DVD
(di-vi-di,
ing.
Digital Versatile Disc
? r?q?msal coxm?qs?dli disk) r?q?msal yadda? mediumunda informasiya da?ıyıcısı. Xarici gorunu?un? gor? kompakt diskl? (
CD
) ox?arlı?ı olsa da daha boyuk h?cmd? informasiya saxlamaq (m?s?l?n, 4,7 GB) qabiliyy?tin? malikdir. Buna kompakt diskl?r? nisb?t?n informasiyanı
lazer
?uaları il? daha qısa dal?a uzunlu?unda yazmaq imkan verir. Hazırda "DVD" dedikd? h?m d?
filml?rin
DVD-Video formatında olması n?z?rd? tutulur.
?lk DVD texnikası 1996-cı ild?
Yaponiyada
v? bir il sonra
AB?
-d? cıxmı?dır. 1990-cı ill?rin ?vv?lind?n yuks?k sıxlı?a malik informasiyaların optik da?ıyıcıları uz?rind? i?l?r aparılırdı. Bir varantı "
Multimedia Compact Disc
" (MMCD)
Philipps
v?
Sony
t?r?find?n, dig?ri "
Super Disc
" 8 boyuk mu?ssis?l?rin, o cuml?dn Toshiba v? Tine Warner firmlaraının i?tirakı il? i?l?nirirdi.
R?smi olaraq DVD diskl?r 1995-ci ild? numayi? etdirilir. ?lk DVD spesifikasiyası 1996-cı ild? cap olunur. Sonralar bu spesifikasiyaları z?nginl??dirm?k ucun 10 ?irk?td?n ibar?t DVD forum yaradılır. ?lk DVD. R formatında yazan qur?u Pioneer t?r?find?n 1997-ci ild? buraxılır. Onun qiym?ti 17 min dolar idi. 50 Gb h?cmind? DVD bo? diskl?rinin qiym?ti is? o vaxt 50 dollar idi. ?lk vaxtlarda DVD r?q?mli videodisk "
Digital Video Disc
" kimi adlanır, cunki o vaxt bu videokassetl?rin ?v?zl?yicisi kimi t?tbiq olunma?a ba?alyır. Sonralar DVD-l?rin ba?qa veril?nl?rin saxlanmasında da t?tbiqi a?kar olunur v? bu m?qs?dl? d? DVD-d?n istifad? olunma?a ba?layır. Ondan sonra DVD-ni h?m d? coxm?qs?dli r?q?mli disk "Digital Versatile Disc " kimi adlandırma?a ba?layırlar.
DVD verilınl?rin strukturuna gor? uc nov? bolunur:
- DVD-Video ?
filml?rin
saxlanması ucun (video v? s?s);
- DVD-Audio ? audio veril?nl?rin yuks?k keyfiyy?tl? yazılması (
CD
-d?n qat-qat yuks?k keyfiyy?td?);
- DVD-Data ? ist?nil?n veril?ni saxlamaq ucun;
DVD da?ıyıcı kimi dord tip? bolunur:
- DVD-ROM ? ijeksiyon tokm? usulu il? hazırlanmı? disk,
- DVD+R/RW ? bir d?f? yazılabil?n (R ? Recordable) v? t?krar yazılabil?n (RW ? ReWritable);
- DVD-R/RW ? bir d?f? yazılabil?n (R ? Recordable) v? t?krar yazılabil?n (RW ? ReWritable);
- DVD-RAM ? t?krar yazılabil?n diskl?r(RAM ? Random Access Memory).
Bu diskl?r? yuxarıda gost?rilmi? ist?nil?n struksturda informasiya yazmaq olar.
DVD diskl?ri bir v? ya iki i?ci s?th? malik olurlar. Bundan asılı olaraq DVD diskl?rin h?cmi d? muxt?lif olurlar. Buradan da onların adları (DVD-5, ?9, ?10, ?18) yaranmı?dır. ?ki qatlı DVD-R v? DVD-RW ilk d?f? 2004-cu ilin sonunda i?ıq uzu gormu?dur.
| DVD-diskl?rinin h?cmi
|
Gigabaytla
(10
9
bayt)
|
Gibibaytla
(2
30
bayt)
|
| 1-t?r?fli 1-qatlı (DVD-5)
|
4,7
|
4,38
|
| 1-t?r?fli 2-qatlı (DVD-9)
|
8,5
|
7,96
|
| 2-t?r?fli 1-qatlı (DVD-10)
|
9,4
|
8,75
|
| 2-t?r?fli 2-qatlı (DVD-18)
|
17,1
|
15,93
|
DVD
videonu
gost?rm?k ucun DVD qur?usu v? MPEg-2 dekoderi t?l?b olunur. DVD-d? yazılmı? filml?r video v? s?s formatları ucun MPEG-2 alqoritml?rinin t?tbiqi il? sıxılmı? ??kild? yazılır. Sıxılmı? videonun bitreyti 2000?9800 Kbt/s arasında yerl??ir. PAl sistemind? standart video kadrının olcusu 750x576 noqt?, NTSC-d? is? 720x480 noqt?dir. Audio veril?nl?r DVd filml?rind? PCM, DTS, MPEG v? ya Dolby Digital (AC-3) formatlarında ola bil?r. NTSC t?tbiq olunan dovl?tl?rd? DVD
filml?r
PCM v? AC-3 formatında yazılmalıdırlar. Bel?likll?, ist?nil?n standart disk ist?nil?n standart apparatda istifad? edil? bil?r. PAL istemini t?tbiq ed?n olk?l?rd? (Avropanın bir cox olk?l?ri) is? ?vv?lc? DVd formatı ucun PCM v? MPEG-2 formatını t?tbiq etm?k ist?yirl?r, ancaq sonra umumi t?zyiqin n?tic?sind? v? PHillips firmasının arzusi il? DVD forum Dolbz AC-3 formatını umu formatlar siyahısına daxil edir.
- Hartmut Gieselmann: Gegen das Vergessen. US-Forscher prufen Lebensdauer von [beschreibbaren] CDs und DVDs. in: c't. 22. 2005, 1, S. 44. ISSN 0724?8679
- Jim Taylor: DVD Demystified. McGraw-Hill, New York ³2006 (englisch mit DVD).
ISBN 0-07-142396-6
