Cum? m?scidi
38°15′09″ ?m. e. 48°18′27″ ?. u.
Olk?	?ran
??h?r	?rd?bil
Yerl??ir	?rd?bil
Aidiyyatı	Boyuk S?lcuq ?mperiyası
Tikilm? tarixi	XI ?sr
Uslubu	Naxcıvan-Mara?a memarlıq m?kt?bi S?lcuqlu memarlı?ı
V?ziyy?ti	xarabalıqları qalıb
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

?rd?bil Cum? m?scidi (???? ???? ??????) ? Guney Az?rbaycanın ?rd?bil ??h?rind? yerl???n v? unikal memarlıq qurulu?una malik olan m?scid . M?scidin dovrumuz? xarabalıqları catıb.

?r?bdilli qaynaqlarda bu m?scidin adı X yuzild?n c?kils? d?, m?scid biz? b?lli olan plan m?kan qurulu?unu 1078-ci ild? almı?dır.

Came m?scidi (b?zi qaynaqlarda Adına m?scidi kimi qeyd edilir) bula?ı olan t?p? ustund? in?a edilmi?dir. Vaxtil? bu t?p? ?rd?bilin boyuk bazar meydanının ortasında yuks?lirmi?.

?rd?bil came m?scidinin duzbucaqlı planı kvadrat ibad?t salonu v? d?rin eyvandan ?m?l? g?lmi?dir. Onun qalın divarları ic?risind? dovrl?m? d?hliz sistemi qura?dırılmı?dır. Bu xususiyy?t, el?c? d? plan bicimi ?rd?bil m?scidini S?lcuqlular dovrunun ba?qa Az?rbaycan m?scidl?rind?n f?rql?ndirir. Bel? qurulu?a v? bir sıra r?vay?tl?r? ?saslanan b?zi ara?dırmacılar ?rd?bil came m?scidinin ?ski at??gah qalıqları uz?rind? in?a edildiyini guman edirl?r. C?f?r Qiyasi is? qeyd edir ki, bu m?scid binası b?zi plan-m?kan ozumlukl?rin? gor? Guney Az?rbaycanın Qazaka ??h?rind?ki Az?rgu?nasp m?b?di il? tutu?durula bil?r. ^[1]

M?scidin eyvanı (uzunlu?u 15, 5 m, eni 10 m) ilk halında ta?b?ndl? ortulu olmu?dur. Gumb?zli ibad?t salonunun qapalı c?nub divarının ortasında mehrab taxcası duz?ldilmi?, qalan uc divarının h?r birind? (ortadakı enli, yanlardakı ensiz) verilmi?dir. Bel? plan qurulu?u ko?k tipli S?lcuqlu m?scidl?rinin coxu ucun s?ciyy?vidir.

Came m?scidinin iri gunb?zi (diametri 13 m) bayır s?thi buzm?li olan hundur boyun (baraban) uz?rind? ucalırdı. ?bad?t salonunun kub ??killi tutumunun ust qatında da d?hliz (qalereya) olmu?dur. Bu xususiyy?tl?rin? gor? d? ?rd?bil m?scidi n?inki Az?rbaycan memarlı?ında , el?c? d? dunya memarlı?ında b?nz?rsizdir. Abid?nin gunb?z v? ta?b?ndi ucmu?dur.

XVII yuzil? aid bir r?smd? ?rd?bil Came M?scidinin qapapalı h?y?t ?trafında salınmı? memarlıq kompleksinin ba? tikilisi oldu?u gorunur. Onun tutumunun c?nub-??rq buca?ında bir minar? ucalırmı?. Minar?nin bu ??kild?, tutumdan ayrı tikilm?si d? XI?XII yuzill?rin tikinti g?l?n?kl?ri il? uzla?ır. Yı?cam plan-m?kan qurulu?u v? bitkin muh?ndis h?lli olan ?rd?bil Came M?scidi Az?rbaycanın klassik memarlıq ?s?ridir.