Derek Barton
(
ing.
Sir Derek Harold Richard Barton
; 8 avqust 1918,
Qreyvsend
,
Kent
? 16 mart 1998,
Kollec-Stey?en
,
Texas
) ?
ingilis
kimyacısı,
Kimya uzr? Nobel mukafatı
laureatı (1969).
?ngilis kimyacısı Derek Barton 1918-ci ilin avqustun 8-d?
Qreyvzendd?
anadan olmu?dur. 1940-cı ild? Londonda Kral kimya kollecini bitirmi?dir. Orada da i?l?mi?dir, 1942?1945-ci ill?rd? h?rbi idar?l?rd?, 1945?1946-cı ill?rd? v? 1957-ci ild?n Londonun Kral kollecind? i?l?mi?dir. 1946?1949-cu ill?rd? "Si-Ay" firmasının laboratoriyasında calı?ır. 1950?1955-ci ill?rd? v? 1957?1978-ci ill?rd? London universitetind? d?rs demi?dir (1953-cu ild?n
professor
). 1955?1957-ci ill?rd? Qlazqoda universitetd? i?l?mi?dir.
Derek Barton 1978-ci ild?n Fransada Jif-sur ?vetd? t?bii madd?l?r institutunda direktor i?l?mi?dir. Konformasiya analizinin yaradıcılarından biridir. H?mcinin t?bii birl??m?l?r kimyası sah?sind? d? calı?mı?dır. 1950-ci ild? steroidl?ri v? terpenl?ri t?dqiq ed?r?k eyni ?hat?d? olan eyni ?v?zl?yicil?rin reaksiya qabiliyy?tinin f?rqli olmasını onların muxt?lif konformasiya v?ziyy?tind? olması il? izah etmi?dir. Optiki fırlanma dispersiyasını v? ?Q-v? NMR-spektrl?rin adsorbsiya qabiliyy?tl?rini izah etm?k ucun konformasiya analizi ideyasını istifad? etmi?dir.
Derek Barton 1953-cu ild? ?v?zl?yicili sikloheksanonlarda reduksiya ??raitl?rinin ?m?l? g?l?n spirtd? hidroksil qrupunun konfiqurasiyası v? konforması il? ?laq?sini mu?yy?n ed?n qayda
t?klif etmi?dir (Barton qaydası). 1960-cı ild? nitritl?rin nitrobirl??m?l?r?
daha sonra oksiml?r? fotokimy?vi pereqrupla?masını k??f etmi?dir (Barton reaksiyasıdır). Bu da aldosteronun sad? sintez usulunu yaratma?a imkan verdi.
Derek Barton 1960-cı ild? arenl?rin h?lq?l?rinin fotokimy?vi parcalanmasını mu?ahid? etdi.
Tetrasiklinin mikroorqanizml?rl? istehsalını imitasiya ed?n sintez usulunu t?klif etdi. 1942?1952-ci ill?rd? xloruzvi birl??m?l?rin pirolizini t?dqiq etmi?dir. 1960-cı ild? karbonionların avtooksidl??m?sini oyr?nmi?di. Biosintez prosesl?rind? fermentl?rin rolunu v? onların biogenezi yolunu oyr?nmi?dir.
Derek Barton 1969-cu ild? "Konformasiya analizinin t?dqiqi v? onun kimyada t?tbiqin? gor?"
kimya uzr? Nobel mukafatına layiq gorulmu?dur.
|
---|
1901 -
Yakob Vant-Hoff
• 1902 -
Emil Fi?er
• 1903 -
Svante Arrenius
• 1904 -
Uilyam Ramzay
• 1905 -
Adolf fon Bayer
• 1906 -
Anri Muassan
• 1907 -
Eduard Buxner
• 1908 -
Ernest Rezerford
• 1909 -
Vilhelm Ostvald
• 1910 -
Otto Vallax
• 1911 -
Mariya Kuri
• 1912 -
Viktor Qrinyar
,
Pol Sabatye
• 1913 -
Alfred Verner
• 1914 -
Teodor Ricards
• 1915 -
Rixard Vil?tetter
• 1916-17 verilm?mi?dir • 1918 -
Fris Haber
• 1919 verilm?mi?dir • 1920 -
Valter Nernst
• 1921 -
Frederik Soddi
• 1922 -
Frensis Aston
• 1923 -
Frits Preql
• 1924 verilm?mi?dir • 1925 -
Rixard Ziqmondi
• 1926 -
Teodor Svedberq
• 1927 -
Henrix Viland
• 1928 -
Adolf Vindaus
• 1929 -
Artur Qarden
,
Hans fon Eyler-Helpin
• 1930 -
Hans Fi?er
• 1931 -
Karl Bo?
,
Fridrix Bergius
• 1932 -
?rvinq Lenqmur
• 1933 verilm?mi?dir • 1934 -
Harold Yuri
• 1935 -
Frederik Jolio-Kuri
,
?ren Jolio-Kuri
• 1936 -
Peter Debay
• 1937 -
Volter Xouors
,
Paul Karrer
• 1938 -
Rixard Kun
• 1939 -
Adolf Butenandt
,
Leopold Rujicka
• 1940-42 verilm?mi?dir • 1943 -
Georq de Heve?i
• 1944 -
Otto Qan
• 1945 -
Artturi Virtanen
• 1946 -
Ceyms Samner
,
Con Nortrop
,
Uendell Stenli
• 1947 -
Robert Robinson
• 1948 -
Arne Tiselius
• 1949 -
Uilyam Ciok
• 1950 -
Otto Dils
,
Kurt Alder
• 1951 -
Edvin Makmillan
,
Qlenn Siborq
• 1952 -
Arcer Martin
,
Ricard Sinq
• 1953 -
German ?taudinger
• 1954 -
Laynus Polinq
• 1955 -
Vinsent du Vinyo
• 1956 -
Siril Hin?elvud
,
Nikolay Semyonov
• 1957 -
Aleksander Todd
• 1958 -
Frederik Senger
• 1959 -
Yaroslav Geyrovski
• 1960 -
Uillard Libbi
• 1961 -
Melvin Kalvin
• 1962 -
Maks Peruts
,
Con Kendru
• 1963 -
Karl Tsiqler
,
Culio Natta
• 1964 -
Doroti Kroufut-Hojkin
• 1965 -
Robert Vudvord
• 1966 -
Robert Malliken
• 1967 -
Manfred Eygen
,
Ronald Norri?
,
Corc Porter
• 1968 -
Lars Onsager
• 1969 -
Derek Barton
,
Odd Hassel
• 1970 -
Luis Leluar
• 1971 -
Gerxard Hertsberq
• 1972 -
Kristian Anfinsen
,
Stanford Mur
,
Uilyam Stayn
• 1973 -
Ernst Fi?er
,
Cefri Uilkinson
• 1974 -
Pol Flori
• 1975 -
Con Kornfort
,
Vladimir Preloq
• 1976 -
Uilyam Lipskomb
• 1977 -
?lya Priqojin
• 1978 -
Piter Mitcell
• 1979 -
Herbert Braun
,
Georq Vittiq
• 1980 -
Pol Berq
,
Volter Gilbert
,
Frederik Senger
• 1981 -
Keniti Fukui
,
Roald Hofman
• 1982 -
Aaron Kluq
• 1983 -
Henri Taube
• 1984 -
Robert Merrifild
• 1985 -
Herbert Hauptman
,
Cerom Karle
• 1986 -
Dadli Her?bax
,
Yan Li
,
Con Polani
• 1987 -
Donald Kram
,
Jan Len
,
Carlz Pedersen
• 1988 -
Yohann Dayzenhofer
,
Robert Huber
,
Xartmut Mixel
• 1989 -
Sidni Oltmen
,
Tomas Cek
• 1990 -
Elays Kori
• 1991 -
Ricard Ernst
• 1992 -
Rudolf Markus
• 1993 -
Keri Mullis
,
Maykl Smit
• 1994 -
Corc Olax
• 1995 -
Paul Krutsen
,
Mario Molina
,
?ervud Rouland
• 1996 -
Robert Kerl
,
Harold Kroto
,
Ricard Smell
• 1997 -
Pol Boyer
,
Con Uoker
,
Yens Skou
• 1998 -
Volter Kon
,
Con Popl
• 1999 -
?hm?d Zevail
• 2000 -
Alan Higer
,
Alan Makdayarmid
,
Xideki ?ırakava
• 2001 -
Uilyam Nouls
,
Ryori Noyori
,
Karl ?arpless
• 2002 -
Con Fenn
,
Koici Tanaka
,
Kurt Vutrix
• 2003 -
Piter Eyqr
,
Roderik Makkinnon
• 2004 -
Aaron Sixanover
,
Avram Her?ko
,
?rvin Roz
• 2005 -
Robert Qrubbs
,
Ricard ?rok
,
?v ?oven
• 2006 -
Rocer Kornberq
• 2007 -
Gerxard Ertl
• 2008 -
Osama Simomura
,
Martin Calfi
,
Rocer Tsien
• 2009 -
Venkatraman Ramakri?nan
,
Tomas Steys
,
Ada Yonat
2015-
?ziz Sancar
• 2016-
Jan-Pyer Savaj
,
Frezer Stoddart
,
Bernard Feringa
• 2017-
Jak Dubo?e
,
Yoahim Frank
,
Ricard Henderson
• 2018-
Frensis Arnold
,
Corc Smit
,
Qreq Uinter
• 2019-
Con Qudenaf
,
Stenli Uittingem
,
Akira Yosino
• 2020-
Emmanuel ?arpantye
,
Cennifer Dudna
|