Az?rbaycan H?rbi Hava Quvv?l?ri v? Hava Hucumundan Mudafi?
?
Az?rbaycan Silahlı Quvv?l?rinin
hava v? hava hucumundan mudafi? quvv?l?ri.
Az?rbaycanın ilk h?rbi pilotu
F?rrux a?a Qayıbov
olub. O, Birinci Dunya Muharib?sind? almanlara qar?ı keciril?n hava ?m?liyyatlarında f?al i?tirak edib v? indiki Belarus ?razisind? ged?n doyu?l?rd?n birind? h?lak olub.
[1]
Az?rbaycanın ikinci must?qilliyi dovrund? ? 1992-ci ilin aprelin 8-d? is? ba? leytenant
Vaqif Qurbanov
kecmi? sovet ordusunun Sitalcay aerodromundan, "
Su-25
" doyu? t?yyar?sini qacıraraq Az?rbaycan ordusuna g?tirir. Bununla da Az?rbaycan HHQ ilk qırıcı t?yar?ni arsenalına q?bul edib. Az sonra "
Nasosnı
" ? indiki Hacı Zeynalabdin Ta?ıyev h?rbi aviasiya alayının komandiri, polkovnik
Vladimir Kravtsov
(Az?rbaycan HHQ-nin ilk komandanı) v? D?ll?r aerodromunda xidm?t ed?n polkovnik-leytenant Aleksandr Ple?in s?yl?ri n?tic?sind? bu bazalardakı sovet aviasiyasına m?xsus t?yyar?l?r Az?rbaycan ordusunun tabeciliyin? verilib. 1992-ci ild?n Az?rbaycanda HHQ il? ba?lı islahatlar dovru ba?lanıb. H?min il bu qurumun strukturu millil??dirilib.
General-mayor
Rail Rzayev
HHQ-nin komandanı t?yin edilib. Bir q?d?r sonra HHQ Hava Hucumundan Mudafi? Qo?unları il? birl??dirilib.
General-leytenant
rutb?si alan Rail Rzayev H?rbi Hava Quvv?l?ri v? Hava Hucumundan Mudafi? Qo?unlarının (HHQ v? HHMQ) komandanı kimi f?aliyy?tini davam etdirib. 2014-cu ild?n komandan
Ramiz Tahirov
olub. 2024-cu ild?
Namiq ?slamzad?
komandan t?yin olunub.
[2]
1994-cu ild? ? at??k?s muqavil?si imzalandıqdan sonra Az?rbaycanda ba?lanan h?rbi islahatlar prosesinin oz?yini m?hz HHQ v? HHMQ t??kil edib. S?b?b aydındır ? i??al altında olan Az?rbaycan ?razil?ri yuks?k relyef? malikdir v? bu ?razil?ri i??aldan qurtarmaq i?ind? qırıcıların, h?rbi t?yyar?l?rin v? hava h?d?fl?rini vuracaq texnikaların ?v?zi yoxdur. 1997-ci ild? Az?rbaycanın Ali H?rbi T?yyar?cilik M?kt?bi ilk milli h?rbi t?yyar?cil?rimizin buraxılı?ına ba?layıb. Bel?likl?, 2005-ci ild?n Az?rbaycanda mudafi?y? ayrılmı? v?saitl?rin ?h?miyy?tli hiss?si m?hz HHQ v? HHMQ-nin dirc?ldilm?sin? s?rf edildi. 1995-ci ild? ? Az?rbaycanın illik h?rbi budc?sinin 80?90 milyon dollara yaxın oldu?u dovrd? HHQ v? HHMQ-y? t?xmin?n bir nec? milyon dollar v?sait ayrılırdısa, 2008-ci ild? bu r?q?min az qala h?rbi budc?nin 15 faizini ?hat? etm?si il? ba?lı ehtimallar s?sl?nib. Bu is? 1 milyard 500 milyon manatlıq h?rbi budc?nin t?xmin?n 250 milyon manatı dem?kdir.
[3]
Proqrama uy?un olaraq, 2008?2010-cu ill?r ?rzind? HHQ-nin aviaparkının modernl??dirilm?si aparılacaq v? HHQ-nin aviaparkı t?xmin?n 50%-d?k muasir doyu? t?yyar?l?ri hesabına yenil??dirilmi?dir. H?rbi Hava Quvv?l?rinin aerodromlarının modernizasiya proqramında Az?rbaycanın ?n aktiv t?r?fda?ı
AB?
-dır. Xatırladaq ki, Az?rbaycan v? NATO arasında imzalanmı? F?rdi T?r?fda?lıq uzr? ?m?liyyat Planı (?PAP) c?rciv?sind? H.Z.Ta?ıyev q?s?b?sind?ki h?rbi aerodrom modernl??dirilib. Eyni zamanda h?rbi aerodromlarda ucu?ların t?hluk?sizliyini t?min etm?k m?qs?dil? xususi avadanlıqlar qura?dırılıb, texniki t?minat binaları yenid?n tikilib v? t?mir edilib, aerodromun texniki t?minatı, para?ut-desant xidm?ti v? ?yl?c para?utl?rinin yı?ılması binalarının in?asına ba?lanılıb. ?sas start komanda m?nt?q?l?ri, muh?ndisl?rin idar?etm? m?nt?q?l?ri v? muh?ndis aviasiya xidm?tinin hey?tl?ri ucun binalar istifad?y? verilib.
2008-ci ilin sentyabr ayından etibar?n, HHQ-nin m?rk?zi idar?etm? sisteminin modernizasiya olunmasına
Turkiy?
kom?k edib. Turkiy? il? Az?rbaycan arasında ?ld? olunan razıla?maya ?sas?n, burada
NATO
standartlarına uy?un idar?etm? m?nt?q?si yaradılacaq.
Az?rbaycanda
Rusiya Aerokosmik Quvv?l?ri
t?r?find?n idar? olunan
Q?b?l? RLS
d? var. Bu RLS
Hind okeanı
na q?d?r olan ?razid?n, y?ni t?qrib?n 6,000 km radiusda atılan ist?nil?n raketi a?kar ed? bilirdi. Lakin, 2012-ci ilin dekabr ayında
Rusiya
radarın i?l?m? mudd?tini uzatmaqla ba?lı danı?ıqların u?ursuzluqla n?tic?l?ndiyini bildirdi v? RLS f?aliyy?tini dayandırdı. Stansiya
Az?rbaycana
geri verildi v? RLS-? aid olan butun avadanlıqlar Rusiyaya aparıldı.
Az?rbaycan HHQ-nin pilotları
MDB
m?kanında ?n cox ucu?lar kecirmi? pilotlar sayılır. Az?rbaycan pilotları ?sas?n
Az?rbaycan Ali H?rbi T?yyar?cilik M?kt?bind?
hazırlanır,
Turkiy?
,
Ukrayna
,
AB?
v? dig?r olk?l?rin muvafiq ixtisasartırma kursları v? t?liml?r kecirl?r.
Birinci Qaraba? muharib?sind?
erm?ni i??alcılarına qar?ı apardı?ımız h?rbi ?m?liyyatlarda da helikoptercil?rimiz 1993-cu ilin oktyabrında K?lb?c?rin i??alı zamanı 5 min n?f?rin muhasir?d?n cıxarılmasında misilsiz q?hr?manlıqlar gost?rmi?l?r. ?yul 2019-cu ild?
R??ad Ataki?iyev
X?z?r d?nizi, Zarat k?ndind? ucu? ed?rk?n q?zaya u?rayaraq ??hid olmu?dur. H?rbi Hava Quvv?l?ri
Aprel doyu?l?ri
'nd? du?m?n? u?urlu z?rb?l?r endirmi?dir. Doyu?d?
Mi-24
helikopterin pilotları T?briz Musazad?, ?bu B?kir ?smayılov v? Urfan V?lizad? ??hid olmu?lar. V?t?n muharib?sind? HHQ t?r?find?n du?m?nin hava hucumundan mudafi? sistemini m?hv etm?k m?qs?dil? "Qaraba? mucrusu" adlı xususi ?m?liyyat planı hazırlandı.
[4]
Bu, h?rbcil?rimizin du?m?nin fikrini yayındırmaq ucun muxt?lif variantları idi. Du?m?nin butun nov zenit-raket kompleksl?rini i?? salma?a vadar etm?k ucun movcud olan aviasiya vasit?l?ri havaya qaldırıb kutl?vi aviasiya z?rb?sini imitasiya edildi. H?min imitasiya vasit?l?ri du?m?nin zenit-raket kompleksl?rinin m?hvetm? zonasına daxil olmadan muxt?lif manevl?r edirdil?r. Ikinci t?dbir kimi, du?m?nin f?ndi ba?a du?m?m?si ucun Dovl?t S?rh?d Xidm?tin? m?xsus, goy?rt?sind? pilot olmayan, “kukruznik” kimi tanından AN-2 t?yyar?l?ri du?m?nin zenit-raket kompleksl?rinin m?hvetm? zonasına yonl?ndirildi. Plan u?urla icra olundu v? ilk gunl?rd? H?rbi Hava Quvv?l?ri v? Hava Hucumundan Mudafi? Qo?unlarının birg? f?aliyy?ti n?tic?sind? du?m?nin hava hucumundan mudafi? sisteml?rinin 70 faizi sıradan cıxarıldı.
[5]
Bayraktar TB2
, DSX-nin “
IAI Harop
”, “Sky Striker” z?rb? dronları du?m?n h?d?fl?rini anında m?hv el?di.
[6]
V?t?n muharib?sind? 2 pilotumuz -
Zaur Nudir?liyev
v?
Ramiz Qasımov
??hid oldu v? h?r ikisi olumund?n sonra
V?t?n Muharib?si Q?hr?manı
medalı il? t?ltif olundular.
Namiq ?slamzad?
,
Elnur Qebedov
,
R??ad Nadirov
,
S?f?r Qurbanov
,
R??ad Qasımlı
da eyni mukafata layiq goruldu. V?t?n muharib?sind? DSX pilotları
Abbas Qasımov
v?
Xalid Goz?lov
da ilk gunl?rd? ??hidlik zirv?sin? ucaldılar.
[7]
Az?rbaycan
C?nubi Qafqaz
regionunda maddi-texniki imkanlar baxımından yuks?k v? ?n cox doyu? t?yyar?si olan
olk?
sayılır. 2012-ci il m?lumatına gor? 8.000 n?f?r personalın xidm?t etdiyi Az?rbaycan HHQ arsenalına 200-? yaxın doyu? t?yyar?si, 160-a yaxın z?rb? helikopteri, h?mcinin 46 ?d?d yardımcı t?yyar? v? helikopter daxildir. HHQ-nin arsenalında "
Aero L-39
" t?lim-hucumcu, muxt?lif t?yinatlı
MiQ-21
,
MiQ-29
,
Su-24
,
Su-25
, ?l-76, An-24, An-12, Tu-134A, Tu-16,
Mi-2
,
Mi-8
,
Mi-24
,
Mi-35
M markalı helikopterl?r, h?mcinin dunyanın tanınmı? ?irk?tl?rinin (Aerostar, Orbiter) istehsalı olan pilotsuz ucan aparatlar var.
2006-cı ild?
Ukrayna
il? imzalanmı? muqavil?y? ?sas?n
Az?rbaycan
bu olk?d?n 29 ?d?d modernl??dirilmi? MiQ-29M doyu? t?yyar?si, h?mcinin
Mi-24
helikopterl?ri alıb. Az?rbaycanla Belarus arasında h?rbi-texniki ?m?kda?lıq c?rciv?sind?, H?rbi Hava Quvv?l?rimizin MiQ-29 v? Su-25 doyu? t?yyar?l?ri Belarusun "Mudafi? T???bbusl?ri" mu?ssis?si t?r?find?n hazırlanan "Talisman" Govd? Mudafi? Kompleksi (GMK) il? d? t?hciz edilib.
[8]
2017-ci ild?n etibar?n,
Pakistan
Az?rbaycana t?lim m?qs?dil? "
Super Mushshak
" t?yyar?l?rini t?hvil verm?y? ba?layıb.
2020-ci ilin iyununda is? Turkiy?d?n yeni Silahli PUA-lar (
Bayraktar TB2
) alınmı?dır.
Bundan ba?qa, Az?rbaycanın
Dovl?t S?rh?d Xidm?tinin
aviad?st?si var ki, burada da ?sas?n da?lıq ?razil?rd? ?m?liyyat zonalarına desant atmaq, quvv?l?ri t?xliy? etm?k v? dig?r m?qs?dl?r ucun istifad? edil?n YaK markalı t?yyar?l?r, h?mcinin muxt?lif helikopterl?r c?ml??ib.
[
m?nb? gost?rin
]
Rusiyalı h?rbi-siyasi analitiki Aleksandr Xramcixinin iddiasına gor?, Az?rbaycan HHQ-y? a?a?ıdakı h?rbi hiss?l?r daxildir:
- 843-cu qarı?ıq Aviasiya alayı ("Qala" h?rbi-hava bazası),
- 416-cı qırıcı-bombardmancı alayı (Kurd?mir),
- 408-ci qırıcı alayı (Zeynalabdin bazası),
- 422-ci k??fiyyat alayı (D?ll?r),
- 115-ci t?lim alayı (Sang?cal)
- h?rbi n?qliyyat alayı (Zeynalabdin bazası):
|
---|
|
R?hb?rl?r
| | |
---|
Umumi
| |
---|
M?rk?zi ordular
| Quru
| |
---|
H?rbi Hava
| |
---|
H?rbi D?niz
| |
---|
|
---|
Dig?r
| |
---|
H?rbi t?hsil
| |
---|
Mudafi? s?nayesi
| |
---|