Birinci ?taliya - Efiopiya muharib?si
Tarix	15 dekabr 1895 - 26 oktyabr 1896
Yeri	Efiopiya
N?tic?si	Efiopiyanın q?l?b?si. ?taliya Efiopiyanın must?qilliyini tanıyaraq, Efiopiyaya t?zminat od?di.
Eriteriyanın kicik hiss?l?ri Efiopiya t?r?find?n ilhaq edildi.
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

?taliya-Efiopiya muharib?si (Birinci H?b?? muharib?si, 1895?1896) ? ?taliya il? Efiopiya arasında ikincinin q?l?b?si il? ba?a catan muharib?. 19-cu ?srd? Afrikanın Avropa must?ml?k?cil?rin? u?urlu silahlı muqavim?tinin nadir hallardan biri, bunun n?tic?sind? Efiopiyanın must?qilliyi ?vv?lc? ?taliya, sonra is? dig?r Avropa gucl?ri t?r?find?n tanındı. Efiopiya 1935?1936-cı ill?rd? ?taliya il? ikinci muharib?y? q?d?r must?qil qaldı.

1895-ci il? q?d?r Afrika qit?si boyuk olcud? Avropa gucl?ri arasında bolundu, lakin Afrikadakı bir nec? olk?d?n biri olan Efiopiya must?qil olaraq qalırdı. Dunyanın bolunm?sin? gec ba?lamı? ?taliya Efiopiyanı ?l? kecirm?y? v? onu oz must?ml?k?ciliyinin ?sasına cevirm?y? umid edirdi. Qırmızı d?nizin Afrika sahill?rind? ?taliyanın Aseba (1880) v? Massauanın (1885) i??alı v? oz mulkl?rinin s?rh?dl?rini qon?u Efiopiyanın Tiqre ?yal?ti v? Boqos torpaqları hesabına t?dric?n geni?l?ndirm?k ist?yi ?taliyanı Efiopiya il? silahlı qar?ıdurmaya g?tirib cıxardı.

Bu dovrd?, Efiopiya ?mperiyasının gucu artıq uzaq kecmi?d? qalmı?dı. Olk? parcalanmı? v? monarxın ?n boyuk maqnatlar uz?rind? hakimiyy?ti dem?k olar ki, ??rti idi. Buna gor? d? italyanlar du?m?n? yuks?k qiym?t verm?dil?r v? bu muharib?ni asan h?rbi g?zinti kimi t?s?vvur edirdil?r. Lakin cox?srlik tarixi ?rzind? Efiopiya oz dovl?t ?n?n?l?rini itirm?mi?di v? must?ml?k?cil?r Afrikanın dig?r bolg?l?rin? nisb?t?n daha mut???kkil v? coxsaylı ordu il? qar?ıla?malı oldular.

1889-cu ilin martında Efiopiya ?mperatoru IV Yohannis Matem doyu?und? Mehdici sudanlılar t?r?find?n olduruldu. ?mperator sulal?sinin bir qoluna m?nsub olan ?oa ?yal?tinin irsi hokmdarı Sahle-M?ry?m ?taliyanın mudaxil?si il? ozunu II Menelik adı il? Efiopiya ?mperatoru elan etdi. Yeni imperator ucun ?sas t?hluk? ?vv?lc? taxt u?runda mubariz?d? onun r?qibi, IV Yohannisin o?lu ? Tiqre hokmdarı Menqe?a idi. Buna gor? d? 2 may 1889-cu il II Menelik ?taliya il? Uccala Dostluq v? Ticar?t muqavil?sini imzaladı. Buna ?sas?n, Efiopiya ?taliyanın Eritreya v? Efiopiyanın ?imalındakı Tiqre ?yal?tinin bir hiss?sin? sahib olmaq huququnu tanıyıb. Verilmi? ?razil?rin coxu artıq italyanların v? ya ?taliya il? ?laq?li tayfa ba?cılarının ?lind? idi. Muqavil?d? amhar v? italyan dill?rind? yazılmı? m?tnl?r italyanların huquqlarına dair b?ndd? f?rql?nirdi. Amhar dilind? bel? deyilirdi: "?lah?zr?t Efiopiya Krallarının Kralı butun m?s?l?l?rd? dig?r s?lahiyy?tl?r v? hokum?tl?rl? ba?lı ?taliya Kralı ?lah?zr?t Hokum?tinin xidm?tl?rin? muraci?t ed? bil?r" v? italyan dilind? " ed? bil?r sozunun yerin? / razıdır" kimi qeyd olunurdu . ?taliyanın is? bunu daha cox "m?cburi " kimi q?bul edirdil?r . Romanın muqavil?nin s?hv t?rcum?sin? ?saslanaraq butun Efiopiya uz?rind? protektorat t?l?b etdiyini oyr?n?n II Menelik ?vv?lc? qaynayan munaqi??nin diplomatik h?llini axtardı. U?ur qazana bilm?y?n o, 1893-cu il fevralın 12-d? Uccala muqavil?sin? xitam verildiyini elan etdi.

Efiopiya Rusiya ?mperiyası il? dostluq munasib?tl?ri qurdu v? bununla da diplomatik blokadanı qırdı. N?tic?d? Rusiya H?b??istanın modernl??dirilm?sin? yardım etdi v? minl?rl? rus konullusu olk?y? getdi. Rusiya da Fransa kimi H?b??istana silah v? sursatla kom?k edirdi, lakin fransızlardan f?rqli olaraq bu yardım t?m?nnasız idi. Muharib? ba?layanda Kuban kazak ordusunun kapitanı Nikolay Leontyevin ba?cılıq etdiyi bir qrup konullu zabit H?b??istana g?ldi. Onlar Efiopiya imperatorunun yanında must?sna movqe tuturdular. Efiopiya imperatoru muasir Avropa taktika v? strategiyası m?s?l?l?rin? dair butun m?lumatları ruslardan alır v? onların kom?yi il? xarici dovl?tl?r? munasib?td? siyas?tini korreksiya edirdi. 1895-ci ild? Rusiya gizli ??kild? H?b??istana odlu silah, soyuq silah v? patronlar verdi. Muharib?d?n sonra Leontyevin s?yl?ri il? nizami Efiopiya ordusunun formala?masına ba?landı. Rus konullul?ri v? m?sl?h?tcil?ri Birinci Dunya Muharib?sin? q?d?r Efiopiyaya kom?k etm?y? davam edirdil?r.

Guman ki, 1896-cı ild? II Menelikin ?misi o?lu Damtunun ba?cılıq etdiyi ^[1] diplomatik missiyanın numayi?karan? ??kild? Sankt-Peterburqa gond?rilm?si Uccal muqavil?sinin tanınmaması v? yekun olaraq pozulmasının diplomatik demar?ı hesab edilm?lidir. V. F. Ma?kova il? olan diplomatik ?laq?l?r Rusiya il? Efiopiya arasında qeyri-r?smi birliyin yaradılmasına imkan yaratdı (imperator Ma?kovu n?tic?l?r haqqında m?lumat verm?k ucun ??xs?n q?bul edirdi). Lakin Uccala muqavil?si Efiopiyaya must?qil diplomatiya il? m???ul olma?ı qada?an edirdi v? buna gor? d? Rusiyaya diplomatik missiyanın gond?rilm?si muqavil?ni pozma?a b?rab?r idi.

1887-ci ild? Do?alı v? 1888-ci ild? Saqanetti doyu?l?rind? italyan qo?unlarının ba?ına g?l?n u?ursuzluqlar onların nufuzunu sarsıtmaya bilm?zdi. Buna gor? d? say baxımından ustunluyunu bil?n efiopiyalılar hucuma kecm?y? c?sar?t etdil?r.

H?l? 1894-cu ilin dekabrında ?talyan qo?unlarına komandanlıq ed?n general Baratieri c?nubdan Mengeshi v? Hagos (Agos) irql?rinin, q?rbd?n is? Mehdistl?rin komandanlı?ı altında Efiopiya qo?unlarının hucumu haqqında m?lumat aldı. Baratieri 3700 n?f?rlik d?st? il? Aduaya do?ru ir?lil?di v? dekabrın 28-d? oranı i??al etdi. Ras Haqos Aksuma , Menge?a is? Senafa kocdu. Galai v? Coatite-d? Baratieri 13?14 yanvar 1895-ci ild? sonuncunu m??lub etdi . Efiopiya hucumu, onlar ucun u?ursuzluqla ba?a catsa da, ?taliya hokum?tin? yaxınla?an t?hluk?y? i?ar? etdi. Bunu n?z?r? alaraq t?l?m-t?l?sik Afrikaya ?lav? quvv?l?r, silah v? t?chizat gond?rildi v? yerli milisl?rd?n ibar?t 8 rota yerind?c? yaradıldı.

Muharib?nin ?vv?lind?, 1889 v? 1890-cı ill?rd? Menelik il? ba?lanmı? muqavil?l?r? ?sas?n, ?talyan koloniyasının ( Eritreya ) ?razisinin s?rh?di Marebu, Belez v? Lebke cayları boyunca uzanırdı. Bundan ?lav?, italyanlar Mehdicil?rd?n alınan Kerent , Agordat v? Kasala ??h?rl?rini i??al etdil?r. Massava il? Assab arasındakı butun limanlar v? sahil m?nt?q?l?ri italyanların ?lind? idi. Massaua mohk?ml?ndirildi v? Arafalid?n Kassalaya q?d?r bir cox noqt?d? fortlar ucaldıldı, bu da ?talyan quvv?l?rinin sıralarının uzanmasına s?b?b oldu. ?talyan ekspedisiya quvv?l?rinin t?rkibi v? gucu hadis?l?rin gedi?ind?n v? avropalılar ucun ?lveri?siz iqlim ??raitind?n asılı olaraq daim d?yi?irdi. Must?ml?k? qo?unlarının ?h?miyy?tli bir hiss?si italyan zabitl?ri t?r?find?n idar? olunan yerli birl??m?l?r idi. Boyuk suvari qıtlı?ı var idi, onların catdırılması c?tin idi v? Avropadan g?tiril?n atlar Afrika istisin? doz? bilmirdi. Piyadalar 1887 model tuf?ngl?rl? v? qism?n d? 6,5 mm-lik sur?tli atıcı tuf?ngl?rl? silahlanmı?dılar. Artilleriya ?sas?n 42 mm-lik toplardan ibar?t idi.

Efiopiyada butun ?hali h?rbi xidm?t kecm?y? borclu idi. Doyu?cul?r irql?rin, bolg? hokmdarlarının ba?cılıq etdiyi tayfalara gor? a?saqqallarının (?umların) ?mri altında toplanırdılar. Doyu?cul?ri yem?k v? yuk da?ıyan qulluqcular mu?ayi?t edirdi. ?nsanlar yem?kd? cox t?l?bkar deyildil?r. Hamının kur?yind? da?ıdı?ı bir kis? un 14 gun? b?s edirdi. Portativ ehtiyatları tuk?ndiyi ucun efiopiyalılar yerli resurslara guv?nm?y? kecdil?r ki, bu da tez-tez h?rbi ?m?liyyatların dayandırılması il? ?laq?l?ndirilirdi. Pike v? ?yri qılıncdan ?lav?, onlar silahla silahlanmı?dılar. Doyu?d? m?tan?tli idil?r v? tez-tez ?lb?yaxa doyu?l?rd? i?tirak edirdil?r. Onlar t?kb?t?k doyu?d? son d?r?c? bacarıqlı idil?r v? h?m d? yax?ı atıcı idil?r, lakin onlar yalnız yaxın m?saf?d?n at?? acırdılar. Ordu tayfalara gor? taktiki hiss?l?r? bolunurdu. Hucumlar sur?tli idi. Suvaril?r cinahlara hucum ed?r?k ya piyada il? birlikd?, ya da qabaqda h?r?k?t edirdil?r. Suvari v? piyadalar h?r?k?t ed?rk?n at?? acır v? ox atırdılar. Artilleriya 34 mm-lik Hotchkiss topları il? silahlanmı?dı.

1895-ci ilin sonunda Baratyerinin s?r?ncamında 17?20 min n?f?r (h?r biri 600 n?f?rlik 4 Avropa batalyonu, h?r biri 1200 n?f?rlik 8 yerli batalyon, h?r biri 200 n?f?rd?n ibar?t 8 yerli rotası, 2 min? yaxın suvari, artilleriya, muh?ndis v? dig?r kom?kci qo?unlar v? 2 min? q?d?r yerli sakin) var idi. 1895-ci ilin martında Baratyeri Adiqratı i??al etdi v? orada qala tikdi. Sentyabr ayında Makonninin 30 minlik ordusunun yaxınla?ması il? ba?lı soz-sohb?t yayıldı. Ancaq hucum cox yava? getdi v? oktyabr ayında Menqe?inin yalnız kicik bir d?st?si peyda oldu. Baratyeri, Antalo yaxınlı?ında onu m??lub ed?r?k Massauaya getdi. Bu zaman italyan qo?unları cox da?ınıq idi. General Arimondinin briqadası Adiqartada idi; Mayor Qalliano 1 batalyon v? 2 silahla ? Makaled?; Mayor Tezellinin qabaqcıl d?st?si (2450 n?f?r v? 4 sur?tli atıcı silah) Amba-?lagid?, qabaqcıl postları is? Dubbarda idi. ?mperatorun ozunun komandanlı?ı altında efiopiyalıların ir?lil?m?si il? ba?lı ?ayi?l?r dayanmadı.

Oreste Baratierinin komandanlı?ı altında italyan ekspedisiya quvv?l?rinin sayı 20 min n?f?r idi. ?taliya ordusunun butun ?sg?rl?ri ?n son texnologiya il? t?chiz edilmi?di. Menelik ?vv?lc? c?mi 30 min ?sg?r toplaya bildi. ?talyanlar kicik v? z?if silahlanmı? Efiopiya ordusunun ohd?sind?n asanlıqla g?l? bil?c?kl?rin? inanırdılar. Lakin onlar gozl?mirdil?r ki, Meneliki ona tabe olan tayfaların ?ks?riyy?ti, o cuml?d?n imperatorla du?m?ncilik ed?n tayfalar f?al ??kild? d?st?ky?c?kl?r. H?tta hokmdar Menqe?a da ona tabe olmu?, must?ml?k?cil?r? qar?ı mubariz?d? f?al i?tirak etmi?dir. Getdikc? daha cox xalq qo?unları imperiya ordusuna qo?uldu. Menelik ordusunda artilleriya meydana cıxdı ("Qafqaz modeli"nin qırx da? topları Rusiyadan g?tirildi) v? ?sg?rl?rin t?chizatı italyanlardan daha yax?ı t??kil edildi.

Dekabrın 2-d? Baratieri Massauadan qo?unların Adigratda c?ml?nm?si ucun ?mr gond?rdi v? ozu d? oraya g?ldi.

Dekabrın 5-d? Tezelli Makonenin ir?lil?m?si x?b?rini aldı v? Fort Mekeley? koc?n general Arimondid?n d?st?k ist?di. Baratyerinin ?mrini h?l? almamı? Arimondi dekabrın 6-da 500 ?sg?rl? Tezelliy? kom?k etm?k q?rarına g?ldi v? bu bar?d? ona bildiri? gond?rdi. Baratyerid?n Adiqarta c?ml??m?k bar?d? mesaj aldıqdan sonra o, Amba-Alaqa kocdu. Oz novb?sind?, Tezelli inadla Amba Alaged?ki movqeyini mudafi? etm?k q?rarına g?ldi v? ?lav? quvv?l?rin g?lm?sini gozl?yib, onu cox z?bt etdi. Onun ehtiyatda c?mi 3 rotası qalmı?dı.

Dekabrın 7-d? s?h?r tezd?n Amba-Alage yaxınlı?ında h?b??l?r h?r iki cinahı ?hat? ed?r?k uc kolonda (4 silahla 2450?2500 n?f?r) mayor Tezellinin d?st?sin? hucum etdil?r. ?idd?tli doyu?d?n sonra saat 11-d? yardımın g?lm?diyini gor?n Tezelli saat 12:40-da geri c?kilm?k ?mrini verdi. Geri c?kilm? yolu dar idi v? h?b?? tuf?ngl?ri munasib movqe tutaraq geri c?kil?n italyanları at??? tutdular. Tezellinin d?st?si 7 saat doyu?du v? dem?k olar ki, tamamil? m?hv edildi, c?mi 200-? yaxın ?sg?r sa? qaldı ^[2] .

Tezelli d?st?sinin qalıqları kom?y? ged?n Arimondi d?st?si il? birl??di, bundan sonra Arimondi dekabrın 8-d? s?h?r tezd?n gec? yuru?u il? Mekeley? qayıtdı. Qala 3?4 metr hundurluyund? torpaq qala il? ?hat? olunmu? v? yax?ı mohk?ml?ndirilmi?di. Burada "qurd cuxurları" qazılmı?, tikanlı m?ftill?rd?n s?ddl?r qura?dırılmı?, minalar qoyulmu?dur. Catı?mazlıq divarların ic?risind? su m?nb?yinin olmaması idi. Su m?nb?l?ri istehkam x?ttind?n 400 metr k?narda yerl??irdi. N?tic?d? Mekeled? mayor Gagliano komandanlı?ı altında 1500 n?f?rlik qarnizon 2 da? topu il? must?ml?k? qo?unları qalmı?dı. Arimondi is? Adigarta c?kildi. Makonenin yaxınla?an qo?unları 20 dekabr 1895-ci ild? u?ursuz hucumdan sonra Mekele qarnizonunun qar?ısını k?sdil?r. 7 yanvar 1896-cı ild? qala tamamil? muhasir?y? alındı, yanvarın 11-d? efiopiyalılar qarnizonu su m?nb?yind?n k?sdil?r v? suya olan ehtiyacları azaltmaq m?qs?dil? muhasir?d? qalanlar qaladan mal-qara qovma?a m?cburiyy?tind? qaldılar ki, bu da efiopiyalıların q?nim?tin? cevrildi. 1896-cı il yanvarın 13 v? 14-d? efiopiyalılar yenid?n qalaya basqın etdil?r, lakin hucumlar u?ursuz oldu ^[3] .

Amba-Alaged? m??lubiyy?t v? h?b??l?r t?r?find?n Mekelenin blokadaya alınması x?b?rini aldıqdan sonra ?taliyada Barateriyeriy? kom?k kimi h?r biri 600 n?f?rlik 14 batalyon v? h?r biri 6 topdan ibar?t 5 da? batareyası, c?mi 11 min n?f?rlik qu?un gond?rilm?si q?rara alındı. Dekabrın 16?17-d? ?taliyadan gond?ril?n bu qo?unlar dekabrın 24-d? Massauaya g?ldi v? yalnız 1896-cı il yanvarın ?vv?lind? Adiqara catdı. Bel?likl?, Baratyerinin quvv?l?ri 15?16 min n?f?r t??kil edirdi. Eni? zamanı n?qliyyat g?mil?rini qorumaq, el?c? d? sahili qorumaq ucun 7 g?mid?n ibar?t bir eskadron Qırmızı d?niz? gond?rildi. Dekabrın 10-da qo?unlara g?l?n Baratieri, Oudadan orada olan birliyi geri ca?ırdı v? var gucu il? Ada Agamusa do?ru ir?lil?di. Bir briqada Mekeled?n 18 km aralıda yerl???n Aqula d?r?sin? gond?rildi. Bu zaman Menelikin butun ordusu artıq Mekeled? c?ml??mi?di (40 topa malik olan t?xmin?n 60 min n?f?r).

Yanvarın 20-d? Mekeled? su t?chizatı tuk?ndi v? mayor Qagliano t?slim oldu. Qarnizona tuf?ng v? sursatla qaladan cıxma?a icaz? verildi, h?mcinin onlara qatırlar da t?min olundu. Makonen qo?unlarının mu?ayi?ti il? italyanlar Baratyeriy? t?slim etm?k ucun gond?rildil?r.

?mperator, h?rbi ?m?liyyatlarda fasil? zamanı Baratyeriy? 1889-cu il Uciali muqavil?si il? mu?yy?n edilmi? Marebu v? Belese cayları boyunca uzanan x?tti italyanların oz s?rh?dl?ri kimi tanımaları ??rti il? sulh ba?lama?ı t?klif etdi v? bu muqavil?nin b?zi madd?l?rini Efiopiyanın xeyrin? d?yi?dirdi. Baratyeri bununla razıla?madı. Fevralın 14-n? kec?n gec? ?vv?ll?r italyanların t?r?find? olan tiqrin d?st?l?ri Alekva yuks?kliyind?ki on postlara hucum etdi. D?st?k verm?k ucun gond?ril?n kicik bir ?talyan d?st?si ?l? kecirildi. Alekvadakı movqel?rind?n qovulan tiqrinl?r Baratyerinin arxasında partizan muharib?sin? ba?ladılar v? Massava il? teleqraf ?laq?sini k?sdil?r. Bu arada h?b??l?rin partizan f?aliyy?ti geni?l?ndi. Onlar italyan qo?unlarının arxasında ?sm?r? il? ?sas ?laq? yolunda peyda oldular.

Bu vaxta q?d?r Baratierinin korpusu 4 briqadadan ibar?t idi: General Arimondi (2900 n?f?r), General Dabarmid (3050 n?f?r), General Ellen (3350 n?f?r) v? General Albertone (8300 yerli, 2560 artilleriyacı v? dig?r qo?unlar). C?mi 20.160 n?f?r v? 52 top. Uc qat daha guclu bir du?m?n? qar?ı u?ur qazanaca?ına inanmayan Baratieri fevralın 15-d? geri c?kilm?k ?mrini verdi. Lakin Mareba cayının sol sahilind? Qodofelasi istiqam?tind? 10 minlik h?b?? d?st?sinin gorunm?si bu ?m?liyyatın c?tinliyini gost?rirdi. Sonra Baratieri, H?b?? ordusunu ?imaldan qo?un cıxarma?a m?cbur etm?k ucun sa? cinahına qar?ı h?r?k?t? kecm?y? q?rar verdi.

Fevralın 24-d? aparılan intensiv k??fiyyat faktiki olaraq d?st?nin Mareba cayını t?rk etm?sin? s?b?b olub. ?ld? edil?n m?lumata gor?, bir cox imperator doyu?cul?ri x?st?lik v? ya yor?unluq s?b?bind?n du??rg?ni t?rk etm?y? ba?ladılar. Baratyeri artıq tuk?nm?kd? olan ?rzaqları catdırmaqda c?tinlik c?kdiyi ucun quvv?l?rini gucl?ndirm?y? umid ed? bilm?di. C?tin v?ziyy?td?n cıxmaq ucun q?rar verm?k lazım idi, xusus?n d? bu an ?taliya ordusu ucun ?n ?lveri?li gorunurdu.

II Menelik Aduaya qo?un c?k?r?k hec bir t?dbir gorm?di. Bir aydan cox c?bh?d? sakitlik hokm sururdu, h?r iki t?r?fd?n ?rzaq ehtiyatı tuk?nm?y? ba?ladı. Efiopiya partizanları italyanlara getdikc? daha c?sar?tl? hucum edirdil?r. Roma yeni hucuml?r etm?yi t?l?b edirdi. ?taliyanın Ba? naziri Francesco Crispi q?z?bl?n?r?k General Baratyerinin passivlikd? v? h?tta qorxaqlıqda ittiham etm?y? ba?ladı. Baratyei ?vv?lc? ?ddi-Keyih? geri c?kilm?k niyy?tind? idi, bu da h?yata kecirildi, lakin 29 fevral 1896-cı ild? yenid?n Adua istiqam?tind? h?r?k?t etdi. O, ustun Efiopiya quvv?l?rinin hucumunu t?hrik etm?y? umid edirdi ki, onların hucumu ?taliya guclu mudafi?si il? qar?ıla?araq m?hv olsun.

Aduaya hucum h?r biri bir briqadadan ibar?t uc kolonda h?yata kecirildi, dorduncu is? ehtiyat olaraq arxaya kecdi. Efiopiyalılar ?la movqe tuturdular: onlar cinahlardan v? c?bh?d?n qorunurdular. Yanlı? relyef planlarına gor? yuru? ed?n iki italyan cinahı bir-birinin yolunu k?sirdi; sol cinah is?, ?ksin?, ?sas quvv?l?rd?n 6 kilometr uzaqla?dı.

1896-cı il martın 1-d? s?h?r saatlarında s?p?l?nmi? toqqu?malara cevril?n doyu?l?r ba?ladı. ?vv?ll?r butun m?rmil?ri atdıqdan sonra ?talyan artilleriyası yararsız hala g?ldi. H?r iki cinah ?zildi, sol cinah caxna?ma icind? qacdı, sa? Makonnin t?r?find?n muhasir?y? alındı v? az qala m?hv edildi.

?talyanlar olu v? yaralı olaraq 11 min ?sg?r v? ?sir olaraq 3,6 min ?sg?r, butun artilleriya v? bir cox muasir tuf?ng itirdi. Efiopiyalılar 6 min ?sg?r olu, 10 min ?sg?r is? yaralı olaraq itirdil?r. Yuks?k itkil?r efiopiyalıların h?r?k?tl?rinin hucum xarakteri v? sıralarının yuks?k sıxlı?ı il? izah edilirdi. Efiopiya ordusunun h?r?k?tl?rinin hucum xarakteri kifay?t q?d?r silah olmaması s?b?bind?n m?cburi addım idi (Rusiyadan muasir Berdan tuf?ngl?rinin ?sas sayı (30?60 min) muharib? ba?lamazdan ?vv?l ?taliya v? ?ngilt?r? must?ml?k? hakimiyy?tl?ri t?r?find?n ?l? kecirilmi?di). Bundan ba?qa, Efiopiya ordusu nizami orduya malik olmadı?ından hucumların idar? olunması z?if idi.

Mai Maret v? Barakitd? geri c?kil?n italyan qo?unlarının v?ziyy?tini yungull??dir? bil?n 4 t?z? batalyon var idi. Bu birlikl?r ?mr almadan H?b??l?rin ?hat?sind? olan Adıqartada qalanı tutan batalyonlara qo?ulmadan martın 2-d? Adi-Kaya geri c?kildil?r. ?mperator qo?unları ?vv?lc? Ada-Aqamusda m?skunla?dılar, lakin bir mudd?t sonra A?ianqa qida catı?mazlı?ı v? ya?ı?lı movsumun ba?laması s?b?bind?nAdiqrat v? Makale gol? c?kilm?y? ba?ladılar.

Aduadakı m??lubiyy?t x?b?ri Romada guclu t??ssurat yaratdı v? Krispi hokum?tinin istefasına s?b?b oldu. Parlament H?b??istanla doyu?m?k ucun 140 milyon lir? kredit? s?s verdi. Afrikaya 12 piyada batalyonu, 4 alp tuf?ng batalyonu, 4 da? batareyası v? bir rota muh?ndis qo?unları gond?rildi. Qo?unların umumi sayının 40.000-? catdırılması n?z?rd? tutulurdu. Baratieri muhakim? olundu v? Eritreya koloniyasının qubernatoru v?zif?sini general Antonio Baldissera t?yin edildi. O, qo?unlar t??kil etdi v? 15?16 min n?f?ri Qura, Saqanetti, Qalai v? Adi-Kaye istehkam m?nt?q?l?ri ?razisin? c?ml?di. K?s?l?y? d?rvi?l?r? qar?ı gond?rdiyi d?st? onları ?tb?r cayından geri atdı. ?diqrat yaxınlı?ında N?ca?id?n qalan Manqa?iyanın 22.000 n?f?rlik d?st?si var idi. Baldissera qalan batalyonu oradan cıxarmaq ucun may ayında Adigrat ??h?rin? kocdu. H?b??l?rin hec bir mane?si il? qar?ıla?madan, mayın 7-d? qalanın qarnizonunu oz d?st?sin? birl??dirdi v? Senafa geri c?kildi, cunki ?taliya hokum?ti Marebu v? Belese cayları boyunca Eritreya koloniyasının s?rh?dini yaratmaq v? daha ehtiyatla f?ailiyy?t gost?rm?k q?rarına g?ldi. ?taliyada aydın ba?a du?ulurdu ki, a?ır m??lubiyy?td?n sonra nufuzu b?rpa etm?kd?n, italyan m?hbusları zorla azad etm?kd?n sohb?t ged? bilm?z.

?talyanlar ?ddiqrat v? Tiqre ?yal?tind?ki bir sıra dig?r m?nt?q?l?ri tutdular v? Eritreya s?rh?dl?rin? catan II Menelik geri dondu. Eritteriyanın ilhaqı n?tic?sind? Tiqre hokmdarının gucl?nm?sini ist?mirdi. Bundan ?lav?, Efiopiyanın ?imalında imperator ordusu ucun t?chizat c?tin idi. Amma Addi ? Qratunun kom?yin? g?l?n italyanlar qarnizonunu oradan geri c?kdil?r.

Doyu?d?n sonra II Menelik paytaxta qayıtdı v? sulh t?klifl?rini gozl?m?y? ba?ladı. Daha boyuk toqqu?malar olmadı. Diskreditasiya olunmu? Krispi hokum?ti iki h?ft? sonra danı?ıqlara ba?ladı. Rusiya sulh danı?ıqlarına f?al diplomatik d?st?k t??kil etdi. 26 oktyabr 1896-cı ild? ?ddis-?b?b?d? sulh muqavil?si imzalandı, ona gor? ?taliya t?zminat od?y?r?k Efiopiyanın must?qilliyini tanıdı. Bu sulh muqavil?sin? ?sas?n t?yin olunan Efiopiyanın ?imal s?rh?di bu gun? q?d?r bel? qalır. Menelik italyanları Efiopiyanın tam suverenliyini tanıma?a m?cbur etdi. Muasir tarixd? ilk d?f? olaraq bir Avropa dovl?ti Afrika olk?sin? t?zminat od?mi?di. Uzun mudd?t r?smi ?taliyanın numay?nd?l?rini istehza il? "Menelikin borcluları" adlandırırdılar.

1 mart, Adva doyu?u gunu, Efiopiyada milli bayramdır.

Doyu??n olk?l?r	?hali (1895)	?sg?r s?f?rb?r oldu	?sg?r olduruldu
Efiopiya	11.666.000	100.000	17.000
?taliya	30 913 700	20.000	12.000
UMUM?	42.579.700	120.000	29.000

• Bartnitsky A., Mantel-Nechko I. Efiopiya tarixi. ? M.: T?r?qqi n??riyyatı, 1976.
• Voblikov D. R. Efiopiya must?qilliyini qorumaq u?runda mubariz?d?. 1860?1960. ? M.: Sotsekqız, 1961. ? 218 s?h.
• Yelets Yu. ?mperator Menelik v? onun ?taliya il? muharib?si. ? СПб. , 1892.
• Karnatsevich V. L. 100 m??hur doyu?. ? Xarkov, 2004.
• Kobishchanov Yu. M., Rayt M. V. Efiopiya tarixi. ? M.: " Elm " n??riyyatı, 1988.
• Orlov N. A. H?b??istanda ?talyanlar 1870?1896. ? Sankt-Peterburq. , 1897.
• Tsypkin G. V., Yagya V. S. Muasir v? muasir dovrd? Efiopiya tarixi. ? M.: "Elm" n??riyyatı, 1989.

• "XIX ?srin sonu v? 20-ci ?srin ?vv?ll?rind? Rusiya-Efiopiya diplomatik v? m?d?ni ?laq?l?ri" dissertasiyası Arxiv sur?ti 15 iyun 2013 tarixind?n Wayback Machine saytında
• N. Sahil quyru?u . Kazaklar ?mperator ?kinci Menelik il? // "Yaradıcı Rusiya" ?d?bi jurnalı, 08.02.2011.