?ndoneziyanın dovl?t qurulu?u
? 1945-ci ild? q?bul edilmi?
Konstitusiyaya
?sas?n huquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi v? ictimai munasib?tl?r sisitemi.
?ndoneziya
m?hdud hakimiyy?tli
prezident
idar?etm? usuluna malik respublikadır. Milli bayram gunu olan must?qillik gunu (1945) avqust ayının 17-d? qeyd olunur. Olk? Konstitusiyası 1945-ci ilin avqustundan (1950, 1969, 1998, 2001 v? 2004-cu ill?rd? edilmi? duz?li?l?rl?) quvv?d?dir
[1]
[2]
.
?ndoneziya hokum?ti (Indonesian: Kabinet Republik Indonesia) Prezident t?r?find?n t?yin olunmu? nazirl?rd?n ibar?tdir. Nazirl?r Kabineti Indoneziya Respublikasının Prezidentin? tabedir v? onun qar?ısında cavabdehdir. Must?qillik ill?rind?n sonra ?ndoneziyada coxlu sayda hokum?t qurulmu?dur, Yeni nizam don?mind? ilk 5-illik ucun secilmi? kabinet sonrakı ill?rd? dem?k olar ki d?yi?ilm?mi? qalmı?dır.
1945-ci il konstitusiyasında kabinetin t?nziml?nm? qaydası oz ?ksini tapmamı?dır, bel?likl? d? 14 noyabr 1945-ci il tarixind?n ?ndoneziya hokum?ti inzibati konvensiya il? t?nziml?nir. Bu gun? q?d?r ?ndoneziyada iki tip hokum?t olmu?dur: prezidentli v? parlamentli. Prezidentli hokum?td? prezident hokum?tin ba?cısı kimi onun yurutduyu siyas?t? m?suliyy?t da?ıyır. Parlamentli hokum?td? is? hokum?t ozu hokum?tin siyas?tini formala?dırır v? parlament qar?ısına m?suliyy?t da?ıyır.
1945?1949-cu ill?r arasında ?ndoneziya hokum?ti gah parlamentli, gah da prezidentli hokum?t olmu?dur. Bu dovrd? kabinetd? nazirl?rin sayı 16?37 arasında, nazirlikl?rin sayı is? 12?15 arasında d?yi?mi?dir.
27 dekabr 1949-cu ild? Niderland ?ndoneziya Birl??mi? ?tatlarının suverenlyini tanıdı. 1949-cu ilin konstitusiyasına ?sas?n ?ndoneziyada parlamentli hokum?t idi v? nazirl?r parlament qar?ısında m?sul idi. 1950-ci ild? ?ndoneziya
unitar dovl?t
statusuna qayıtsa da, parlamentli hokum?t saxlanıldı.
5 iyul 1956-cı ild? prezident Sukarno 1950-ci il konstitusiyasının quvv?d?n du?m?si v? 1945-ci il konstitusiyasının yenid?n quvv?y? minm?si haqqına dekret imzalamı?dır. H?min vaxtı kabinet d? buraxılmı? v? qısa mudd?td?n sonra bu gun? q?d?r davam ed?n prezidentli sistem formala?mı?dır. Sukarnonun hakimiyy?tinin son ill?rind? hokum?td? nazirl?rin sayı ?n pik h?dd? ? 111 n?f?r? catmı?dır.
Suhartonun dovrund? v? ondan sonrakı dovrd? d? prezidentli hokum?t saxlanılmı?dır. Hazırda, 22 oktyabr 2009-cu ild? Susilo Bambang Yudhoyononun inauqurasiyasından 2 gun sonra formala?mı? ikinci birl??mi? ?ndoneziya hokum?ti f?aliyy?t gost?rir. Kabinet? Yudhoyononun Demokratik Partiyasının v? onunla koalisiyada olan dig?r 5 partiyanın uzvl?ri (Cic?kl?n?n ?dal?t Partiyası, Milli Mandat Partiyası, Birl??mi? ?nki?af Partiyası, Milli Oyanı? partiyası v? GOLKAR partiyası) el?c? d?, hec bir partiya m?nsublu?u olmayan ??xsl?r daxildir.
Bu hokum?tin t?rkibin? 3 ?laq?l?ndirici nazir, Dovl?t Katibi, 20 nazir v? 10 dovl?t naziri daxil idi. Yudoyhononun nazirl?ri yalnız ozunun r?hb?r oldu?u Demokratiya partiyasından deyil, h?m d? parlamentd? t?msil olunan dig?r partiyaların r?hb?rl?rind?n d? t?yin etm?sinin ?sas m?qs?di stabil hokum?t formala?dırmaq idi. H?mcinin bir sıra on?mli nazirlikl?r? hec bir partiyaya m?nsub olmayan h?min sah? uzr? mut?x?ssis olan ??xsl?r nazir t?yin edilmi?dir.
H?r bir nazir hokum?td? xususi quruma r?hb?rlik edir v? bu ibar?tdir:
- hokum?t i?l?rinin alandırılması.1945-ci il konstitusiyasına gor? nazirlikl?rin d?qiq bolgusu olmalıdır: daxili i?l?r, xarici i?l?r v? s.
- Hokum?tin m?sul oldu?u sah?l?r? daxildir: din, insan huquqları, huquq, maliyy?, t?hluk?sizlik, ticar?t, enerji, t?hsil, m?d?niyy?t, s?hiyy?, sosial siyas?t, m???uluq, s?naye, m?d?ncilik, ictimai i?l?r, n?qliyyat, informasiya, rabit?, k?nd t?s?rrufatı, ?kincilik, me?? t?s?rrufatı, d?nizcilik v? balıqcılıq.
- Kabinet muxt?lif sah?l?rd? ? milli inki?afın planla?dırılması, dovl?t aparatları, dovl?t katibi, dovl?t mu?ssis?l?ri, torpaq, ?hali,
?traf muhit
, elm, texnologiya, investisiya, korparasiyalar, xırda sahibkarlıq v? orta olculu mu?ssis?l?r, turizm, idman, g?ncl?r, m?nzil, regionların v? ucqar ?razil?rin inki?afı, qadınların i?i m?s?l?l?ri uzr? dovl?t siyas?tini h?yata kecirir, koordinasiya edir
[3]
.
?laq?l?ndirici nazirlikl?r bunlardır:
- ?qtisadi ?laq?l?r uzr? ?laq?l?ndirici nazir
- ?nsanların rifahı uzr? ?laq?l?ndirici nazir
- Siyasi, Huquqi v? T?hluk?sizlik m?s?l?l?ri uzr? ?laq?l?ndirici nazir
?laq?l?ndirici nazirl?r Prezident? dovl?t siyas?tinin hazırlanmasında, koordinasiyasında v? oz m?sul olduqları sah?d? icra edilm?sind? kom?klik edirl?r.
?ndoneziyada ? Dovl?t katibi nazir rutb?si da?ıyan dovl?t m?murudur v? o Dovl?t Katibliyi Nazirliyinin ba?cısı sayılır. O Prezident? v? Vitse prezident? ovl?ti idar? etm?kd? texniki v? inzibati d?st?k verir. O h?mcinin prezident? Ali komandan kimi i?l?rini icra etm?kd? yardım edir.
Bundan ba?qa ?ndoneziyada nazirlik statusu olmayan amma nazirlikl? eyni statusu da?ıyan qurumlarda f?aliyy?t gost?rir. Bu orqanlar Prezident qar?ısına m?suliyy?t da?ıyırlar
[4]
. Bunlar:
- Ba? Prokurorluq ofisi
- Indoneziya Milli Mudafi? Quvv?l?ri
- Indoneziya Milli Polisi
- UKPPPP (?nki?af, Monitorinq v? N?zar?t uzr? Dovl?t Komissiyası)
Olk? 31 ?yal?t? (Acex, Papua v? Q?rbi Papua ?yal?tl?ri xususi statusa malikdir), ?yal?t statusuna malik 2 xususi inzibati vahidliy? ? Cakyakarta xususi dair?sin? v?
paytaxt
Cakarta
dair?sin? bolunur
[5]
.
Milli birliyin r?mzi, huquqi dovl?tin, milli must?qilliyin v? ?razi butovluyunun t?minatcısı,
?ndoneziya
Respublikasının daxild? v? xaricd? ali t?msilcisi sayılan Prezident dovl?tin v? hokum?tin ba?cısı, habel? silahlı quvv?l?rin ali ba? komandanıdır. Dovl?t ba?cısı, uzvl?ri Parlamentd? (XMK) t?msil olunmayan Nazirl?r Kabinetin? r?hb?rlik edir, olk?nin daxili v? xarici siyas?tinin h?yata kecirilm?sin? m?suliyy?t da?ıyır.
Dovl?tin idar? edilm?sind? vitse-prezident (20 oktyabr 2009-cu ild?n Boediono) dovl?t ba?cısına yaxından kom?klik gost?rir.
Prezident
Xalq M??v?r?t M?clisi qar?ısında m?suliyy?t da?ıyır, bel? ki, M?clis novb?d?nk?nar sessiya ca?ıraraq ona impicment elan ed? bil?r.
20 sentyabr 2004-cu ild? 122 milyon olk? v?t?nda?ının i?tirak etdiyi ilk umumxalq seckil?rind? (?vv?lki ill?rd? Prezident Parlament t?r?find?n secilirdi) 60 %-d?n cox s?s toplamı? Susilo Bambanq Yudoyono ?ndoneziyanın Prezidenti secilmi?dir. 2009-cu il iyul ayının 8-d? kecirilmi? novb?ti
prezident
seckil?rind? o, boyuk s?s coxlu?u il? qalib g?l?r?k novb?ti 5 il mudd?tin? dovl?t ba?cısı v?zif?sini qoruyub saxlama?a muv?ff?q olmu?dur.
Qanunverici hakimiyy?t
: Xalq M??v?r?t M?clisi 2004-cu ild?
?ndoneziya
Konstitusiyasına edil?n d?yi?iklikl?r? ?sas?n ali qanunverici orqan statusunu itirmi?dir v? ikipalatalı parlament? ? Xalq Numay?nd?l?r ?urasına v? Regional Numay?nd?l?r ?urasına cevrilmi?dir. 5 ild? bir d?f? ca?ırılan Xalq M??v?r?t M?clisi Xalq Numay?nd?l?r ?urasının v? Regional Numay?nd?l?r ?urasının uzvl?rind?n ibar?tdir. Qurum Prezidentin inauqurasiyası v? impicmenti, konstitusiyaya duz?li?l?r etm?k s?lahiyy?tin? malikdir, qanunvericilikl? m???ul olmur.
Yuxarı Palata ? Regional Numay?nd?l?r ?urası 2001-ci ild? qanunverici orqanın yeni strukturu kimi yaradılmı?dır. 33 ?yal?td?n h?r birind?n 4 numay?nd? olmaqla 132 uzvu var. 5 illik mudd?t? secil?n deputatlar partiya uzvu ola bilm?zl?r. ?ld? iki d?f? toplanan ?ura regionlarla ba?lı qanunların hazırlanmasında v? q?bul edilm?sind? Numay?nd?l?r Palatasına yardım edir.
A?a?ı Palata ? Xalq Numay?nd?l?r ?urası Numay?nd?l?r Palatası da adlanır. Faktiki olaraq birpalatalı parlament kimi butun qanunvericilik funksiyalarını h?yata kecirir v? qanunların icrasına n?zar?t edir. Palata proporsional ? siyahı sistemi uzr? coxmandatlı dair?l?rd?n 5 il mudd?tin? birba?a secil?n
560 deputatdan ibar?tdir.
Uzvl?ri (60 hakim) Xalq Numay?nd?l?r ?urasının t?qdimatı il? Prezident t?r?find?n t?yin edil?n Ali M?hk?m?, 2003-cu ild? yaradılmı? v? dovl?t ba?cısının t?yin etdiyi 9 uzvd?n (3 hakim Xalq Numay?nd?l?ri ?urasının, 3 uzv Ali M?hk?m?nin, dig?r 3-u is?
Prezidentin
t?qdimatı il? t?yin olunur) ibar?t olan
Konstitusiya M?hk?m?si
, habel?
?ndoneziya
M?hk?m? Komissiyası olk?d? m?hk?m? hakimiyy?tini h?yata kecirir.
- Бандиленко Г. Г., Гневушева Е. И., Деопик Д. В., Цыганов В. А. История Индонезии (в трёх частях). ? М., 1992?1993.
- Демин Л. М., Другов А. Ю, Чуфрин Г. И. Индонезия. Закономерности, тенденции, перспективы развития. ? М., 1987.
- Другов А. Ю. Индонезия: Курс страноведения.? М.: Восточный Университет, 2005.
- Погадаев, Виктор. Индонезия: Краткий справочник. ? М.: Ключ-С, 2013. ? 248 с. ?
ISBN 978-5-93136-203-8
.