m??hur
Hollivud ni?anı
Hollivud
(
ing.
Hollywood
; holly ? pirkal, wood ? me??) ?
AB?
-nin
Kaliforniya ?tatının
Los-Anceles
??h?rind? rayon. 1913-1915-ci ill?rd?n AB? kino s?nayesinin m?rk?zin? ("x?yallar fabriki") cevrilmi?dir. 1920-ci ill?rd?n indiy?d?k f?aliyy?t gost?r?n "
Metro-Goldwyn-Mayer
", "
20th Century Fox
", "
Paramount Pictures
", "
Warner Brothers
", "
Columbia Pictures
" v? s. kino ?irk?tl?ri burada t??kil edilmi?dir. AB? kinematoqrafiyasının ba?lıca xususiyy?tl?ri Hollivudda formala?mı?dır. Hollivudda muxt?lif ill?rd? Qriffit,
Carli Caplin
, ?troheym, Vidor, Ford, Uayler, Kapra kimi m??hur s?n?tkarlar f?aliyy?t gost?rmi?l?r.
Umumilikd? Hollivud adlandırılan
AB? kinematoqrafiyası
XX ?srin ?vv?ll?rind?n ba?layaraq butun dunya kinematoqrafiyasına ?saslı ??kild? t?sir etmi?dir. AB? kinematoqrafiyasının tarixi 4 ?sas m?rh?l?y? bolunur;
- S?ssiz film
dovru
- Klassik Hollivud kinematoqrafiyası
- Yeni Hollivud
- Muasir dovr
Fransasız
Lumier
qarda?larının muasir kinematoqrafiyanın ?sasını qoyumaları il? ?ohr?t qazanmalarına baxmayaraq, yeni yaranan s?nayed? tezlikl? ?sas quvv?y? cevril?n m?hz AB? kinematoqrafiyası olmu?dur. 1920-ci ill?rd?n ba?layaraq Amerika kino s?nayesi dig?r olk?l?rl? muqayis?d? daha cox g?lir ?ld? etmi?dir.
1910-cu ilin ?vv?lind? rejissor D.U Qriffit Bioqraf ?irk?ti t?r?find?n Blan? Svit,
Lilian Qi?
,
Meri Pikford
, Lionel Barrimor v? ba?qalarından ibar?t aktyor truppası il? olk?nin q?rb sahill?rin? gond?rildi. Onlar Los-Ancelesin m?rk?zind?ki
Corciya
kuc?sinin yaxınlı?ında bo? ?razid? film c?kili?in? ba?ladılar. Daha sonra Qriffit indiy? q?d?r Hollivudda c?kilmi? ?n q?dim film olan “Q?dim Kaliforniyada” filmini c?kdi. Qriffit aylarla orada qaldı v?
Nyu-Yorka
geri don?n? q?d?r bir nec? film c?kdi. Qriffitin Hollivuddakı u?urları bar?d? e?itdikd?n sonra, 1913-cu ild? bir cox kinematoqraf kino istehsalında
patent
huququna sahib olan
Tomas Edison
t?r?find?n t?tbiq edil?n rusumlardan xilas olmaq ucun q?rb? uz tutdu. Birinci Dunya muharib?sin? q?d?r filml?r Amerikanın muxt?lif ??h?rl?rind? c?kilirdi, lakin C?nubi Kaliforniyada s?naye inki?af etdiyin? gor? kinematoqraflar oraya can atırdılar. Onları buraya butun il boyu acıq havada c?kili?l?r aparma?a imkan ver?n mulayim hava ??raiti v? gun?? i?ı?ı v? orada movcud olan t?bii m?nz?r?l?r c?lb edirdi. Bu sah?nin yeni oldu?u 20-ci ?srin ?vv?ll?rind? bir cox y?hudi muhacir AB? film s?nayesind? i? tapdı. Onlar Nikolodiyan adlanan teatr]vitrinl?rind?
qısametrajlı film
s?rgisi il? yeni yaranmı? biznesd? oz brendl?rini yarada bildil?r. Bir nec? il ?rzind?
Samuel Qoldvin,
Vilyam Foks
, Karl Laeml, Adolf Zukor, Luiz B. Meyer v? Uorner Qarda?ları (Harri, Albert, Samuel v? Cek) kimi iddialı ??xsl?r bu sah?d? istehsala ba?ladılar. Tezlikl? onlar kinostudiya adlanan yeni nov mu?sis?l?rin r?hb?rl?ri oldular. Birinci dunya muharib?sind?n sonra Avropadan
Alfred Hickok
, Friz Lanq, Jan Renoir kimi rejissorlar v?
Rudolf Valentino
,
Marlen Ditrix
, Ronald Kolman v? Carlz Boyer kimi aktyorlar bura g?ldil?r. Onlar 20-ci ?srin ?n sur?tl? inki?af ed?n s?nayesini formala?dırmaq ucun yerli aktyorlarla birl??dil?r. H?min aktyorlar s?sli filml?rin yaradılmasından sonra Q?rb? c?lb olunmu?dular.
Kinofilml?rin m??hur oldu?u 1940-ci ill?rin ortalarında kinostudiyalar bir il ?rzind? h?ft?d? 90 milyon Amerikan t?r?find?n izl?n?n t?xmin?n 400 film c?kirdil?r. 1920-ci ill?rin sonunda Hollivud filml?rind? s?sd?n d? geni? istifad? olunurdu. S?sli filml?rin m?nfi c?h?ti s?n?t? s?ssiz film dovrund? ba?layan aktyorların, ?sas?n, ya pis s?sl?ri oldu?una, ya da oz sozl?rini xatırlaya bilm?dikl?rin? gor? gozl?nilm?d?n i?d?n cıxarılmaları idi. Bununla yana?ı 1922-ci ild? Amerikalı siyas?tci Uill H. Heys siyas?ti atdı v? Amerika Kinofilm Distributerl?ri Assosasiyası (AKDA) adlanan kinostudiyanın ?sasını qoydu. T??kilat 1945-ci ild? Heysin istefa verm?sind?n sonra Amerika Kinofilm d?rn?yin? cevrildi. S?sli filml?rin c?kildiyi ilk vaxtlarda Amerika studiyaları oz s?sli filml?rinin xarici dilli bazarlarda v? h?tta ingilis dilinin dig?r dialektl?rind? danı?an insanlar arasında q?bul edilm?diyini mu?yy?n etdil?r. Sinxronla?dırma texnologiyası dublyaj ucun h?l? d? cox sad? idi. Bu m?s?l?nin h?ll yollarından biri Hollivud filml?rinin paralel olaraq xarici dild? olan versiyalarının yaradılması idi. Ba?qa olk?l?rd?n olan i?siz aktyorlar, dramaturqlar v? fotogeniya yarı?ının qalibl?ri secilir v? ingilis dilind? olan film?rin paralel versiyalarının c?kildiyi Hollivuda g?tirilirdil?r. Filml?rin xarici dild? olan versiyaları daha az budc?y? malik olur v? xarici dild? danı?mayan rejissorlar t?r?find?n gec?l?r c?kilirdi. ?spandilli hey?tin t?rkibin?
Luiz Bunyuel,
Enrike Xardiel, Ponsela, Xavier Kuqat, Eqdar Nevill kimi aktyorlar daxil idi. A?a?ıda veril?n s?b?bl?r? gor? bel? filml?r n?z?rd? tutulan bazarlarda el? d? u?ur qazana bilm?dil?r:
A?a?ı budc? goz qaba?ında idi, bir cox teatr aktyorunun ?vv?lc?d?n kino sah?sind? t?crub?l?ri yox idi, xarici aksentl?rin qarı?ması tama?acılar ucun yad idi, b?zi bazarlarda s?s t?hcizatlı teatrlar yox idi. Buna baxmayaraq, "Drakula"nın ispan variantı kimi b?zi filml?r orjinalı il? muqayis?d? daha cox b?y?nilirdi. 1930-cu ill?rin ortalarına q?d?r sinxronla?dırma dublyaji asanla?dırmaq ucun kifay?t q?d?r inki?af etmi?di.
Hollivudun Qızıl dovru (1920-ci ill?rin sonu -1960-cı ill?rin ?vv?li)
[
redakt?
|
m?nb?ni redakt? et
]
Amerika kinematoqrafiyasında s?ssiz film dovrunun ba?a catdı?ı 1920-ci ill?rin sonundan 1960-cı ill?rin ?vv?ll?rin? q?d?r davam etmi? Hollivudun Qızıl dovru ?rzind? Hollivud studiyalarında minl?rl? film c?kildi. 1927-ci ild? "Caz ifacısı" (The Jazz Singer) filminin c?kilm?si Qızıl dovrun ba?lan?ıcı oldu.
Studiya sistemi
Kino istehsalı h?l? d? biznes olaraq qalırdı v? kinofilm ?irk?tl?ri studiya sistemi il? f?aliyy?t gost?r?r?k pul qazanırdılar. ?ks?r studiyaların t?rkibind? aktyorlar, yazıcılar, produserl?r, rejissorlar v? texniki i?cil?r kimi maa?la i?l?y?n minl?rl? insan olurdu. Onlar Q?rb v? dig?r irimiqyaslı m?d?niyy?t filml?rinin c?kili?i ucun C?nubi Kaliforniyada bo? bir ?razini ya alır ya da icar?y? gotururdul?r.
Studiya sisteminin z?ifl?m?si (1940-cı ill?rin sonu)
Studiya sistemi v? Hollivudun qızıl dovru 1940-cı ill?rin sonunda inki?af etmi? 2 quvv?y? m??lub oldu;
- Film istehsalını v? onların s?rgil?rini bir birind?n ayıran federal antihisar f?aliyy?ti
- Televiziyanın k??fi
1988-ci ild?
Volt Disney
?ks?r studiyaların maraqsız filml?r buraxdı?ı bir dovrd?
"A?b?niz v? yeddi cırtdan"
filmini c?kdi v? o, tezlikl? bu movzuda c?kilmi? ?n cox g?lir g?tir?n film oldu. "A?b?niz v? yeddi cırtdan" studiyada calı?an hec bir aktyoru ekranda gost?rm?y?n must?qil ??kild? istehsal olunmu? cizgi filmi idi.
T?siri: Daha az filml?r, daha cox f?rdi budc?l?r
H?mcinin orta hesablı budc?nin sur?tl? qalxmasına gor? il ?rzind? istehsal edil?n filml?rin sayı artdı. H?min dovrd? studiyalar televiziyanın ver? bilm?y?c?yi zovqu verm?yi qar?ılarına m?qs?d qoymu?dular. Studiyalar h?mcinin oz film kitabxanalarının bir hiss?sini televizyaya satmaları ucun dig?r ?irk?tl?r? satma?a ba?ladılar. 1949-cu il? q?d?r is? butun film studiyaları teatrların
mulkiyy?t huququndan
imtina etmi?dil?r. H?mcinin televiziya Amerikalıların gund?lik ?yl?nc?l?rind? film s?nayesinin hegemonlu?una son qoydu?una gor? Hollivudun Qızıl dovrunun t?n?zzulund? mu?yy?n rol oynamı?dı. Buna baxmayaraq, film s?nayesi 1950-ci ill?rd? uzun mudd?tli hokum?t senzurası z?ifl?diyin? gor? g?l?c?k ucun b?zi imkanlar qazana bildi.
Yeni Hollivud v? Klassik dovrd?n sonrakı kinematoqrafiya
[
redakt?
|
m?nb?ni redakt? et
]
Klassik dovrd?n sonrakı kinematoqrafiya Yeni Hollivudda hekay? n?ql etm? metodlarının d?yi?dirilm?sidir. Klassik dovrd?n sonrakı hekay? n?ql etm? filml?rinin kokl?ri qorxu filml?ri “S?b?bsiz usyan” (Rebel Without a Cause - 1955) v?
Alfred Hickokun
sarsıdıcı hekay? n?ql etm? filmi
"Psixo"
(Psycho) dayanır. Yeni Hollivud 1960-cı ill?rd? Avropada inki?af etmi? metodları oyr?nmi?, film t?hsili almı? yeni rejissor n?slinin yaranması dovrudur. 1967-ci ild? c?kilmi? "Bonni v? Klayd" (Bonnie and Clyde) filmi AB? kinematoqrafiyasında geril?m? il? yana?ı g?l?c?kd? bilet kassalarında yeni n?sil filml?rin u?ur qazana bil?c?yinin ba?lan?ıcını qoydu.
Frensis Ford Koppola
,
Corc Lukas
,
Martin Skorseze
v? Uiliam Fridkin kimi kinorejissorlar kino tarixin? ?saslanan filml?r c?km?y? ba?ladılar v? movcud janr v? metodları inki?af etdirdil?r. 1970-ci ill?rin ?vv?ll?rind? onların filml?ri h?m t?nqidcil?r t?r?find?n b?y?nildi, h?m d? ticari u?ur qazandı. "Bonni v? Klayd" v? "?hlikef insan" kimi ilk yeni Hollivud filml?ri ?xlaqsız q?hr?manların, seksuallıq v? zorakılı?ın artırılması il? nisb?t?n a?a?ı budc?li i?l?r idil?r. Buna baxmayaraq, muasir blokbasterl?rin (rekord qırmı? filml?r) inki?afına kom?k ed?n v? studiyaları boyuk hitl?r istehsal etm?k ucun calı?ma?a m?cbur ed?n Fridkinin "?eytan" (The Exorcist), Kopollanın
"Xac atası"
(The Godfather) v? "Qiyam?t" (Apocalypse Now), Skorsezenin "Taksi surucusu" (Taxi Driver) v? Lukasın "Amerikan qraffiti" (American Graffiti) v? "Ulduz muharib?l?ri" (Star Wars) kimi filml?r boyuk u?ur qazanmı?dırlar. Bu g?nc rejissorların getdikc? oz ist?kl?rin? uy?un h?r?k?t etm?si d? i?? yaramadı. Onlar tez-tez c?dv?ld?n v? budc?d?n k?nara cıxır bel?likl? d? ya ozl?rini, ya da studiyanı muflis edirdil?r. Buna ?n yax?ı 3 numun? Kapollanın "Qiyam?t" v? "Yaxın biri" (One from the Heart) v? xususil? d? Maykl Siminonun "C?nn?tin qapısı" (Heaven's Gate) filml?ridir. Buna baxmayaraq, "Qiyam?t" filmi ona qoyulan pulu do?rultdu v?
Kann kinofestivalında
Qızıl palma
mukafatının qalibi oldu v? ?ah ?s?ri olaraq ?ohr?t qazandı.
1950-ci ill?rd?n sonra moht???m poemaların ?sasında filml?rin c?kilm?si getdikc? m??hurla?mı?dır. O vaxtdan b?ri Amerika filml?ri iki kateqoriyaya bolunur: Blokbasterl?r v? must?qil filml?r.
Blokbasterl?r
Studiyalar diqq?tini g?lir ?ld? etm?k ucun h?r il h?dsiz d?r?c?d? bahalı filml?r buraxma?a yon?ltmi?dil?r. Bel? filml?r h?r biri xeyli pula ba?a g?l?n m?nz?r?, guclu aktyorlar v? istehsalat d?y?rin? ?saslanırdı. Blokbasterl?r, ?sas?n, m??hur aktyor v? geni? tama?acı kutl?si c?lb etm?k ucun kutl?vi reklamdan asılıdır. U?urlu blokbasterl?r ona s?rf olunan d?y?r geri qazanmaq v? coxlu g?lir ?ld? etm?k ucun kifay?t q?d?r cox tama?acı c?lb edir. Bel? filml?r ciddi u?ursuzluq riski da?ıyırlar v? ?ks?r studiyalar il ?rzind? h?m yuks?k, h?m d? a?a?ı n?tic? ?ld? ed?n blokbasterl?r buraxırlar. Bu dovrd?n olan rekord qırmı? filml?r? "G?l?c?y? donu?" (Back to the Future), "Beverli Hillz polisi" (Beverly Hills Cop),
"Altıncı hiss"
(The Sixth Sense),
"Titanik"
(Titanic),
"Ya?ı? adam"
(Rain Man),
"Ya?ıl mil"
(The Green Mile),
"Ulduz muharib?l?ri: Birinci m?rh?l? - Fantom t?hluk?si"
(Star Wars: Episode I ? The Phantom Menace), "Nyu-York ??b?k?l?ri", "Kecmi?i olmayan adam" (The Man Without a Past) daxildir. Bu ??kild? c?kil?n filml?rd? ad?t?n aktyorluq baxımından yuks?k pe??karlıq qabiliyy?ti, rejissorluq, ssenaristlik v? filml? ba?lı olan dig?r detallara xususi diqq?t yetirilir v? yaradıcılıq v? yeniciliy? ?saslanır.
Must?qil filml?r
Must?qil filml?r? ayrılan az budc?y? gor? u?ursuzluq zamanı cuzi itkil?r olsa bel?, u?ur qazandıqları zaman ona c?kil?n x?rcd?n daha cox g?lir ?ld? edirl?r. Must?qil Amerika kinematoqrafiyası 1980-ci ill?rin sonu v? 1990-cı ill?rin ?vv?ll?rind? Spayk Li,
Stiven Soderberq
, Kevin Smit v?
Kventin Tarantinonun
daxil oldu?u dig?r yeni n?sil kinematoqrafların uy?un olaraq "Do?runu sec" (Do the Right Thing), "Seks, yalanlar v? videolent" (Sex, Lies, and Videotape), "Karguzarcılar" (Clerks) v? "Rezervuar itl?ri" (Reservoir Dogs) filml?rinin c?kilm?si il? canlanmı?dı. Rejissorluq, ssenari, montaj v? dig?r c?h?tl?rin? gor? bu filml?r yenilikci v? ?sas?n Hollivud filml?rinin muqavil?l?rin? ziddiy?t t??kil etm?k v? ona uymamaqla f?rql?nirl?r. Bundan ?lav?, onların ?h?miyy?tli maliyy? u?urları v? m??hur m?d?niyy?t? kecidi must?qil filml?rin ticari qabiliyy?tini b?rpa etdi. O vaxtdan b?ri must?qil film s?nayesi Amerika kinematoqrafiyasında daha t?sirli olmu?dur. ?sas studiyaların ?ks?riyy?ti bu sah?d? ox?ar filml?r istehsal etm?k ucun inki?af ed?n filiallar t?r?find?n maliy?l??dirilibl?r. 21-ci ?srin ?vv?ll?rind? ?sas film bazarlarında az olan film novl?ri indi Amerika bilet kassalarında ?n cox satılan filml?r? cevrilib. Bura
"Oturan p?l?ng, gizl?n?n ?jdaha"
(Crouching Tiger, Hidden Dragon) v? "Q?hr?man" (Hero) kimi xarici dild? olan filml?r v? "M?ni boyut", "?mperatorun yuru?u" v? s. kimi s?n?dli filml?r daxildir.
- ↑
1
2
archINFORM
(alm.)
.
1994.
- ↑
GeoNames
(ing.)
.
2005.
- ↑
http://planning.lacity.org/documents/demographics/oct2015.pdf
.