?ziz S?nc?r

Vikipediya saytından
( ?ziz Sancar s?hif?sind?n istiqam?tl?ndirilmi?dir)
Naviqasiyaya kec Axtarı?a kec
?ziz S?nc?r
turk. Aziz Sancar
Do?um tarixi 8 sentyabr 1946 ( 1946-09-08 ) [2] (77 ya?)
Elm sah?l?ri DNT t?miri , Sirkad ritmi , biokimya [1] , Molekulyar biologiya [1] , dezoksiribonuklein tur?usu [1]
?? yeri
T?hsili
Uzvluyu
Mukafatları Kimya üzrə Nobel mükafatı
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu
sancar.org
Vikianbarın loqosu  Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

?ziz S?nc?r ( turk. Aziz Sancar ; 8 sentyabr 1946 [2] ) ? Turk h?kim akademik, biokimyacı, molekulyar bioloq v? elm adamı. [3] [4]

1997-ci ild?n bu yana AB? -dakı Capel-Hill ?imali Karolina Universitetind? Biokimya v? Biofizika proqramı uzr? calı?an S?nc?r, son 20 ild? DNT t?mirinin bir cox hiss?sini mu?yy?nl??dirm?k ucun istifad? etdiyi ilk biokimy?vi yana?maları il? tanınır. Mehmed Ozdo?anla birlikd? AB? Milli Elml?r Akademiyasına secil?n ilk Amerikalı turk olaraq tanınır. DNT t?miri sah?sind?ki ara?dırmaları v? bioloji saatın t?nziml?nm?si sah?sind? 6 vacib k??fin? gor? Kimya uzr? Nobel mukafatına layiq gorulub.

Texas Universitetind? m??hur alim Klaud Rupertin laboratoriyasında molekulyar biologiya uzr? doktorantura t?hsili alan ?ziz S?nc?rin ixtira etdiyi v? adlandırdı?ı "Maxicell" usulu il? " excinuclease/excision nuclease " ferment terminl?ri, Oksford Universitetinin Oksford Biokimya v? Molekulyar Biologiya lu??tin? daxil olub. [5] [6] [7]

H?yatı v? elmi f?aliyy?ti [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?ziz S?nc?r 1946-cı ild? Mardinin Savur ilind? orta g?lirli fermer ail?sinin s?kkiz u?a?ından yeddincisi olaraq dunyaya g?lib. Xalqların Demokratik Partiyasından ( turk. Halkların Demokratik Partisi,HDP ) mill?t v?kili olan qohumu Mithat S?nc?rin ifad?sin? gor?, ?ziz Sanc?rin ana dili ?r?b dili idi, ail?d? ?r?bc? danı?ılırdı. [8] ?ziz S?nc?r, ?r?b dilind? valideynl?ri il?, lakin bacı-qarda?ları il? turk dilind? danı?dı?ını soyl?yib. [9] [10] S?nc?r, h?r reportajında ?r?b kimi gost?rilm?sind?n narahat oldu?unu bildirir v? turk oldu?unu vur?ulayır. [6] [7] Qarda?ı Tahir S?nc?rın ifad?sin? gor?, ail?si Xorasandan Mardin? koc etmi? O?uz turkl?rinin Xas qolundan idi. [11] ?ziz S?nc?r ilk v? orta t?hsilini Mardind? alıb. Orta m?kt?b ill?rind? futbolla maraqlanan S?nc?r, m?kt?bi bitir?n? yaxın futbolcu olmaqdan imtina ed?r?k ali t?hsilini davam etdirm?k ucun ?stanbula gedib. [5]

1963-cu ild? daxil oldu?u ?stanbul Universiteti tibb fakult?sini 1969-cu ild? birincilikl? bitirib. [5] ?ki il Savurdakı sa?lamlıq m?rk?zind? h?kim olaraq calı?dıqdan sonra NATO - Turkiy? Elmi v? Texnoloji T?dqiqat ?urası ( turk. Turkiye Bilimsel ve Teknolojik Ara?tırma Kurumu , TUB?TAK ) t?qaudu x?tti il? Cons Hopkins Universitetind? , daha sonra Dallasdakı Texas Universitetind? t?hsilini davam etdirdi. [12] sonra is? Texas Universitetind? m??hur alim Klaud Rupertin laboratoriyasında molekulyar biologiya proqramı uzr? doktorantura t?hsili alır. [12] Bu laboratoriyada S?nc?r m?sl?h?tcisi Klaud Rupert il? fotoliaz adlı geni klonlayaraq, gen muh?ndisliyi il? bakteriyalarda cox yuks?k nisb?td? coxaltmı?dır. Bu gen t?r?find?n ?ifr?l?nmi? ferment ultrab?nov??yi sualar t?r?find?n z?d?l?nmi? DNT -ni b?rpa edirdi. [12]

S?nc?r 1977?1982-ci ill?r arasında Yel Universitetinin tibb fakult?sind? d?rs deyib. Bu dovrd? fotoliaz fermenti i?l?rin? ara ver?n S?nc?r nukleotid parcalanma t?mir i?l?rin? ba?layıb. [12] DNT t?miri sah?sind? dosentlik tezisini tamamlayan S?nc?r 1997-ci ild?n b?ri, AB?-nin ?imali Karolina ?tatındakı Capel-Hill ?imali Karolina Universitetind? biokimya v? biofizika bolm?sind? ara?dırmalarını davam etdirir.

?svec Kral Elml?r Akademiyasında t??kil edil?n m?tbuat konfransında Kimya uzr? Nobel mukafatı laureatları ?ziz S?nc?r (solda), Pol Modric (ortada) ve Tomas Lindal (sa?da); 2015, dekabr

DNT b?rpa, huceyr? sıralaması, x?rc?ngin mualic?si [13] v? bioloji saatla ?laq?dar i?l?rin? davam ed?n S?nc?r, 415 elmi m?qal? v? 33 kitab n??r etdirib. [14] [15] Sancar, sirkad saatını x?rc?ngin mualic?sind? istifad?sin? gor? mukafatlar alıb. 2001-ci ild? Amerika Kimya C?miyy?ti t?r?find?n veril?n ?imali Karolina Secilmi? Kimyacı mukafatına layiq gorul?n Sancar,2005-ci ild? elmi dunyasının ?n prestijli m?rk?zl?rind?n biri olan AB? Milli Elml?r Akademiyasına secilib. [16] v? bu akademiyaya secil?n ilk Amerikalı turk oldu. Bu mukafatı aldıqdan sonra, AB?-d? t?hsil alan Turk t?l?b?l?r? kom?k etm?k v? Turk-Amerika ?laq?l?rini inki?af etdirm?k ucun h?yat yolda?ı il? birlikd? ?ziz & Qven S?nc?r V?qfini quraraq, [5] AB?-nin ?imali Karolina ?yal?tind? "Karolina Turk Evi"ni yaradır. 2006-cı ild? Turkiy? Elml?r Akademiyasının h?qiqi uzvu secilib.

S?nc?r, 2015-ci ild? Kimya uzr? Nobel mukafatına Amerikalı Pol Modric v? ?svecli Tomas Lindal il? birlikd? [17] DNT-nin b?rpası i?in? gor? layiq gorulub. Bu uc t?dqiqatcı 30 ild?n cox must?qil olaraq, ?sas?n bakteriya huceyr?l?ri uz?rind? i?l?yibl?r. [12] S?nc?r nukleotid k?sikli t?mir sah?sind? ixtiralar edib, Tomas Lindal v? Pol Modric is? k?sikl?rin v? uy?unsuzluqların duz?ldilm?si kimi dig?r DNT t?miri mexanizml?rini k??f edibl?r. Onların i?ıqlandırdıqları ?sas mexanizml?r daha sonra insanlar da daxil olmaqla kompleks orqanizml?rd? numayi? olunub. M?s?l?n, nukleotid k?sikli t?mir qusurları il? d?ri x?rc?ngl?ri arasında birba?a s?b?b ?laq?si a?kar edilib. S?nc?r, ?svec Kral Elml?r Akademiyası t?r?find?n Alfred Nobelin olum ildonumund? 10 dekabr tarixind? t??kil edil?n bir m?rasimd? Kimya uzr? Nobel mukafatına layiq gorulmu?dur. [18] Mukafat, ?svec Kralı XVI Karl Qustav t?r?find?n t?qdim edilmi?dir. Sancar: "M?ni mukafatlara aparan Ataturk v? Turkiy? Cumhuriyy?tinin elmd?ki inqilabıdır. Bel?likl?, bu mukafatın sahibi Turkiy? Cumhuriyy?tini t?msil ed?n Ataturkun Anıtq?bir muzeyidir." dey?r?k Nobel mukafatı, medal v? sertifikatı Anıtq?bir? ba?ı?layır. [19] Mukafat, Anıtq?bird? ayrılmı? xususi yerd? Ataturk v? Qurtulu? muharib?si muzeyind? numayi? olunur. [20]

Acıqlamaların birind? ?ziz S?nc?r 5 TL-d?n yuxarı olan DNT metodunun s?hv oldu?unu v? bunu M?rk?zi banka catdırdı?ını, ancaq x?b?rdarlıqlarına baxmayaraq duz?lm?diyini soyl?di. [21]

Turkiy?nin Mardin rayonun Savur ili.

?ziz Sancarın adı Turkiy? T?hsil Nazirliyi t?r?find?n ?stanbulda 2018-ci ild? m?kt?b layih?si olaraq acılan ?ziz Sancar Anadolu liseyin? verildi. [22]

2019-cu ild? ?ziz S?nc?r, ?hm?d Davudo?lunun xahi?i il? qatıldı?ı v? 4 il r?hb?rlik etdiyi ?stanbul ??h?r Universitetinin Mut?v?lli hey?ti uzvluyund?n istefa verdiyini acıqladı. [23]

2017-ci ild? Az?rbaycanda qonaq olan ?ziz S?nc?r t?l?b?l?rl? goru? kecirib. "Turk dunyasının birliyini gorm?k ist?yir?m. Bu u?aqlı?ımdan b?ri m?nim arzum olub" fikirl?rini s?sl?ndir?n ?ziz S?nc?r 2020-ci il, noyabr ayında Az?rbaycan V?t?n muharib?sini yaxından izl?yib. Erm?nil?rin G?nc?y? atdı?ı raket n?tic?sind? h?r iki valideyinini itir?n korp? X?dic?y? yardım edir. Onun g?l?c?kd? t?hsili ucun bank hesabına boyuk miqdarda pul kocurur.

??xsi h?yatı [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?ziz S?nc?r, Az?rbaycan Respublikasının Prezidenti ?lham ?liyevl? , 2 dekabr 2021

?ziz S?nc?r, Dallas doktorantura t?hsili zamanı tanı? oldu?u Qven Bouls S?nc?r il? 1978-ci ild? evl?nib. [24] [25] Nobel mukafatına layiq goruldukd?n d?rhal sonra sosial ??b?k?l?rd? etnik m?nsubiyy?ti soru?ulan S?nc?r "b?zi suallardan, xusus?n d? etnik m?n??yin? dair suallardan narahat oldu?unu" vur?ulamı?dır. [26]

BBC -nin "turk v? ya yarı ?r?b" olub-olmadı?ı bar?d? soru?duqda, ?ziz S?nc?r cavabında: "M?n onlara n? ?r?bc?, n? d? kurdc? danı?madı?ımı v? turk oldu?umu soyl?dim." "M?n turk?m, budur." [27] ?ziz S?nc?rin qarda?ı Tahir bir musahib?sind? ail?l?rinin bir zamanlar Orta Asiyadan kocmu? O?uz turkl?rind?n olduqlarını v? qarda?ının aldı?ı Nobel mukafatının kurdl?r d? daxil olmaqla butun Turkiy? ucun bir qurur oldu?unu soyl?mi?di. Bir musahib?sind? S?nc?r g?ncliyind? mill?tci oldu?unu, ancaq f?aliyy?tl?r? qatılmadı?ını da bildirib. [28] [29]

" Nobel mukafatını, butun elmi u?urlarımı Turkiy?d? sulh ucun ver?rdim. "
?ziz S?nc?r, Naxcıvan Dovl?t Universitetind? t?l?b?l?rl? goru?d?

?? t?rzi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?ziz S?nc?r musahib?l?rinin birind? 40 ya?ına q?d?r gund? 17 saat i?l?diyini, sonra is? bu vaxtı 12 saata endirdiyini bildirib.

Mukafatları [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Cex Milli Hakimiyy?t M?lumat bazası .
  2. ↑ 1 2 Aziz Sancar // Munzinger Personen   (alm.) .
  3. ↑ "Biochemistry and Biophysics: Aziz Sancar" . The University of North Carolina School of Medicine . Archived from the original on 2015-10-08 . ?stifad? tarixi: 8 oktyabr 2015 . .   (ing.)
  4. ↑ "Nobel Kimya Odulu'nu Turk asıllı Aziz Sancar kazandı (Aziz Sancar kimdir)" . Hurriyet . Archived from the original on 2015-10-07 . ?stifad? tarixi: 7 oktyabr 2015 . .  (turk.)
  5. ↑ 1 2 3 4 "Vehbi Koc Odulu Aziz Sancar'ın" (PDF) . Bizden Haberler dergisi, Koc Holding, Haziran 2007. 2015-10-15 tarixind? orijinalından (PDF) arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  6. ↑ 1 2 "Nobeli alan Prof. Aziz Sancar konu?tu" . cnnturk.com. 11 Kasım 2015. 2019-07-17 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-05 .
  7. ↑ 1 2 "Aziz Sancar'a BBC'den ?oke eden soru!" . sabah.com.tr. 8 Kasım 2015. 2019-07-17 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-05 .
  8. ↑ "Nobel'e de?er gorulen Aziz Sancar, HDP'li Mithat Sancar'ın akrabası" . hurriyet. 7 Kasım 2015. 2019-07-17 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  9. ↑ "Aziz Sancar'dan ders!" . yenicaggazetesi.com.tr. 15 Ekim 2015. 2019-07-17 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  10. ↑ "Aziz Sancar'ın do?du?u ilcenin etnik yapısı" . nisanyanmap.com. 2019-08-12 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  11. ↑ "Arxivl?nmi? sur?t" . 2018-04-29 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  12. ↑ 1 2 3 4 5 "Aziz Sancar Nobel Odulu Aldı" . Bilkent Universitesi web sitesi. 2015-12-12 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  13. ↑ "Nobel kazanan Sancar, kanser hastalarına umut veren calı?masını anlattı" . 2016-03-04 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 7 Ekim 2015 .
  14. ↑ "TUBA ?eref Uyesi Prof. Dr. Aziz Sancar'ın Kansere Kar?ı 'Sirkadiyen Saati' Bulu?u" . 7 Ekim 2015 tarixind? orijinalından arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-08 .
  15. ↑ 1 2 "Chapell Hill Universitesi Aziz Sancar Profili" . 2014-11-11 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2015-10-08 .
  16. ↑ "Ulusal Bilimler Akademisi'nde iki Turk" . CnnTurk.com sitesi 5 Mayıs 2005. 2016-08-20 tarixind? orijinalından arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 14 A?ustos 2016 .
  17. ↑ "The Nobel Prize in Chemistry 2015" (?ngilizce) . 2015-10-07 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-08 .
  18. ↑ "TUBA ?eref Uyesi Prof. Dr. Aziz Sancar 2015 Nobel Kimya Odulu'nu Kazandı" . TUBA . 2015-10-13 tarixind? orijinalından arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-08 . ( #apostrophe_markup )
  19. ↑ "Sancar Ata'nın huzurunda" . 2016-08-15 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  20. ↑ "Ataturk'e vefa borcumu odedim" . 2016-05-21 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  21. ↑ "DNA molekulu hatalı" . NTV. 21 Mayıs 2016. 2020-07-11 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  22. ↑ http://asal.meb.k12.tr/ ( #bare_url_missing_title ) . 2020-03-22 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  23. ↑ "Aziz Sancar istifa etti" . Milli Gazete. 19 Aralık 2019. 2019-12-16 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 .
  24. ↑ "For Aziz Sancar, long hours in lab lead to triumph" . The News and Observer. 25 December 2015. 12 July 2021 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 9 March 2016 .
  25. ↑ "Aziz Sancar receives 2009 Distinguished Alumni Award from University of Texas, Dallas" . UNC School of Medicine . ?stifad? tarixi: 16 May 2016 .
  26. ↑ Arango, Tim. "Deadly Ankara Attack Not Enough to Unify a Polarized Turkey" . The New York Times. 12 October 2015. 12 October 2015 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 23 November 2015 .
  27. ↑ Esra Kaymak; Erkan Avci. "Turkish Nobel Prize winner happy most for his country" . Anadolu Agency . 8 October 2015. 4 December 2021 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 23 November 2015 .
  28. ↑ "Nobel'li Prof. Aziz Sancar: Lise yıllarında ulkucuydum; sinema ve tiyatroya hic gitmedim" . T24. 11 October 2015. 9 October 2018 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 8 December 2020 .
  29. ↑ "Aziz Sancar - Roportaj" . Hurriyet . 10 October 2015. 10 February 2018 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 13 January 2016 .
  30. ↑ "Odul Alanlar: Prof. Dr. Aziz Sancar - 2007" . Vehbi Koc Odulu . 2015-10-15 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-08 . ( #apostrophe_markup )
  31. ↑ "Arxivl?nmi? sur?t" (PDF) . Vehbi Koc Odulu . 2015-10-15 tarixind? orijinalından (PDF) arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-07 . ( #apostrophe_markup )
  32. ↑ "Profile of Aziz Sancar" (?ngilizce) . 2020-05-30 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-12-08 .
  33. ↑ "AR-nın Prezidenti ?lham ?liyevin tovsiy?si ?sasında v? "Nizami G?nc?vi ?li" il? ba?lı AMEA-nın prezidenti, akademik Ramiz Mehdiyev v? Kimya uzr? Nobel mukafatı laureatı, dunya ?ohr?tli alim ?ziz S?nc?r "Az?rbaycan Respublikasının Nizami G?nc?vi adına Qızıl medalı" il? t?ltif edilibl?r" . 2022-08-26 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2021-12-24 .
  34. ↑ "Aziz Sancara "Diaspor f?aliyy?tind? xidm?t? gor?" medalı t?qdim edilib - FOTO" . Oxu.Az (az.) . 2023-07-30. 2023-07-30 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2023-07-30 .

Xarici kecidl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

П:   Biologiya portalı П:   Elm portalı

M?nb? ? " https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=?ziz_S?nc?r&oldid=7649234 "