| Bu m?qal?d?ki m?lumatların
yoxlanılabil?r
olması ucun ?lav? m?nb?l?r? ehtiyac var
.
Daha ?traflı m?lumat v? ya m?qal?d?ki probleml?rl? ba?lı muzakir? aparmaq ucun
m?qal?nin muzakir? s?hif?sin?
diqq?t yetir? bil?rsiniz. Lutf?n m?qal?y?
etibarlı m?nb?l?r
?lav? ed?r?k
bu m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. M?nb?siz m?zmun probleml?r yarada v? silin? bil?r. Probleml?r h?ll edilm?mi? ?ablonu m?qal?d?n cıxarmayın.
|
?r?b Dovl?tl?ri Liqası (?DL)
(
?r?b.
????? ????? ???????
;
C?miyy?t ?d-Duval ?l-?r?biyy?
) v? ya sad?c?
?r?b Liqası
(
?r?b.
??????? ???????
;
?l-C?miyy? ?l-?r?biyy?
) ? ?r?b dovl?tl?rinin beyn?lxalq t??kilatı. Hal-hazırda t??kilata 22 dovl?t daxildir.
T??kilat
Misir
,
?raq
,
?ordaniya
,
Livan
,
S?udiyy? ?r?bistanı
,
Suriya
v?
Y?m?n
t?r?find?n 22 mart 1945-ci ild? yaradılmı?dır. T??kilatın m?rk?z-q?rargahı
Qahir?
??h?rind? yerl??ir, indiki ba? katibi ?mir Musadır.
Turkiy?
t??kilatda daimi mu?ahid?ci statusuna malikdir.
?DL-in yaradılması, Osmanlı imperiyasının kecmi? ?r?b vilay?tl?rind? Birinci Dunya Muharib?sind?n sonra yaranan ?r?b birliyi h?r?katının ?n n?z?r? carpan n?tic?si olmu?dur. ?r?b mill?tcil?ri bu ?razinin be? ayrı suveren dovl?t? parcalanmasına qar?ı cıxırdılar.
Fransa
v?
Boyuk Britaniyanın
mandat sistemi
v?
F?l?stind?
y?hudi dovl?tinin yaradılması, daha cox narazılı?a s?b?b olmu?dur. H?r?katın ?sas m?qs?di, butun ?r?b torpaqlarının bir dovl?td? birl??dirilm?si idi. ?DL-in yaradılması bu m?qs?din h?yata kecirilm?sind? bir m?rh?l? idi.
Yaxın ??rqd?
mandat sisteminin l??v olunmasından v? must?qil ?r?b dovl?tl?rinin yaradılmasından sonra, m?rk?z?qacma tendensiyası gucl?nmi?dir. Buna h?m d? F?l?stin probleminin k?skinl??m?si ??rait yaratmı?dır. ?vv?lc?, birliyin t???bbuskarları kimi Ha?emitl?rin numay?nd?l?ri ? ?ordaniya v? ?raqda hakimiyy?td? olan sulal?l?r cıxı? edirdi, lakin onların planları dig?r ?r?b dovl?tl?ri t?r?find?n r?dd edildi. M?s?l?n, Suriya "Boyuk Suriya" dovl?tinin yaradılması niyy?tind? idi. Suriyanın planına ?sas?n federativ ?sasda Boyuk Suriyaya Livan, F?l?stin, ?ordaniya birl??m?li idi. Dig?r ?r?b dovl?tl?ri v? el?c? d? ?srail bu plana etirazlarını bildirdil?r. Bu anda Misir t???bbusu oz uz?rin? goturdu. 1944-cu ild? ?sk?nd?riyy?d?, t?sis konfransı kecirildi v? ?r?b Dovl?tl?ri Liqasının yaradılmasını n?z?rd? tutan ?sk?nd?riyy? protokolu imzalandı. Liqanın Nizamnam?si 1945-ci ilin mart ayının 22-d? Misir, Suriya, ?ordaniya, ?raq v? Livan t?r?find?n imzalanmı?dır. 1945-ci ilin may ayında, Nizamnam?ni Y?m?n imzalamı?dır.
?DL-in sturukturuna a?a?ıdakı orqanlar daxildir:
- ?DL ?urası
- Komit?l?r
- Ba? Katiblik
- ?stitutlar v? t??kilatlar
- ?qtisadi m?s?l?l?r uzr? ?ura
- Birl??mi? mudafi? ?urası
- Daimi h?rbi komissiya
?DL ?urası
? uzv dovl?tl?rin numay?nd?l?rind?n ibar?t ali orqandır. ?uranın iclasları muxt?lif s?viyy?l?rd? kecrilir (dovl?t v? ya hokum?t ba?cıları, xarici i?l?r nazirl?ri, s?firl?r v? daimi numay?nd?l?r). ?ura ild? iki d?f? ca?rılır. H?r hansı bir dovl?tin ist?yi il? novb?d?nk?nar iclaslar da ca?rıla bil?r. ?urada s?drlik, ?r?b ?lifbasına uy?un olaraq dovl?tl?rin ba? h?rfl?ri sırası il? d?yi?ir. H?r dovl?tin bir s?si var. Q?rarlar, bir qayda olaraq, yekdillikl? q?bul edilir. Bu xusus?n dovl?tl?rin bir-birin? qar?ı t?cavuz aktı il? ba?lı q?rardırsa, konsensus metodundan istifad? edilir.
Komit?l?r
? butun uzv dovl?rl?r ucun acıqdır. Komit?l?rin f?aliyy?tind? h?mcinin, Liqaya uzv olmayan, lakin ?r?b dovl?ti olan ist?nil?n dovl?t i?tirak ed? bil?r. Bu, ?r?b dovl?tl?ri arasında ?m?kda?lı?ın d?rinl??m?sin? g?tirib cıxarır.
Ba? Katiblik
? M?nzil Q?rargahı Yunisd? yerl???n Ba? Katiblik, praktiki i?i h?yata kecirir. Ba? Katiblik, ?ura t?r?find?n be? il mudd?tin? secil?n ba? katib t?r?find?n idar? olunur. O, Liqanın q?rarlarını h?yata kecirir. Ba? Katib uzv dovl?tl?rin diqq?tini muhum m?s?l?l?r c?lb etm?k huququna malikdir. M?s?l?n, iki ?r?b dovl?ti arasında munasib?tl?ri m?nfi n?tic?l?r? cıxara bil?c?k probleml?r v? s. Ba? Katib ?uranın iclaslarında i?tirak ed? bil?r. ?uranın razılı?ı il? Ba? Katib oz muavinl?rini t?yin edir.
?stitutlar v? ixtisasla?mı? orqanlar
? ?DL t?r?find?n t?sis edil?n xususi t??kilatlardır: T?hsil, m?d?niyy?t v? elm uzr? ?r?b T??kilatı; ?r?b Menecment T??kilatı; ?r?b ?m?k T??kilatı; ?r?b ?qtisadi Birliyi ?urası; ?qtisadi v? sosial inki?af uzr? ?r?b Fondu; Afrikada iqtisadi inki?af uzr? ?r?b Bankı; ?r?b Peyk rabit?si ?nsititutu; ?r?b K?nd T?s?rrufatı ?nki?afı T??kilatı; ?r?b Poct ?ttifaqı; ?r?b Neft ?nstitutu v? s. Bu institutlar v? ?DL arasında munasib?tl?r muxt?lif xarakter da?ıyır. ?DL, bir qayda olaraq gost?ril?n institutlara maliyy? yardımı edir. ?DL-? uzv olan dovl?tl?rin b?zil?ri adları c?kil?n ixtisasla?mı? qurumlara uzv deyill?r.
?DL-in dig?r bir orqanı is?, iqtisadiyyat nazirl?ri s?viyy?sind? keciril?n
?qtisadi m?s?l?l?r uzr? ?uradır
. ?ura ?DL-in ixtisasla?mı? orqanı kimi, uzv dovl?tl?rin ?m?kda?lı?ın praktiki h?lli il? m???ul olur v? m?nzil q?rargahı Ammanda yerl??ir.
?r?b Dovl?tl?ri Liqasının bir sıra olk?l?rd? informasiya buroları var. ?DL-in r?smi dili
?r?b dilidir
.
?r?b Dovl?tl?ri Liqasının nizamnam?sind? qeyd olundu?u kimi, Liqanın f?aliyy?tinin ?sas prinsipl?ri: dovl?tl?r arasında munasib?tl?rin konulluluyu, suverenlik v? must?qilliy? qar?ılıqlı horm?t, dovl?tl?rin b?rab?rliyi, munaqi??l?rin h?ll edilm?si ucun guc t?tbiq edilm?sin? qada?a.
1950-ci ild? Liqa,
BMT
-d? mu?ahid?ci statusu ?ld? etmi?dir. Buna gor? d? Liqada Asiya v? Afrika olk?l?rinin vahid ?r?b-asiya (sonralar afro-asiya) blokunda birl??m?sin? nail olmu?dur. ?r?b Dovl?tl?ri Liqasında fikir birliyi yoxdur. B?zi ?r?b olk?l?ri q?rbyonlu siyas?t yurudur, dig?ril?ri kecmi? kommunist olk?l?rin? meyil edir, ucuncul?r is? neytrallı?ı qoruyurlar. 1967-ci ild? ?r?b-israil muharib?sind? ?r?bl?rin m??lub olmasından sonra, Liqanın uzvl?ri iki muxt?lif fikir c?bh?sin? bolundu. M?s?l?n, Misir v? ?ordaniya
AB?
t?r?find?n hazırlanmı? v? ?m?liyyatların dayandırılmasını n?z?rd? tutan at??k?s haqqında razıla?manı imzalamı?dır. 1970-ci ill?rd? sulh prosesinin ba?lanması
?lc?zair
,
?raq
v?
F?l?stin Azadlıq T??kilatı
t?r?find?n k?skin t?nqid edilmi?dir. 1970-ci ild? ?ordaniya v?t?nda? muharib?si v? 1975-ci ild? Livan v?t?nda? muharib?sin? Suriyanın mudaxil?si munasib?tl?ri daha da k?skinl??dirmi?dir. 1979-cu ild?
Misirin
?srail
il? danı?ıqlara getm?si v? sulh muqavil?sinin ba?lanması n?tic?sind? Liqa uzvl?ri Misir? qar?ı sanksiyalar t?tbiq etmi? v? onu Liqadan k?narla?dırmı?lar. T??kilatın q?rargahı Misird?n Tunis? kocrulmu?dur. 1989-cu ild? Misirin ?DL-d? uzvluyu b?tpa olunmu?dur. Ardınca q?rargay yenid?n
Qahir?
??h?rin? qaytarılmı?dır. Uzvl?r arasında iki c?bh?y? parcalanma Korf?z muharib?l?ri zamanı da ba? verdi. Eyni zamanda ?DL-in q?rarları uzv dovl?tl?r ucun m?cburi xarakter da?ımır. Ba?qa sozl?, Liqada dovl?t suverenliyi prinsipi mutl?qdir. Buna gor? d? ?DL ba? ver?n hadis?l?r? adekvat reaksiya ver? bilmir.
?DL BMT-d? mu?ahid?ci statusu vasit?sil? aktiv f?aliyy?t gost?rir. ?DL-in Ba? Katibi
BMT Ba? Katibi
il? goru?l?r kecirir. Bel? goru?l?rin birind? Liqa r?hb?ri ?r?b dovl?tl?ri adından terrorizm? qar?ı mubariz?y? qo?uldu?unu v? BMT-nin bu sah?d? f?aliyy?tinin d?st?kl?diyini vur?ulamı?dır.
?DL t?r?find?n h?yata keciril?n m?d?ni layih?l?r c?rciv?sind?, Qahir?d? yuks?k ?r?b ara?dırmalar institutu t?sis edilmi?dir.
- Улахович В. Международные организации, 2005, стр.396
 ?r?b Dovl?tl?ri Liqası
|
|---|
| Uzvl?ri
| | |
|---|
| Kecmi? uzvl?ri
| |
|---|