Ma?ın siqnalı uz?rind?n dopler effekti numun?si
Dopler effekti
?
dal?a
uzunlu?u v? tezliyind? ba? ver?n d?yi?iklik. Avstriya riyaziyyatcısı v? fiziki
Kristian Dopler
(Christian Doppler) bu prinsipi ilk d?f? 1842-ci ild? a?kar etmi?dir.
1845-ci ild? Hollandiyalı meteoroloq Kristofor Henrik Diderik Boys-Balot Dopler effektini Utrext il? Amsterdamı birl??dir?n d?mir yolunda yoxlayaraq t?sdiq etmi?dir.
Doppler bu effekti ilk d?f? 1842-ci ild? "Uber das farbige Licht der Doppelsterne und einiger anderer Gestirne des Himmels" (?kili ulduzların v? goyun b?zi dig?r ulduzlarının r?ngli i?ı?ı haqqında) traktatında t?klif etmi?dir. Bu f?rziyy? 1845-ci ild? Buys Ballot t?r?find?n s?s dal?aları uz?rind? sınaqdan kecirilmi?dir. O, s?sin yuks?kliyinin s?s m?nb?yi ona yaxınla?dıqda yayılan tezlikd?n yuks?k oldu?unu, s?s m?nb?yi uzaqla?dıqda is? yayılan tezlikd?n a?a?ı oldu?unu t?sdiq etmi?dir. Hippolyte Fizeau 1848-ci ild? elektromaqnit dal?aları uz?rind? must?qil olaraq eyni hadis?ni k??f etdi (Fransada bu effekt b?z?n "effet Doppler-Fizeau" adlanır, lakin bu ad dunyanın qalan hiss?si t?r?find?n q?bul edilm?di, cunki Fizeau k??fi Dopplerin t?klifind?n altı il sonra idi). ?ngilt?r?d? Con Skott Russell Doppler effekti il? ba?lı eksperimental t?dqiqat aparmı?dır (1848).
M?nb?nin v? q?buledicinin muhit? nisb?t?n sur?tl?rinin muhitd?ki dal?aların sur?tind?n a?a?ı oldu?da klassik fizikada mu?ahid? edil?n tezlik
f
v? m?nb?d?n oturul?n tezlik
f
0
arasındakı ?laq? bel? verilir:
burada
c
muhitd? dal?aların yayılma sur?tidir;
v
r
q?buledicinin muhit? nisb?t?n sur?tidir, q?buledici m?nb?y? do?ru h?r?k?t edirs?
c
-? ?lav? edilir, q?buledici m?nb?d?n uzaqla?ırsa cıxarılır;
v
s
m?nb?nin muhit? nisb?t?n sur?tidir, ?g?r m?nb? q?buledicid?n uzaqla?ırsa
c
-? ?lav? edilir, ?g?r m?nb? q?bulediciy? do?ru h?r?k?t edirs?, cıxarılır.
