Boyuk ?imal muharib?si
?
Baltik d?nizi
u?runda
Rusiya
v?
?svec
arasında 1700?1721-ci ill?rd? ba? vermi? sava?.
Rusiya Baltik d?nizin? cıxı? alma?a v? onun sahill?rind? mohk?ml?nm?y? calı?ırdı;
Pol?a Finlandiyaya iddia edirdi;
Danimarka Skandinaviya yarımadasının c?nubundakı ona m?xsus olmu? torpaqları geri qaytarmaq v? ?lezviqi ozun? birl??dirm?k ist?yirdi.
Rus carı
I Pyotr
Pol?a kralı v? Saksoniya kurfurstu II Avqust v? Danimarka kralı IV Fridrix arasında ?imal ittifaqı adlanan birlik yaradıldı;
Rusiya Pol?a il? Ravsk Sazi?i imzalayır;
??rti: Pyotr pol?alıların ?ubh?l?rini aradan qaldırmaq ucun Karlis muqavil?sini t?sdiql?yir.
Rusiya Danimarka il? 1699-cu ild? muqavil? imzalayır;
?ttifaqa Brandenburq kurfustunu d? c?lb etm?k n?z?rd? tutulmu?du, amma onun ba?ı ispan mirası il? ba?lı hadis?l?r? qarı?mı?dı;
Rusiya
Osmanlı imperiyası
il? sulh muqavil?si imzaladı.
- Osmanlıya qar?ı mubariz?ni davam etdirm?k;
- Yeni mutt?fiql?r tapmaq;
- Baltik sahill?rini v? ya hec olmasa ?nqriya v? Koreliyanı ?l? kecirm?k
H?l? ?imal ittifaqı yaranmamı?dan ?vv?l ?svec? qar?ı ba?qa bir koalisiya da yaradılmı?dı. H?min koalisiyanın uzvl?ri
?svec kralı Danimarkaya qo?un gond?rdi, Kopenhageni muhasir?y? aldı v? IV Fridrixi sulh ba?lama?a m?cbur etdi
Danimarka v? Qol?tadt hersoqlu?u arasında ba?lanmı? butun muqavil?l?r? riay?t etm?yi v? onun r?qibl?rin? kom?k gost?rm?yi ohd?sin? goturdu
?svecl? Saksoniya arasındakı Altran?tedt muqavil?sin? gor?, sonuncu Pol?a taxt-tacından ?l c?kdi, Rusiya il? muqavil?d?n imtina etdi, Krakovu isveclil?r? t?slim etdi, isvec qarnizonlarının Saksoniya ??h?rind? yerl??m?sin? razılıq verdi. Bel?likl?, ?imal ittifaqı da?ıldı
Rusiya Finlandiya korf?zind?ki ?razil?rini qoruya bilm?k ucun ?svecl? muqavil? imzalamaq ist?yir, bunun ucun bir nec? vasit?ci dovl?t? muraci?t edir:
- Hollandiya
- ?ngilt?r?
- Fransa
Rusların
1709-cu ild?
Poltavada parlaq q?l?b?si
muharib?nin gedi?ini kokund?n d?yi?dirdi, ?imal ittifaqının b?rpasına g?tirib cıxardı v? ?imal muharib?sini Avropa miqyasında muharib? s?viyy?sin? cıxardı.
1709-cu ild? Saksoniya, Danimarka v? Prussiya oz aralarında antiisvec muqavil?si ( Koln ittifaq muqavil?si ) ba?ladılar. Rus diplomatiyası yaranmı? v?ziyy?td?n olk? ucun maksimum fayda ?ld? etm?y? calı?dı. I Pyotrla II Avqustun 1709-cu ild? Torunda goru?unun n?tic?si olaraq iki muqavil? imzalandı ( Torun ittifaq muqavil?l?ri )
?svec? qar?ı ittifaqın b?rpasını sanksiyala?dırır v? g?l?c?kd? Danimarkanın, Prussiyanın v? Rec-pospolitanın ona c?lb olunmasını n?z?rd? tuturdu
Rusiya II Avqustun Pol?a taxt-tacında b?rpa olunmasına kom?k etm?yi ohd?sin? goturdu.
Pribaltikanın muharib?d?n sonrakı bolunm?sin? aid idi v? "?lahidd? gizli artikul" adlanırdı
?nqermanlyandiyadan ?lav? Revell? birlikd? Estlandiya da h?mi??lik Rusiyanın t?rkibin? kec?c?kdi II Avqust Liflandiyanı alacaqdı
Rusiya il? Danimarkanın muqavil?si b?rpa olunur( Kopenhagen ittifaq muqavil?si )
Danimarka Rusiyanın maliyy? yardımı olmadan ?svec? qar?ı muharib?ni davam etdirm?li v? II Avqustun Pol?a taxt-tacında b?rpa olunmasına d?st?k verm?li idi
Bu muqavil? ticar?tin v? s?rb?st g?miciliyin b?rpası v? xarici siyas?td? h?r?k?tl?rin uzla?dırılması haqqında madd?l?ri ozund? ?ks etdirirdi
Antiisvec koalisiyasına muv?qq?ti olaraq Prussiya, Meklenburq v? Hannover d? qo?uldular
Antiisvec koalisiyasını muharib?nin sonunad?k qoruyub saxlamaq mumkun olmadı
Rusiyanın Baltik d?nizi hovz?sind? gucl?nm?sinin oz ticar?tl?rin? t?hluk? tor?d? bil?c?yind?n qorxan ?ngilt?r? v? Hollandiya bu koalisiyanın yaranmasının qar?ısını alma?a calı?ırdılar
?svecin ?zilm?sinin v? Rusiya v? Pol?anın daha da gucl?nm?sinin qar?ısını almaq ist?y?n
Fransa
is? Rusiyaya qar?ı Turkiy?ni qızı?dırır
Pyotr bu v?ziyy?td? Osmanlı imperiyasının xristian t?b??l?ri olan Moldoviya v? Valaxiya il? anla?ma imzalayır, bel?lik? ba?layan Prut doyu?u rusların m??lubiyy?ti il? ba?a catır
Pyotr 1700-cu ild? ?l? kecirdiyi torpaqların bir qismind?n ?l c?kir v? Azovu osmanlılara geri qaytarır
?ngilt?r? ?svecin ?z?lm?sin? goz yummayaca?ına Pyotra bildirdikd?n sonra ?ngilt?r? il? munasib?tl?r g?rginl??ir v? Pyotr Fransa il? ittifaq yaratma?a calı?ır. Bu m?qs?dl? Rusiya, Fransa v? Prussiya arasında Amsterdam sazi?i imzalanır
Fransa ?svecl? Rusiya arasında vasit?ciliyi oz uz?rin? goturur
Aland sulh konqresi acılır, lakin ?svec kralı XXII Karlın olumu il? n?tic?siz qalır
?ngilt?r? diplomatiyasının a?ır t?zyiql?rin? m?ruz qalan Danimarka 1720-ci ild? ?svecl? sulh imzalayır, onun ardınca da Prussiya da muqavil? ba?layır
Avstriya, ?ngilt?r? v? Pol?a Vyanada Rusiyaya qar?ı anla?ma imzalayır, az sonra Fransa da h?min ittifaqa qo?ulur
?svecin t?r?find? duran ?ngilt?r? 1720?1721-ci ill?rd? ?svec s?rh?dl?rinin t?hluk?sizliyini qorumaq b?han?sil? Baltik d?nizin? donanma yollayır, m?qs?d Rusiyaya ingilis hokum?tinin vasit?ciliyini q?bul etdirm?k, lakin bu n?tic?siz qalır
?imal muharib?sin? son qoydu v? 2 olk? arasında sulh b?rq?rar oldu
?nqermanlyandiyanın mulkiyy?ti d?, Kareliyanın bir hiss?si, Estlyandiya, Riqa, Revel, Derpt, Narva, Vıborqla birlikd? Liflyandiya, Vıborqdan Riqaya q?d?r Ezel, Daqo, Moon adaları da daxil olmaqla d?niz sahili Rusiyanın tabeliyin? kecirdi
Rusiya rus qo?unları t?r?find?n tutulmu? Finlandiyanı, 2 milyon yefimk od?m?yi oz uz?rin? goturur
Rusiya I Pyotrın qızı Annanın ni?anlandı?ı Qol?tinsk hersoqunun ?svec taxt-tacına iddialarına d?st?k verm?kd?n imtina edirdi
Avropada quvv?l?r nisb?tin? vacib d?yi?iklikl?r g?tirdi
?svec boyuk dovl?t statusunu itirdi
Rusiyanın beyn?lxalq ?h?miyy?ti olduqca artdı, o, sahild? birinci d?r?c?li limanlar almaqla v? Baltik d?nizind? guclu h?rbi donanmaya malik olmaqla boyuk Baltik d?nizi dovl?tin? cevrildi
Rusiyanın
Q?rbi Avropa
il? ticar?t ?laq?l?ri ucun ?lveri?li ??rait yarandı, onun beyn?lxalq siyas?td? artan rolunun ifad?si I Pyotrun imperator elan edilm?si oldu
Rusiya qit?nin ??rqind? v? ?imalında ustun movqeni ?l? kecirdi.