Dovl?t?ah ibn ?la?ddovl? B?xti?ah S?m?rq?ndi
(
1438
[1]
[2]
[…]
?
1491
[1]
[2]
) ? t?zkir?ci, ?d?biyyat?unas, ?air, "T??kir?tu?-?u?ra" ?s?rinin mu?llifi
Dovl?t?ah S?m?rq?ndi 1431, 1436, yaxud 1438-ci ild? S?m?rq?ndd? do?ulmu?dur.
Onun atası ?mir Teymurun o?lu ?ahruxun mumum ?mirl?rind?n olmu?dur.
O, turk v? butovlukd? ??rq ?d?biyyatının qudr?tli mut?f?kkirl?rind?n biridir.
Gork?mli alim v? ?air 1491-ci ild? (b?zi m?nb?l?rd? 1495, yaxud 1507) v?fat etmi?dir.
Dovl?t?ah S?m?rq?ndi ??rq v? turk ?d?biyyatı tarixind? "T?zkir?tu?-?u?ra" adlı m??hur t?zkir?si il? tanınmaqdadır. Bu t?zkir? ilk d?f? 1887-ci ild? anaonim redaktor t?r?find?n Bombeyd? yayınlanmı?dır. ?s?r Az?rbaycanda ?lyazmalar ?nstitutu t?r?find?n 1987-ci ild? n??r? hazırlansa da, yalnız 2022-ci ild? yayınlanmı?dır.
B?zi m?nb?l?rd? fars-tacik alimi kimi anılan Dovl?t?ah ibn ?la?ddovl? B?xti?ah S?m?rq?ndinin ??xsiyy?ti v? t?zkir?si haqqında turk alimi professor
?hm?d At??
yazır:
"O, hicri q?m?ri 830-840 (1427-1436)-cı ill?r arasında anadan olmu? bir turk b?yzad?si idi. Uzun mudd?t Teymurlu ?ahzad?l?rin xidm?tind? v? saraylarında qaldıqdan sonra,
?li?ir N?vaiy?
gor?, oz ist?yi il? bunlardan ayrılmı? v?
Xorasandakı
malikan?sin? c?kil?r?k gu??ni?in bir h?yat kecirmi?dir. 50 ya?ının icind? ik?n ?ran ?d?biyyatının butun dovrl?rini ?hat? ed?n "
T?zkir?tu?-?u?ra
"sını yazma?a ba?lamı? v? onu hicri q?m?ri 892 (1487)-ci ild? tamamlamı?dır. O, bu ?s?ri dovrunun hakimi Sultan Huseyn Bayqaraya v? ?li?ir N?vaiy? ithaf etmi?dir. Olumu h.q. 896 (1490-91)-ci ild?n az sonra h.q. 900 (1494-95)-ci ild?dir".
Nihad Sami Banarlı
is? Dovl?t?ah t?zkir?sini bel? qiym?tl?ndirirdi:
"Ovfinin t?zkir?si bir talesizlik uzund?n ancaq 1594-cu ild?n bu yana meydana cıxdı?ı ucun XV ?srd?n b?ri ?ran v? turk t?zkir?l?rinin ba?lıca orn?yi Dovl?t?ah t?zkir?si olmu?dur".
Dovl?t?ahın t?zkir?si Az?rbaycan ?d?biyyat?unaslı?ı ucun h?m d? ilk d?f? olaraq
?zz?ddin H?s?no?lu
haqqında m?lumat verm?si baxımından muhumdur. Dovl?t?ah S?m?rq?ndi onun ?sf?rainli olması, farsca v? turkc? ?erl?r yazması, ?s?rl?rinin Az?rbaycanda v? Rumda m??hur olması haqqında da danı?mı?dır.