyy?t olaraq ?saslandırdılar. Ki?il?r arasında anal seksin qınanması xristian dinind?n qaynaqlanır. Q?dim Yunanıstanda da qınanma halları nadir deyildi, m?s?l?n, Platon iki ki?i arasında anal seksi qeyri-t?bii olaraq t?svir edirdi, amma ?vv?l?r Platonun ozu homoseksual munasib?tl?rin musb?t t?r?fl?ri haqda yazmı?dır.

Avropada 19-cu ?srin ortalarında olmu? ?r?b s?yyahlarının cox sayda ?l yazıları gunumuz?d?k catmı?dır. Bu s?yyahlardan ikisi oz ?l yazılarında, Rifa`ah ?l-Tahtavi v? Muh?mm?d ?s-S?f?r, sosial normalar v? ?xlaqi s?b?bl?rd?n fransızların b?z?n cavan bir o?lan haqda yazılmı? sevgi poemasının t?rcum?sind? onu cavan bir qıza q?sd?n d?yi?m?l?rini t??ccubl? qar?ılayırlar. ^[31]

Bu gun ?srail Orta ??rqd? homoseksuallar ucun ?n tolerant olk? hesab edilir, bununla yana?ı, T?l-?viv ??h?ri dunyada geyl?r? ?n horm?tcil ??h?rl?rd?n biri olaraq, ^[32] hal-hazırda "Orta ??rqin gey paytaxtı" sayılır. ^[33] T?l-?vivd? Qurur Paradı homoseksuallı?ın d?st?yi olaraq h?r il kecirilir. ^[34]

Buna baxmayaraq, Orta ??rqin bir cox hokum?tl?ri homoseksuallı?ın varlı?ını inkar edir, buna goz yumur v? ya qanundan k?nar hesab edir. Dem?k olar ki, butun mus?lman olk?l?rind? homoseksuallıq qeyri-qanunidir. ^[35] Eynicinsli intim ?laq? S?udiyy? ?r?bistanında , ?randa , Mavritaniyada , ?imali Nigeriyada v? Y?m?nd? r?smi ??kild? olum il? c?zalandırılır. ^[36] 2007-ci ild?, Kolumbiya Universitetind? cıxı?ı zamanı ?ran Prezidenti, Mahmud ?hm?dinejad , "?randa geyl?rin olmadı?ını" vur?uladı. Amma, h?qiq?t odur ki, onlar oz cinsi oriyentasiyalarını dovl?tin t?tbiq ed?c?yi olum c?zasından qorxduqları ucun v? ail?l?ri t?r?find?n r?dd edil?c?kl?rind?n c?kin?r?k, bunu bir sirr olaraq saxlayırlar.

Q?dim ?umerd? , gala adlandırılan ke?i?l?r ?nanna ilah?sinin m?b?dl?rind? yas m?rasiml?ri kecirib, elegiyalar oxuyaraq xidm?t etmi?l?r. ^[37] Galalar cox zaman qadın adlarını gotur?r?k, ad?t?n qadınların istifad? etdiyi eme-sal l?hc?sin? kec?r?k, eynicinsli ?laq?d? olurmu?lar. ^[38] Novb?ti ?kicayarası m?d?niyy?tl?rind?, ??tar ilah?sinin kurgarr? v? assinnu adlandırılan xidm?tcil?ri, onun m?b?dl?rind? qadın geyiml?rind? doyu? t?svirini ed?n r?qsl?r etmi?l?r. Bir nec? Akkad dilind? movcud olmu? atalar sozl?rin? ?sas?n, onlar da eynicinli ?laq?l?rd? olmu?lar.

Q?dim Assuriyada homoseksuallıq movcud v? normal idi. Bu hec bir ??kild? ?xlaqsızlıq v? pozuntu kimi hesab edilmirdi, bel?likl? d? qada?a edilmirdi v? qınanmırdı. B?zi dini m?tnl?rd? h?tta eynicinsli munasib?tl?r? xeyir dua oxunurdu. Almanax Sehrl?rind? ki?inin qadın ucun, qadının ki?i ucun v? ki?inin ki?i ucun sevgisi alqı?lanaraq, xeyir dua il? qar?ılanırdı.

Homoseksuallıqın q?bulu Afrika v? Asiya olk?l?rind? az, Avropa , Avstraliya v? Amerika olk?l?rind? is? yuks?kdir. Onu vur?ulamaq lazımdır ki, c?miyy?tl?r icind? homoseksual f?rdl?rin sayı eynidir - m?hz onların n? d?r?c?d? c?miyy?t t?r?find?n q?bul olunub-olunmaması oz cinsi oriyentasiyasını acıq ??kild? bildir?n f?rdl?rin sayına t?sir edir. Bu s?b?bd?n, Q?rb olk?l?rind? homoseksuallı?ın daha cox olması du?unulur. Homoseksuallıq butun olk?l?r? v? c?miyy?tl?r? eyni d?r?c?d? xasdır.

Dinl?r umumi olaraq, homoseksuallıqa pis olaraq yana?ırlar. B?zi dinl?rd? homoseksuallıqın qada?an oldu?u, ^[39] b?zil?rind? is? qada?an olunmadı?ı bildirilir.

?sas m?qal?: Az?rbaycanda LGBT huquqları

Az?rbaycan, Avropanın ?n homofobik olk?si secilmi?dir. ^[40]

B?zi olk?l?rd? eynicinsilil?rin seksual munasib?ti qada?andır. 2007-d?n gunumuz? 70 olk?d? homoseksuallı?ın qada?an olundu?u bilinir.