?akir S?lim ( 10 aprel 1942 , Razdolne rayonu ^[d] , Krım MSSR ? 18 noyabr 2008 , Simferopol ) ? Gork?mli Kırım tatar ?airi, ictimai xadim, t?rcum?ci.

?akir S?lim 1942-ci ilin Aprel ayının 10-da Kırımın A??eyx rayonundakı Boyuk As k?ndind? do?ulmu?dur. Ail?nin 8-ci u?a?ı olan ?akir 2 ya?ı tamam olmamı?, y?ni 1944-cu ilin mayın 18-d? xalqı il? birlikd? Ural da?larına, oradan da Turkustana, indiki Ozb?kistan cumhuriyy?tinin Cambay rayonuna surgun edilmi?dir. Surgun h?yatının acılarına dozm?y?n anası 7 ya?lı ?akiri ?zabların ixtiyarına buraxıb dunyasını d?yi?ib. ?akir kicik ya?larından yetimliyin acısını dadsa da, ruhdan du?m?yib. Ozb?kistanın Cambay rayonunda ya?adıqları zaman da, S?m?rq?nd ??h?rin? kocdukd?n sonra da oxudu?u m?kt?bin ?lacı ?agirdi kimi tanınıb v? 1958-ci ild? orta m?kt?bi bitirib.

Onun g?ncliyi Sovetl?rd? bir d?yi?iklik don?min? du?ur. Sov. ?KP XX qurultayında Sovet rejiminin noqsanlarını ?. Sitalinin adına yazmaqla cokm?kd? olan hokum?tin omrunu uzatma?a calı?ırlar. Surgun olunmu? xalqların b?zil?rin?, cecenl?r? , inqu?lara , qaracaylara , balkarlara v?t?n? donm?k ucun icaz? verirl?r. Kırım tatarlarına , axıska Turkl?rin? v? dig?r xalqlara is? v?t?n? donm?y? icaz? verilmir.

?akir S?lim ?sg?rlikd?yk?n yazdı?ı " Anam " ?eirini o zaman Sovetl?r Birliyind? Kırım tatarcasında yegan? m?tbuat orqanı olan "Lenin bayra?ı" q?zetin? gond?rir. Yeddi ya?ında itirdiyi anasına h?sr etdiyi bu ?eir 1963-cu ild? cap olunur. Bununla o m?tbuat al?min? q?d?m qoymu? olur. ?sg?rlikd?n sonra ?akir S?lim S?m?rq?nd Dovl?t Universitetinin rus dili v? ?d?biyyatı fakult?sin? q?bul olunur.

?akir S?limin " Lenin bayra?ı " q?zetind? v? " Yıldız " jurnalında cap etdirdiyi ?eirl?ri v? A. S. Pu?kind?n , M. Lermontovdan, A. Tvardovskid?n, T. ?evcenkodan etdiyi t?rcum?l?r oxucuların diqq?tini c?lb edir. ?akir S?limin C?rk?z ?li il? birlikd? H?mid Qulamın " ?b?dilik " romanını cevir?r?k 1981-ci ild? n??r etdirm?si onun bir t?rcum?ci kimi puxt?l??diyind?n x?b?r verir.

1972-ci ild? Da?k?ndd? "A? bardaq" adlı ?eir kitabı cap olunan ?akir S?limin 1979-cu ild? "Duy?ularım", 1981-ci ild? "Sevgi alovu", 1986-cı ild? "Oyanı?", 1990-cı ild? "Ell?rini dinl?" v? 1997-ci ild? "Du?unc?" adlı ?eir kitabları i?ıq uzu gorur.

"Du?unc?" kitabına adını ver?n ?eir, ?air? 1996-cı ild? Ankarada pey??mb?rimiz M?h?mm?d ?leyhisalamın movludu gunu munasib?til? keciril?n "Qutlu do?um h?ft?si" musabiq?sind? birinci mukafatı qazandırmı?dır.

S?rt Sovet senzurasının t?zyiqi altında olan Kırım tatar ?airl?rin? v?t?np?rv?rlik movzusunda yazmaq, surgunu xatırlamamaq, Kırımın, Qara d?nizin v? qoyub g?ldikl?ri yer-yurd adlarının c?kilm?m?si tap?ırıldı?ından onlar fikirl?rini b?z?n muc?rr?d, b?z?n eyhamla catdırırdılar. Onlar sanki soyda?larını s?birli olma?a, gucl?rini qar?ıdakı mubariz?y? saxlama?a ca?ırırdılar. ?akir S?limin fikrinc?, omur bitm?y?n mane?l?ri ??r?fl? kecdikd? m?nalı olur. ?airin "Yıldız" jurnalının 1986-cı ild? cap olunan "Var gucn?n" publisistik poemasında boyuk bir hadis? kimi qar?ılanır. Qaranqu? yazın g?li?inin x?b?rcisi oldu?u kimi bu poema da Kırımlıların surgunluk faci?si uz?rind?n qada?anın qalxdı?ından x?b?r verir.

?akir S?lim 1989-cu ild? Kırıma qayıtdıqdan sonra daha cox ictimai i?l?rl? m???ul olur, soyda?larının Kırıma donm?l?ri ucun ?lind?n g?l?ni ?sirg?mir, surgund?n qayıdanların yerl??m?l?rin?, ozl?rin? t?s?rrufat qurmalarına mane olma?a calı?an hokum?t m?murlarına, rusların fa?istp?r?st quvv?l?rin? qar?ı durur. Bir sozl? harada bo?luq gorurs? ozunu oraya atır. Ana dilind? yeni f?aliyy?t? ba?layan teatrın repertuarının z?nginl??m?si ucun ?eksprin "Maqbet", N. Qoqolun "Evlilik", Mustay K?rimin "Ay tutulan gec?" ?s?rl?rini t?rcum? edir.

Sovetl?r Birliyinin zulmunu unuda bilm?y?n ?air ?eirl?rind? xalqı ayıq-sayıq v? mubariz? aparma?a ca?ırır. El? buna gor?dir ki, ?airin "Ba?casaray", "V?t?nsiz kecm?sin s?nin bir gunun", "V?t?n v? ?eiriyy?t", "Kırımnam?", "Kırım c?nn?t deyil dostlar" v? ba?qa ?s?rl?ri az zamanda soyda?larının dill?r ?zb?ri olmu?dur.

Qoyub getm?y? m?cbur olduqları ??h?r v? k?ndl?ri ?vv?lki gork?mind? gorm?y?n ?air ur?k giziltil?rini oxucusuyla bolu?s? d? g?l?c?y? nikbin baxır.

?airl?ri bir-birind?n min kilometrl?rl? m?saf?, yuzillikl?r ayırsa da ya?ın v? ya?adıqları z?man?nin t?siri altında eyni hissl?ri keciriml?rind? ?eirl?rinin movzusunda, h?tta b?z?n ifad?l?rind? d? bir yaxınlıqla rastla?ırıq. ?akir S?limin "Olmadı" ?eirini oxuyanda yada 18-ci yuz ild? ya?amı? Molla P?nah Vaqifin "Gorm?dim" mux?mm?si du?ur. Sarayda v?zir olan ?airin dolanı?ı?ı coxundan yax?ı olsa da o da z?man?sind?n ?ikay?tl?nmi?dir. 66 illik omrunun 46 ilini surgund? ya?ayan ?akir S?lim d? z?man?sind?n gileyl?n?rk?n Molla P?nah Vaqifin ca?da?ı Kırımlı A?ıq Om?rin misrasını epiqraf kimi istifad? etmi?dir.

?ctimai ?eirl?rl? yana?ı goz?l lirik ?eirl?r d? yazan ?akir S?limın ?s?rl?rin? musiqi yazılmı?dır.

H?mi?? dilin t?mizliyi u?runda mubariz? aparan, ana dilini kicik ya?larından oyr?nilm?si ucun t?dris mu?ssis?l?ri yaradılmasına calı?an ?air h?m d? g?nc ?air v? yazıcıların ustalı?ının artması ucun ?lind?n g?l?ni ?sirg?m?mi?dir. Odur ki 1992-ci ild? Kırımda keciril?n qurultayda ?akir S?lim Kırım Tatar Yazıcılar Birliyinin s?dri secilir v? "Yıldız" jurnalına redaktor t?yin edilir.

Xalq ona boyuk etimad gost?r?r?k Kırım Tatar Xalq m?clisin? uzv secmi?di. O da secicil?rinin etimadını do?rultmaq ucun n?inki yerli hakimiyy?t orqanlarında calı?an m?murlarla, h?tta Rusiyanın v? Ukraynanın hokum?t r?hb?rl?ri il? qar?ı-qar?ıya g?lmi?dir. Kırım tatarlarının v?t?n? donm?sin? yardım ucun beyn?lxalq t??kilatların ayırdı?ı yardımı yerli m?murlar Kefe ??h?rl?rind?ki traleybus parklarının t?mirin? v? yenid?n qurulmasına x?rcl?y?nd? s?sini ucaldan, etirazını bildir?nl?rin onund? ?akir S?lim d? olmu?dur. Yol m?sr?fl?rini od?y? bilm?dikl?rind?n, ya?ama?a m?nzil tapa bilm?dikl?rind?n v?t?n? don? bilm?y?nl?r? kom?k m?qs?dil? v?sait tapmaq ucun cox yer? ba? vurmalı olurdu. O xusus?n u?aqların v? yeniyetm?l?rin ana dilind? t?hsil almasına xususi qay?ı gost?rir, Kırım tatarlarının u?aqları ucun ana dilind? ba?calar acılmasına on?m verirdi.

?airin ?m?yinin qiym?tl?ndirilm?si, f?aliyy?tinin t?qdir edilm?si v?t?n? dondukd?n sonra ba?lanır. Bel? ki, 1996-cı ild? Ankarada "Qutlu do?um h?ft?si" munasib?til? duz?nl?n?n ?eir yarı?masında birinciliyi ona verirl?r. Maraqlıdır ki, "Qutlu do?um h?ft?si" "V?t?n v? mill?t sevgisi imandandır!" ?uarı altında kecirilirdi.

H?min il Turkiy? Yazarlar Birliyinin Quzey Kıbrıs Turk Cumhuriyy?tind? v? Ankarada duz?nl?diyi "Turkc?nin 4. Beyn?lxalq ?eir ?ol?nind? uc mukafatdan birini Arif Nihat Asya mukafatını qazanan da ?akir S?lim olub. Adam Mitskevicin "Kırım sonetl?ri" ?s?rini Kırım Turkc?sin? t?rcum? edir. Bu t?rcum? 1997-ci ild? is? Pol?ada iki dild? Polyak v? Kırım tatarcasında cap olunur. U?urlu t?rcum? ona Pol?a m?d?niyy?tin? xidm?t? gor? t?sis edilmi? "Polkul" fondunun mukafatını qazandırır. ?akir S?lim Abdul?ziz V?liyev v? Yunus Kandımovla birlikd? Taras ?evcenkonun ?s?rl?rini t?rcum? edir. Ukraynalı ?d?biyyat?unas A. ?. Qubarın on soz yazdı?ı bu kitab 1999-cu ild? iki dild? n?fis t?rtibatla cap edilir.

?akir S?lim 1998-ci ild? Kırım Tatar Teatrının rejissor v? aktyor qrupu il? birlikd? Taras ?evcenko adına Ukrayna Dovl?t mukafatını alır.

?akir S?limin son ?eirl?r kitabı 2006-cı ild? oxuculara t?qdim edil?n "Kırımnam?" olur. Uzun sur?n x?st?likd?n sonra ?air 2008-ci ilin noyabrın 18-d? dunyasını d?yi?ir v? bir gun sonra onun n??i A? m?scidd? torpa?a tap?ırılır. Allah m?kanını c?nn?t el?sin.