Vikipediyada bu soyadlı muxt?lif adamlar haqqında m?qal?l?r var, bax:
?r?vani
.
Hacı Mirz? Mirz? Muslum o?lu A?ası ?r?vani
(28 yanvar 1783, Maku ? 5 may 1848, Tehran) ? 1835?1848-ci ill?rd? ?ranın ba? naziri.
Hacı Mirz? A?ası Mirz? Muslum o?lu Bayat 28 yanvar 1783-cu ild?
Maku
??h?rind? Hacı Mirz? Muslum ?r?vaninin ail?sind? anadan olmu?du. Onun atası oz ail?si il? birlikd? ?r?vandan Maku ??h?rin? kocmu?, burada guz?ranını ?kincilik v? t?s?rrufatla kecirmi?dir. Hacı Mirz? A?ası ibtidai t?hsilini atasından almı?dı. Molla Abbas ?r?vani kimi d? tanınan Hacı Mirz? A?asının t?x?llusu "F?xri" olmu?dur. Abbas boyuy?r?k h?ddi-bulu?a catandan sonra
Xoy
??h?rin? getmi? v? orada t?hsil alma?a ba?lamı?dır. Oradan Az?rbaycanın dig?r ??h?rl?rin? s?f?r etmi?dir. Sonra
H?m?dana gedib, orada Axund Molla ?bduls?m?d H?m?daninin ?agirdi olmu?dur. Axund ?bduls?m?d H?m?dani m??hur "B?hrul maarif" kitabının mu?llifi olub, dovrunun boyuk sufi ?eyxl?rind?n sayılırdı. Abbas bir q?d?r sonra axundun muridl?rind?n olur. Axund h?cc ziyar?tl?rind?n birind? v?fat edir v? Molla Abbas onu ?v?z etm?k ucun v?sait duz?ldib M?kk?y? yola du?ur, h?ccin qanunlarını yerin? yetir?r?k Hacı Molla
Abbas olur. O, H?m?dana qayıdır, burada elml?ri v? sufiliyin sirrl?rini oyr?nir. Hacı Molla Abbas burada oz mu?llimi, ustadı v? mur?idi Molla ?bduls?m?d H?m?dani kimi m??hur olur. Axund Molla ?bduls?m?d H?m?dani v?t?nind?n muhacir?t ed?r?k 40 il
K?rb?lada
ya?amı?dır. Hacı Molla Abbas da onun yanında qulluq etm?k q?rarına g?l?r?k onunla gedib K?rb?lada ya?ayır, ta o vaxta q?d?r ki, ustadı v? mur?idi Axund ?bduls?m?d orada v?habil?rin fitn?si il?, onlar t?r?find?n q?tl? yetirilir. Bu hadis? 1801-ci ild? ba? verir. Son n?tic?d?
Abbas ?raqdan ?rana qayıdaraq mur?idinin ail?sini H?m?dana catdırır, ozu is? Az?rbaycana g?lir v? T?brizd? ya?ama?a ba?layır. O, ustadı Axund Molla ?bduls?m?din t?riq?tini inki?af etdirir v? yayır. Bu zaman Hacı Molla A?ası v? Hacı Mirz? A?ası kimi m??hur olur. Bir mudd?td?n sonra zahid Axund Abbas ?r?vani T?brizd? v?li?hd Abbas Mirz? Naibuss?lt?n?nin u?aqlarının, o cuml?d?n M?h?mm?d Mirz?nin (M?h?mm?d ?ah) mu?llimi t?yin olunur. T?lim v? t?dris prosesind? t?dric?n M?h?mm?d Mirz?y? aramla nufuz ed?r?k onu ozun? xas olan xususiyy?tl?r? istiqam?tl?ndirir, onunla yaxın, m?hr?man? unsiyy?t yaradır. R?vay?t? gor? bir gun mur?id oz muridl?rin? g?l?c?yi bar?d? m?lumat ver?r?k deyibmi? ki, onun g?l?c?yi ?ran dovl?ti il? ?laq?dar olacaq.
F?t?li ?ah 1834-cu ild? ?sfahanda v?fat etdikd?n sonra onun 60 o?lu olmasına baxmayaraq
Abbas mirz?nin
boyuk o?lu M?h?mm?d Mirz?,
Rusiya
il?
?ran
dovl?ti arasında 1828-ci ild? ba?lanmıs
Turkm?ncay muqavil?sinin
7-ci b?ndin? ?sas?n, taxt-taca sahib olur. M?h?mm?d sah 1834-cu ild? s?lt?n?t taxtına ?yl??dikd?n sonra fazil v? alim kimi ?randa cox m??hur olan Mirz? ?bulqasim Qaimm?qam Sanini ba? nazir t?yin edir. Lakin onun s?dar?ti yalnız 8 ay c?kir. Bu mudd?t ?rzind? F?t?li ?ahın saysız-hesabsız ovladlarının h?r biri ozunu s?lt?n?tin varisi hesab edirdi. N?tic?d? M?h?mm?d ?ahı Qaimm?qamı aradan goturm?y? vadar edirl?r. Qaimm?qam olduruldukd?n sonra onun yerin? bir coxları ?yl??m?y? calı?sa da, M?h?mm?d ?ah h?min v?zif?y? oz mu?llimi v? mur?idi Mirz? A?ası ?r?vanini t?yin edir. Onun is? siyas?td?n v? dovl?ti idar? etm?kd?n x?b?ri yox idi. Buna baxmayaraq Hacı Mirz? A?ası 14 il ?ran dovl?tinin s?dri-?z?mi olmu?dur. O, M?h?mm?d ?ahın nufuzlu, onun i?l?rini durust icra ed?n v?ziri idi v? "birinci ??xs" l?q?bi il? m??hur olmu?du (bu l?q?b Avropada i?l?n?n "ba? nazir" sozunun t?rcum?sind?n ?m?l? g?lmi?di, ingilisc? "premyer ministr" birinci, ?vv?linci ??xs dem?kdir). Lakin ?trafındakılar onun i?ind?n razı deyildil?r. Onlar bir nec? d?f? M?h?mm?d ?aha xatırlatmı?dılar ki, o, butun i?l?ri Mirz? A?ası ?r?vaniy? verm?kl? dovl?tin bohrana do?ru getm?sin? s?b?b olmu?dur. M?h?mm?d ?ah is? bu sozl?r? qulaq asmırdı. Onun bar?sind? yazılan m?ktubları Mirz? A?asıya verdikd? o, bunların onun du?m?nl?ri t?r?find?n yazıldı?ını bildirirdi. Mirz? A?ası ?r?vani M?h?mm?d ?ahın m?sl?h?ti il? F?t?li ?ahın 13-cu qızı olan ?zz?tnis? xanımla evl?nmi?dir. Bu qadın h?m d? Rzaqulu xan Hiday?tin bibisi qızı idi, oz ?misi o?luna, F?t?li ?ahın qarda?ı o?luna ?r? verilmi?di. Lakin ?ri olmu?du v? h?cc ziyar?tin? s?f?r ed?rk?n h?min z?vvarlar ic?risind? Hacı Mirz? A?ası ?r?vani d? d?rvi? libasında olmu?dur. Bu ?ahzad? xanımın dul oldu?unu bil?r?k ona meyl etmi?, lakin qadın nok?rl?rin? gost?ri? vermi?di ki, Molla Abbas d?rvi?? cubuq vursunlar v? onu z?vvarların arasından qovsunlar. El? d? etmi?dil?r. Hacı Mirz? A?ası M?h?mm?d ?ah v?fat etdikd?n sonra (1848) ?ah ?bdul?zimd? b?std? ?yl??mi? v? m?dr?s?nin bir hucr?sind? qalma?ı q?rara almı?dı.
Nasir?ddin ?ah Qacar
T?brizd?n
Tehrana
g?l?r?k taxta ?yl??dikd?n sonra Mirz? A?ası onun icaz?si il? ?t?bata getmis v? 1849-cu ild? 68 yasında orada v?fat etmi?dir. Onun ovladı olmamı?dır.
