Bayırku yuru?u
?
Qapa?an xaqanın
Doqquz O?uzlardan
Bayırkular uz?rin? t??kil etdiyi v? q?l?b? qazandı?ı son yuru?udur.
[1]
Goyturk imperiyası boyuk siyasi qarı?ıqlıq ic?risind? idi. Tanq imperatoru Hsuan Tsunq Qapa?an xaqanı tamamil? ortadan qaldırmaq ya da ?l? kecirm?k ist?yirdi. Bu m?qs?dl? Goyturk dovl?tind? uc ayrı bolg?d? olan v? Tanq il? daha ?vv?ll?r ittifaq qurmu? olan turk boylarının ond?rl?rin? daha onc? d? edildiyi kimi muxt?lif titullar v? h?diyy?l?r t?qdim edildi. Bel?c?, turk boyları
Goyturk xaqanlı?ına
qar?ı usyan etm?l?ri ucun t?hrik edildil?r. 709-cu ild? cikl?r v? qır?ızlar, 711-ci ild? turke?l?r, 714-cu ild? d? qarluqlar usyan qaldırdı v? usyanlar bir-birinin ardıyca meydana cıxdı. Buna ?lav? olaraq,
Qapa?an xaqanın
m?rh?m?tsizc? butun usyanları yatırtması v?ziyy?tin daha da pisl??m?sin? s?b?b oldu. Bir cox turk boyu Tanq sulal?sin? sı?ındı. H?tta bir mudd?t sonra
Qapa?an xaqanın
oz kur?k?ni A?id? Hu-lu da Tanqa ba?lılı?ını bildirdi.
Usyanlar ardı-ardına davam ed?rk?n bu d?f? d? Goyturk xaqanlı?ının onur?asını t??kil ed?n Doqquz O?uzların usyan etm?si dovl?ti c?tin v?ziyy?t? saldı.
Qapa?an xaqan
usyanları yatırtmaq ucun s?f?rd?n-s?f?r? gedirdi. Usyanın ba?lamasından sonra xaqan bayırkuların uz?rin? yurudu. Tula cayı sahilind? ba? vermi? doyu?d? bayırkular a?ır m??lubiyy?t? ducar oldular. Lakin Qapa?an xaqan ozun? cox guv?nmi? v? s?f?rd?n geri don?rk?n lazimi t?hluk?sizlik t?dbirl?rini gordurm?mi?di. Otuk?n? don?rk?n doyu?d?n sa? cıxmı? bayırkuların r?hb?ri Hsieh-shih-lueh q?fl?t?n soyud me??liyind?n cıxaraq Qapa?an xaqana hucum etdi v? onun ba?ını k?sdi. O sırada Ho-Linq-chuan Tanq elcisi olaraq
Goyturk dovl?tind?
idi. Hsieh Qapa?an xaqanın k?sik ba?ını cinli elciy? verdikd?n sonra, onunla birlikd? Tanq sarayına getdi. Tanq imperatoru Hsuan-tsunq Qapa?an xaqanın k?sik ba?ının Tanq paytaxtı Canqanın ?sas kuc?sind? dir?y? asılıb xalqa gost?rilm?sini ?mr etdi. Bundan sonra, bayırkular,
uy?urlar
, tonqralar, hisil?r v? bugular olmaqla, 5 ayrı turk boyu Goyturk xaqanlı?ından ayrılıq Tanqa tabe oldular. Tanq imperatoru onların tabelikl?rini q?bul etm?kl? yana?ı, onları oz ordusunun ?imalına yerl??dirdi.
[2]
Bel?likl?, Bayırku s?f?ri
Qapa?an xaqanın
son yuru?u oldu.
[3]
Tan sulal?sinin
t?hriki il? usyan qaldıran turk boylarının usyanlarının m?rh?m?tsizc? yatırılması, urk boylarının Tanq sulal?sin? sı?ınmasına v? Goyturk dovl?tinin qısa mudd?t? bo?almasına s?b?b oldu. Qapa?an xaqanın Bayırku yuru?und?n geri don?rk?n sui-q?sd? u?rayıb oldurulm?si il? d? dovl?t suqut etm?k h?ddin? catdı.
Qapa?an xaqandan
sonra yerin? kec?n kicik o?lu ?nel Tigin d? dovl?ti gucl?ndir? bilm?di. Bu pis v?ziyy?t Kul Tiginin v? Bilg? Tiginin ed?c?kl?ri h?rbi cevrili?? q?d?r davam etdi.
[4]