| Bu m?qal?d?
hec bir m?lumatın m?nb?si
gost?rilm?mi?dir
.
Lutf?n,
etibarlı m?nb?l?r
?lav? etm?kl? m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. Q?r?z yaradan m?nb?siz hiss?l?r muzakir?siz silin? bil?r.
|
AB? amerikalıları
? AB?-nin ?sas v?t?nda?ları, ?halisi.
Muasir amerikan mill?tinin t?rkibind? 3 ?sas komponent ayrılır:
- AB? amerikanları;
- Aborigenl?r;
- ?mmiqrantlar.
AB? amerikanları olk? ?halisinin 89 %-ni t??kil edir v? burada 4 qrup ayrılır:
I qrup ? Avropa-Kanada m?n??li "a?" amerikanlar. 1980-ci il Siyahıya alınması proqramına etnik m?n?? il? ba?lı m?s?l? daxil olmu?dur. "A?" amerikanların gost?ricil?ri 1980-ci il Siyahıya alınmasında 83 %; 1990-cı ild? 76 %; 2000-ci ild? is? 71 % olmu?dur (2050-ci ild? 53 % proqnozla?dırılır). Hal-hazırda almanlar 23 %, irlandlar 16 %, ingilisl?r 13 %, italyanlar 6 %, dig?r xalqlar is? 42 % t??kil edir.
Alman m?n??lil?r
Minnesota
,
Ayova
,
Nebraska
?tatlarında,
italyanlar
Nyu-York
,
Nyu-Cersi
,
Pensilvaniya
,
Rod-Aylend
,
Konnektikutda
,
fransızlar
Luiziana
,
Texasda
,
isvecl?r
?llinoys, Minnesota, Ohayo, Viskonsind?, hollandlar Miciqanda, polyaklar ?llinoys, Viskonsin, Miciqanda ya?ayırlar. Ruslar Nyu-York, Texas, Nyu-Cersi, Florida, Kaliforniya, ?llinoys ?tatlarında, h?mcinin Nyu-York, Boston, Filadelfiya, Cikaqo, Detroyt, Los-Ancelos, San-Fransisko v? Sietl ??h?rl?rind? c?ml?nib.
II qrup ? Afrika m?n??li amerikanlar (qarı?ıq nikahlar n?tic?sind? yaranan mulatlar). Do?um v? t?bii artımın yuks?k gost?ricil?ri il? ?laq?dar bu qrupun payı 12,7 %-dir (36 mln. n?f?r). ?vv?l qarad?rilil?r C?nubda ya?ayırdılarsa, sonra onlar ?imala, daha sonra is? Q?rb? istiqam?t alırlar. Hal-hazırda 84 % z?nci ??h?rl?rd? (Va?inqton, Detroyt, Filadelfiya, Baltimor, Nyu-York) ya?ayır. Qarad?rilil?r ?sas?n Missisipi, Alabama, Corciya, Texas, ?llinoys, Nyu-York v? Kaliforniya ?tatlarında c?ml?nib.
III qrup ? Latın Amerikası m?n??li amerikanlar. Bu qrupun payı 13 % t??kil edir (37 mln. n?f?r). Meksikanlar ustunluy? malikdirl?r v? onlar Texas, Kaliforniya, Arizona, Nyu-Meksiko, Kolorado, ?llinoys ?tatlarında ya?ayırlar. Puertorikolular Nyu-York, kubalılar Florida ?tatında c?ml?nib.
IV qrup ? Sakit okean sahili Asiya m?n??li amerikanlar. Bu qrupun payı 3,3 %-dir (11,6 mln. n?f?r). Son dovrl?rd? bu qrupun payı artır, s?b?bi is? immiqrasiya il? ?laq?dardır. Yaponiya, Cin, Filippind?n g?l?nl?r Kaliforniya v? Havay adalarında, dig?r olk?l?rd?n g?l?nl?r is? Nyu-York, ?llinoys, Texas, Va?inqton ?tatlarında c?ml?nib.
Bel?likl? umumi olk? ?halisinin 89 %-? q?d?rini t??kil ed?n AB? amerikanları daxilind? 4 qrup ayrılır v? onların faiz gost?ricil?ri a?a?ıdakılardır:
- Avropa-Kanada m?n??li ? 71 %;
- Afrika m?n??li ? 12,7 %;
- Latın Amerikası m?n??li ? 13 %;
- Sakit okean sahili Asiya m?n??li ? 3,3 %.
Aborigenl?r?
hindular
,
eskimoslar
,
aleutlar
v?
havaylılar
aiddir. Bu qrup olk? ?halisinin 0,9 %-ni t??kil edir (2,5 mln. n?f?r). AB? statistikası olk? ?razisind? 1,5 mln. n?f?r hindu ya?adı?ını gost?rir. Hinduların yarısı ??h?rl?rd?, yarısı is? rezervasiyalarda ya?ayır. 300 rezervasiya movcuddur (Arizona, Nyu-Meksiko, C?nubi Dakota, Yuta, Vayominq ?tatlarında). Navaho rezervasiyası Arizona ?tatında yerl??ir (sah?si 64 min km
2
) v? bura coxlu turist c?lb edir.
Amerika hinduları olk?nin c?nub-q?rbind? ya?ayır. ?n boyuk Navaho q?bil?sidir ki, onlar da "Dord kunc" ?razisind? (
Kolorado
,
Yuta
,
Arizona
v?
Nyu-Meksiko
?tatlarının s?rh?dl?ri daxilind?) ya?ayırlar. Apaci q?bil?l?ri Arizona v? Nyu-Meksiko; pueblo q?bil?l?ri Nyu-Meksiko; papaqo q?bil?l?ri Arizonanın c?nubunda; hopil?r Arizonanın ?imal-q?rbi, Yuta v? Koloradonun c?nub-q?rbind? ya?ayırlar. Santa-Fe ??h?rind?n (Nyu-Meksiko ?tatının paytaxtı) ?imalda avtomobil yolu ?trafında k?rpicd?n tikilmi? evl?ri il? hindu q?s?b?l?ri movcuddur. Albukerke ??h?rind?n bir q?d?r aralı, ?ose yolunun uz?rind? bir nec? hindu k?nd evl?ri vardır ki, onlar da "pueblo" adlanır.
?mmiqrantlara ? AB?-d?n k?narda anadan olanlar v? az mudd?t ?vv?l bu olk?y? g?l?nl?ri aid edirl?r. Hal-hazırda AB?-d? 30 mln. xarici m?n??li ?hali ya?ayır (umumi olk? ?halisinin 10 %-i). Bunlar ?sas?n Q?rb v? ?imal-q?rbd? c?ml?nibl?r. H?mcinin immiqrantların iri etnik qrupları bir cox AB? ??h?rl?rinin simasını d?yi?dirmi?, "??h?r ic?risind? ??h?r" yaratmı?lar. Bu ??h?rcik (kicik ??h?r) v? m?h?ll?l?rd? dig?r etnik qrupların numay?nd?l?rinin n?inki ya?aması, i?l?m?si, h?tta oraya daxil olması dem?k olar ki, qada?andır. Bel? g?rgin v?ziyy?t, h?mcinin cinay?tkarlıq yerli ?halinin narazılı?ına s?b?b olur. ?g?r ?vv?ll?r AB? ?halisi y?hudil?ri, irlandları, yunanları sevmirl?rdis?, indi onlar ?sas?n Latın Amerikası v? Asiyalıları q?z?b, nifr?tl? qar?ılayırlar.
Hal-hazırda AB?-d? "r?ngli ?hali" v? ya "r?nglil?r" anlayı?ından istifad? olunur. "R?ngli ?hali" v? ya "qeyri-avropalı" get-ged? boyuk faiz ustunluyun? malik olurlar. Onlar oz dilini v? ad?t-?n?n?sini saxlamaqları il? f?xr edirl?r. Umumiyy?tl? olk? ?halisinin 14 %-i dovl?t dili sayılan ingilis dilini bilmirl?r. "R?ngli" ??h?rl?r? Mayami, Detroyt, Los-Ancelos, Hyuston, Yeni-Orlean, Nyu-York misaldır. Amerikan ekspertl?rinin fikrinc? 2080-ci ild? AB?-d? "a? d?rilil?r" il? "qeyri-a? d?rilil?r" eynilik t??kil ed?c?kl?r.