Buludluluq

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya kec Axtarı?a kec

Buludlulu?un rejimin? v? paylanmasına daha cox sirkulyasiya prosesl?ri v? mur?kk?b relyef qurulu?u t?sir gost?rir. Buludlulu?un yaranması, aydın v? tutqun hava ??raitinin novb?l??m?si h?m frontal, h?m d? yerli atmosfer prosesl?ri n?tic?sind? ba? verir. Daha cox buludlu gunl?r qı? f?slind? mu?ahid? edilir ki, bu da mulayim enlikl?rin d?niz hava kutl?l?rinin ?raziy? daxil olmasını t?krarlanmasının intensivliyi v? c?nub siklonlarının X?z?r uz?rind?n kec?r?k g?lm?si il? ?laq?dardır. Yayda bu prosesl?rl? ?laq?dar buludlulu?un qısa mudd?tli artması ba? ver? bilir.

Buludsuz gunl?rin cox t?krarlanması yerli hava prosesl?ri n?tic?sind? tez-tez antisiklonik v?ziyy?tin yaranması il? ?laq?dardır.

?l v? aylar uzr? buludlu?un k?miyy?tinin payla?masına gor? yuks?k da?lıq, orta da?lıq v? duz?nlikl?r bir-birind?n k?skin f?rql?nir. Buna gor? d? respublikada hundurluk qradientl?rini n?z?r? almadan buludlulu?un 3 tipini ayırmaq olar:

  1. Birinci tip ? yuks?kda?lıq, d?niz s?viyy?sind?n 2000 m-d?n yuxarıda mu?ahid? edilir, s?manın maksimum buludlu?u yazda v? yayın ?vv?lind?, minimum is? qı? f?slind? olur
  2. ?kinci tip ? ortada?lıq v? qism?n onda?lıq ?razil?r ucun s?ciyy?vidir (t?qrib?n 500?2000 m arasında). ?ki aydın mu?ahid? edil?n maksimuma ( payız v? yaz) v? iki aydın ifad? olunan minimuma (yay v? qı?) malikdir.
  3. Ucuncu tip ? d?nizsahili v? duz?nlik ?razil?r ucun s?ciyy?vi olub, maksimum buludluq qı?da v? yazda. minimum is? yay aylarında mu?ahid? olunur. Xacmazdan L?nk?rana q?d?r d?niz sahili zolaqda, Kur-Araz ovalı?ında v? Naxcıvanın Arazboyu duz?nlikl?rind? mu?ahid? edilir.

Oktyabrdan aprel? q?d?r xusus?n qı? aylarında duz?nlik rayonlarda buludluq nisb?t?n coxalır.

Eyni zamanda yuks?k da?larda ?ks proses n?z?r? carpır: burada buludsuz hava ??raitinin yaranma ehtimalı duz?nliy? nisb?t?n daha cox olur. Dayanıqlı buludlu gunl?rd? butun sahilboyu ?razi - Samurdan Astaracaya q?d?r olan zolaq f?rql?nir. Burada 8-10 ballıq buludlulu?un ehtimalı qı? dovru ucun 65-75 %-dir. Daxili duz?nlikl?rd? v? da??t?yi rayonlarda bu ehtimal azalsa da (50-60 %) kifay?t q?d?r yuks?kdir v? daha cox fevrala du?ur. Qı?da da?lara do?ru buludlu?un azalması onunla n?tic?l?nir ki, 1000?1200 m-d?n ba?layaraq buludsuz gunl?r buludlu gunl?r? nisb?t?n ustunluk t??kil edir. Yuks?kliyin artması il? buludluq t?dric?n azalır. M?s?l?n, Boyuk v? Kicik Qafqazın yuks?k da?lıq hiss?l?rind? aydın gunl?rin t?krarlanma ehtimalı 45-50% - dirs?, buludlu gunl?rin t?krarlanma ehtimalı 30-40 %-dir. Eyni zamanda, yuks?k da?lı?ın b?zi hiss?l?rind? yerli ??raitl? ?laq?dar olaraq tutqun gunl?rin t?krarlanma ehtimalı, aydın gunl?rin t?krarlanmasını ust?l?y? bil?r.

Yazın ?vv?lind? Kur-Araz ovalı?ında buludluluq ??raiti cox az f?rql?nir. Lakin, apreld?n ba?layaraq burada s?manın tutqunluq d?r?c?si t?dric?n azalaraq yayın ortasında minimum s?viyy?y? du?ur. Da?lıq rayonlarda is? ?ksin?, hundurluyun artması il? yazdan yaya do?ru buludluq yuks?lir. Kur-Araz ovalı?ında orta aylıq buludlu?un ?n yuks?k k?miyy?ti fevralda mu?ahid? edilir. Da?larda 1000 m yuks?klikd? bel? hal marta, 1300 m-d? aprel?, 1600 m-d? maya, 2000?2400 m-d? iyuna kecir. 2400 m-d?n yuxarıda ?ks proses n?z?r? carpmaqla maksimum buludlu?un k?miyy?ti may-aprel aylarında mu?ahid? edilir.