Bu m?qal?d?ki m?lumatların yoxlanılabil?r olması ucun ?lav? m?nb?l?r? ehtiyac var . Daha ?traflı m?lumat v? ya m?qal?d?ki probleml?rl? ba?lı muzakir? aparmaq ucun m?qal?nin muzakir? s?hif?sin? diqq?t yetir? bil?rsiniz. Lutf?n m?qal?y? etibarlı m?nb?l?r ?lav? ed?r?k bu m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. M?nb?siz m?zmun probleml?r yarada v? silin? bil?r. Probleml?r h?ll edilm?mi? ?ablonu m?qal?d?n cıxarmayın.

F?thi Okyar
turk. Ali Fethi Okyar
Turkiy? Ba? naziri [d]
22 noyabr 1924  ? 3 mart 1925
?vv?lki	?sm?t ?nonu
Sonrakı	?sm?t ?nonu
Turkiy?nin ?dliyy? naziri [d]
26 may 1939  ? 12 mart 1941
??xsi m?lumatlar
Do?um tarixi	29 aprel 1880 ( 1880-04-29 )
Do?um yeri	Pirlepe , Osmanlı imperiyası
V?fat tarixi	7 may 1943 ( 1943-05-07 ) [1] (63 ya?ında)
V?fat yeri	Ankara , Ankara ili , Turkiy? v? ya ?stanbul , ?stanbul ili , Turkiy?
D?fn yeri	Z?ncirliquyu q?biristanlı?ı
Partiya	CHP , S?rb?st Cumhuriyy?t Firq?si ( 1930 ? 1930 )
T?hsili	Monastır H?rbi Ali M?kt?bi [d] , Osmanlı H?rbi M?kt?bi [d]
F?aliyy?ti	diplomat , siyas?tci
Dini	islam
H?rbi xidm?t
Doyu?l?r	?taliya-Turkiy? muharib?si , Balkan muharib?l?ri
Rutb?si	podpolkovnik [d]
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

?li F?thi Okyar ( 29 aprel 1880 , Pirlepe ? 7 may 1943 ^[1] , Ankara v? ya ?stanbul ) ? Turk h?rbicisi v? siyas?tcisi.

Cumhuriyy?ti quran qabaqcıl hey?t icind? i?tirak etmi?, Ba? nazirlik v? TBMM Ba?cılı?ı idar? etmi?dir. Ataturkun t?limatı il? qurulan muxalif?t partiyası S?rb?st Cumhuriyy?t Firq?sini idar? etmi?dir. H?yatı boyunca Mustafa Kamal Ataturkun ?n yaxın yolda?larından biri olmu?dur.

1880-ci ild? Makedoniyada olan Pirleped? do?ulmu?dur. 1898-ci ild? H?rbiy? M?kt?bin? daxil olur v? 1900-cu ild? Piyada Leytenant rutb?si il? m?zun olur. 1904-cu ild? Q?rargah Kapitanı olaraq Selanikd? olan 3-cu Ordu ?mrin? verildi. Burada ?ttihad v? T?r?qqi C?miyy?tin? qatılaraq, 1908 ?nqilabını hazırlayan hey?t icind? i?tirak etdi. 1908-ci ild? mayorlu?a yuks?ldil?r?k Selanik Jandarma Subay M?kt?bi Komandirliyin? g?tirildi.

12 yanvar 1909-cu ild? Paris H?rbi Atta?esi oldu. 3 iyul 1911-ci ild? Albaniya h?r?katında ??kodra mur?tt?b Quvv?l?r Q?rargah hey?tin? t?yin edildi. 6 oktyabr 1911-ci ild? ?nv?r b?y v? Mustafa Kamal il? birlikd? Trablusqarpa g?l?r?k mudafi? quvv?l?rind? v?zif? aldı.

Osmanlı M?clis-i Mebusanının II Dovru ucun 13 aprel 1912-ci ild? keciril?n seckid? Manastır Mill?t v?kili oldu. M?clisin ba?lanılmasından sonra orduya don?r?k 17 noyabr 1912-ci ild? Canaqqala Bo?azı mur?tt?b Quvv?l?r Q?rargah Ba?cılı?ına t?yin edildi. 13 oktyabr 1913-cu ild? Sofiya Elcisi oldu. Eyni dovrd? h?rbi atası olaraq Sofiyada olan Mustafa Kamalla dostlu?u burada mohk?ml?ndi. M?clis-i M?busani III Dovrunun son ilind? o, 8 dekabr 1917-ci ild? ?stanbul Mill?t v?kili secil?r?k elcilik v?zif?sind?n ayrıldı.

?ttihad v? T?r?qqinin m??lubiyy?tind?n sonra 14 oktyabr 1918-ci ild? qurulan ?hm?d ?zz?t Pa?a hokum?tind? Terapiya Naziri oldu. 8 noyabrda kohn? rejim ir?li g?l?nl?rind?n Talat, ?nv?r, Camal v? S?id Halim pa?aların olk? xaricin? qacı?ına Daxili ??l?r naziri olaraq mane ola bilm?m?kl? gunahlandırılması ?hm?d ?zz?t Pa?a kabinetinin istefasına s?b?b oldu. 1 noyabr ? 21 dekabr 1918 tarixl?ri arasında Mustafa Kamal il? birlikd? Minb?r q?zetini cıxardı. ?ttihadcı gizli t??kilata m?nsub oldu?u iddiası il? 10 mart 1919-cu ild? h?bs olundu, 2 iyun 1919-cu ild? Maltaya surgun? gond?rildi. Malta surgunlu?u 30 may 1921-ci ild? s?rb?st buraxılmasıyla sona catdı.

15 avqust 1921-ci ild? ?stanbul mill?t v?kili olaraq TBMM 1-ci Dovr?y? qatıldı. 10 oktyabr 1921?4 oktyabr 1922 arasında Terapiya V?killiyi etdi. TBMM 2-ci dovrd? yenid?n ?stanbul Mill?t v?kili secildi. 14 avqust 1923-cu ild?n respublikanın elanına q?d?r ?cra V?kill?ri Hey?ti r?isliyi v? Terapiya V?killiyi etdi. F?thi b?y kabinetinin istefasına g?tirib cıxaran siyasi hadis?l?r 29 oktyabr 1923-cu ild? bir konstitusiya d?yi?ikliyi il? Respublikanın elanına s?b?b oldu.

Respublikanın elanından d?rhal sonra, 1 noyabr 1923-cu ild? TBMM s?dri secildi. 1 noyabr 1924-cu ild? yen? prezident secildi. Ancaq eyni ay icind? Kazım Qarab?kir v? ?li Fuad Pa?anın liderliyind? bir qrup mill?t v?kilinin T?r?qqip?rv?r Cumhuriyy?t Firq?si adı il? muxalif bir partiya qurmaları uz?rin? 22 noyabr 1924-cu ild? ?sm?t Pa?a yerin? Ba? nazirliy? g?tirildi. Bu zaman s?rtliyi il? tanınan ?sm?t Pa?aya qar?ılıq F?thi b?yin mulayim v? uzla?macı ??xsiyy?ti rol oynadı. Ancaq uc ay sonra ??rqd? ?eyx S?id Usyanının ba? verm?si il? uzla?ma siyas?ti iflas etdi. 2 mart 1925-ci ild? hokum?t istefa etdi, ?sm?t Pa?a yenid?n ba? nazir oldu. Eyni gun elan edil?n Takrir-i sakitlik Qanunu il? olk? s?viyy?sind? muxalif?t susdurulub. T?r?qqip?rv?r T?riq?t ba?lanıldı. F?thi b?y Paris S?firliyin? t?yin ist?y?r?k Turkiy?d?n uzaqla?dı.

9 avqust 1930-cu ild? Ataturkun t?limatı il? s?firlikd?n istefa ed?r?k S?rb?st Cumhuriyy?t Firq?sini qurdu v? partiyanın umumi ba?cısı oldu. Gumu?xan? Mill?t v?kili olaraq t?krar M?clis? girm?si t?min edildi. Sabitlik m?qs?di il? qurulan partiyanın, ?zmir Mitinqind?n sonra irtica t?r?fdarı bir h?r?k?t? cevrilm?y? ba?laması il? gunahlandırması uz?rin?, oz ist?yi v? Ataturkun t?limatı il? 17 noyabr 1930-cu ild? partiyasını l??v etdi v? yenid?n olk? xaricin? getdi.

31 mart 1934-cu ild? London S?firliyin? t?yin edildi. ?kinci Dunya muharib?sinin ?vv?lind? Turkiy? il? Boyuk Britaniya arasında realla?an diplomatik v? h?rbi yaxınla?mada ?h?miyy?tli bir rol oynadı; Montro sazi?inin memarlarından biri oldu. 1937-ci ild? Trakya Manevrl?rin? qatılaraq xarici hey?tl?r? yolda?lıq etdi. Ataturkun olumund?n qısa bir mudd?t sonra, prezidenti ?sm?t ?nonunun kohn? r?qibl?ri il? barı?ma siyas?tin? uy?un olaraq 4 yanvar 1939-cu ild? Boludan deputat t?yin olundu; s?firlik v?zif?sind?n ayrılaraq yurda dondu. Eyni il secil?n 8-ci M?clis? d? Bolu Mill?t v?kili olaraq daxil oldu. 2-ci Rafiq ??ffaf Kabinetind? ?dal?t naziri oldu v? bu v?zif?sini 12 mart 1941-ci ild? q?d?r davam etdirdi.

7 may 1943-cu ild? ?stanbulda v?fat etdi. M?zarı Zincirlikuyu q?biristanlı?ındadır.

F?thi Okyar diplomatik qabiliyy?tl?ri v? mulayim, a?ıllı ??xsiyy?tiyl? h?r dovrd? horm?t qazandı. Boyuk Britaniya v? Amerikadakı kimi, mill?tin irad?sin? soyk?n?n demokratik, liberal v? praqmatik bir siyasi goru?u mudafi? etdi.

?ttihad v? T?r?qqi icind? ?h?miyy?tli v?zif?l?r yerin? yetirdiyi halda partiyanın yuxarı r?hb?rliyinin korrupsiya v? cinn?tl?rind?n uzaq dayandı; bunun say?sind? ?ttihad v? T?r?qqinin suqutundan sonra da moht?r?mliyini qoruya bildi. Yaxın yolda?ı Rauf b?yin ?ksin?, siyasi karyerası boyunca Mustafa Kamala t?rs olmama?ı bacardı. Uzun mudd?t ?sm?t ?nonunun ba?lıca r?qibi olaraq gorulduyu halda 1938-ci ild?n sonra onunla barı?dı v? yenid?n yuks?k s?viyy?li siyasi movqel?r? g?tirildi.

1. ↑ ^{1 2} Bibliotheque nationale de France Ali Fethi Okyar // BnF identifikatoru   (fr.) : acıq m?lumat platforması. 2011.