?lya Frank

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya kec Axtarı?a kec
?lya Frank
Do?um tarixi 10 (23) oktyabr 1908
Do?um yeri
V?fat tarixi 22 iyun 1990 ( 1990-06-22 ) [2] [3] […] (81 ya?ında)
V?fat yeri
D?fn yeri
  • Vvenedenskoye q?biristanlı?ı [d]
Elm sah?l?ri Nuv? fizikası , fizika [1] , fizik
Elmi d?r?c?l?ri
Elmi adları
  • SSR? EA-nın h?qiqi uzvl?ri [d] ,
  • professor [d]
?? yerl?ri
T?hsili
Uzvluyu
Mukafatları "Lenin" ordeni "Oktyabr inqilabı" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Şərəf nişanı" ordeni "Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə" yubiley medalı "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı "Moskvanın 800 illik xatirəsinə" ordeni
1-ci dərəcəli "Stalin" mükafatı 2-ci dərəcəli "Stalin" mükafatı SSRİ Dövlət mükafatı
"Qütb ulduzu" ordeni "Dostluq" ordeni
"Stalin" mükafatı
Fizika üzrə Nobel mükafatı "Kiril və Mefodi" ordeni
Vikianbarın loqosu  Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

?lya Mixaylovic Frank ( 10 (23) oktyabr 1908 , Sankt-Peterburq , Sankt-Peterburq quberniyası [d] , Rusiya imperiyası [9] ? 22 iyun 1990 [2] [3] […] , Moskva [10] ) [11] [12] ? sovet fiziki. SSR? Elml?r Akademiyasının akademiki (1968), Nobel mukafatı laureatı (1958), ?ki Stalin mukafatı (1946, 1953) v? SSR? Dovl?t mukafatı (1971) laureatı.

Bioqrafiyası

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1908-ci il 23 oktyabrda Sankt-Peterburqda riyaziyyatcı (sonralar professor) Mixail Ludviqovic Frank v? Nijni Novqoroddan Sankt-Peterbura kocmu? tibb bacısı (sonralar pediatriya h?kimi olan) Yelizaveta Mixaylovna Frankın (qızlıq soyadı Qratsianova) ail?sind? anadan olub. ?lya Frankın atası Moskva ??h?rinin m??hur y?hudi ail?sind?n idi ? onun babası Moisey Mironovic Rossiyanski 19-cu ?srin 60-cı ill?rind? Moskvada y?hudi icmasının qurucularından biri olmu?du. ?lya Mixaylovicin babası Ludviq Semyonovic Frank (1844?1882)- Moskva Universitetinin 1872-ci il m?zunu, 1863-cu il Pol?a usyanı zamanı Vilna quberniyasından Moskvaya kocmu?dur. H?rbi h?kim kimi 1877?1878-ci ill?r Rusiya-Turkiy? muharib?sind? i?tirak etmi? v? Muq?dd?s Stanislav v? Zad?ganlar ordeni il? t?ltif edilmi?dir [13] . Atanın qarda?ı (?lya Mixaylovic Frankın ?misi) ? rus dini filosofu Semyon Ludviqovic Frank; dig?r qarda?ı r?ssam , heyk?ltara? , s?hn? t?rtibatcısı v? kitab illustratoru Leon (Lev Vasilyevic) Zak (t?x?llusu Leon Rossiyanski, 1892?1980), 1910-cu ill?rd? eqo-futurist h?r?katının ideoloqlarından biri (poetik t?x?llusu Xrisanf il?) idi. Ana t?r?fd?n babası Mixail Yakovlevic Qratsianov m?mur idi. N?n?si, Olqa Petrovna, m?n?vi bir ail?d?n g?lmi?di. Onun atası ke?i? Petr Makarovic Krasovski "Adi insanlar ucun t?liml?r" kitabının mu?llifidir.

?. M. Frankın qarda?ı sovet bioloqu, SSR? Elml?r Akademiyasının akademiki Qleb Mixaylovic Frankdır.

Elmi karyerası

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1925-ci ild? orta m?kt?bi bitirib, 1926-cı ild? Moskva Universitetin? daxil olub. 1930-cu ild? Moskva Dovl?t Universitetinin fizika-riyaziyyat fakult?sini bitir?n ?. M. Frank ?vv?lc? Moskvada , akademik S. ?. Vavilovun laboratoriyasında, sonra 1931-ci ild?n Leninqradda Dovl?t Optika ?nstitutunda professor A. N. Tereninl? birlikd? i?l?mi?dir. 1934-cu ild? P. N. Lebedev adına F?AN-a kocdu. 1944-cu ild? ?. M. Frank M. V. Lomonosov adına Moskva Dovl?t Universitetinin professoru oldu. 1946-cı ild? muxbir uzv secilmi?, 1968-ci ild? SSR? Elml?r Akademiyasının akademiki olmu?dur. 1934-cu ild? S. ?. Vavilovun aspirantı P. A. Cerenkov sudan cox yuks?k sur?tl? kec?n yuklu hiss?cikl?rin i?ıq sacdı?ını k??f etdi. ?. M. Frank v? ?. E. Tamm 1937-ci ild? hiss?cikl?rin bu muhitd? i?ı?ın faza sur?tini a?an sur?tl?rl? bir muhitd? h?r?k?t etm?si zamanı ba? ver?n bu t?sirin n?z?ri izahını verdil?r. Bu k??f muasir eksperimental nuv? fizikasında boyuk ?h?miyy?t k?sb ed?n yuks?k enerjili nuv? hiss?cikl?rinin sur?tinin a?karlanması v? olculm?si ucun yeni metodun yaradılmasına s?b?b oldu. 1935-ci ild? ?. M. Frank "Optik dissosiasiyada elementar prosesl?r" movzusunda doktorluq dissertasiyası mudafi? etdi. ?BR-1 v? ?BR-2 reaktorlarının yaradılmasında v? i?? salınmasında, F-1 nuv? reaktorunun yaradılmasında i?tirak etmi?dir. 1957-ci ild?n JINR-d? neytron fizikası laboratoriyasının direktoru olmu?dur [14] . ?. M. Frank 1973-cu ild? aliml?rin "Pravda" q?zetin? "akademik A. D. Saxarovun davranı?ını" pisl?y?n m?ktubunu imzalayan SSR? Elml?r Akademiyasının akademikl?rind?n biri idi. M?ktubda Saxarov "Sovet ?ttifaqının dovl?t qurulu?unu, xarici v? daxili siyas?tini gozd?n salan bir sıra b?yanatlar verm?kd?" gunahlandırılıb v? akademikl?r onun insan huquqları sah?sind? f?aliyy?tini "sovet aliminin ??r?f v? l?yaq?tini l?k?l?m?k" kimi qiym?tl?ndiribl?r [15] [16] , lakin o, omrunun sonuna kimi bu m?ktubu imzalamaqla SSR? Elml?r Akademiyasının o vaxtkı prezidentinin t?zyiqin? tab g?tirm?sind?n cox narahat olub. 3 yanvar 1990-cı ild? "H?qiq?t h?mi?? qalib g?lir" m?qal?sind? ?. M. Frank yazırdı:" Bu yaxınlarda a?ır bir ?ok ya?adıq. Boyuk ?dal?t mubariz?cisi A. D. Saxarov dunyasını d?yi?di v? itki acısı h?l? d? s?ngim?yib. Hec kim t?bii ki, son vaxtlar c?kdiyi zulmu unutmur. Onların da gunahı SSR? Elml?r Akademiyasının uz?rin? du?ur. Bu mukafatı tamamil? layiqli hesab ed?r?k, ona Nobel Sulh Mukafatının verilm?sini pisl?y?nl?r arasında deyildim. Bununla bel?, Elml?r Akademiyasının Saxarova qar?ı d?rc etdiyi m?lumatlarda m?nim d? gunahım var. M?n uzun ill?rdir ki, bunu bilir?m v? hec vaxt unutmuram. M?n D. S. Lixacovla birlikd? t?kc? "?lvida" deyil, h?m d? "m?ni ba?ı?la" deyir?m." [17] Yalnız ?. M. Frank v? akademik S. V. Vonsovski A. D. Saxarovdan acıq ??kild? uzr ist?dil?r. ?. Frank 1990-cı il iyunun 22-d? Moskva ??h?rind? v?fat etmi?, Vvedenski q?biristanlı?ında (sah? nomr? 30) d?fn edilmi?dir [18] .

Ail?si haqqında

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?. M. Frankın birinci h?yat yolda?ı sovet tarixcisi Ella Abramovna Beylixisdir. 1937?1960-cı ill?rd? ail? h?yatı qurub. Birg? nikahda o?lu Aleksandr dunyaya g?ldi. Arvadın qarda?ı sovet gigiyenisti v? tibb tarixcisi, Qriqori Abramovic Beylixis F. F. Erisman adına Moskva Elmi-T?dqiqat Sosial Gigiyena ?nstitutunun professorudur. ?kinci h?yat yolda?ı Marina Mixaylovna Nazarovadır (Hubert), pulmonoloq . 1966?1990-cı ill?rd? ail? h?yatı qurub. O?lu nuv? fiziki Aleksandr ?lic Frankdır (1941-ci il t?v?lludlu), fizika-riyaziyyat elml?ri doktoru, atası t?r?find?n yaradılmı? JINR Neytron Fizikası Laboratoriyasının ba? elmi i?cisidir. N?v?si ? muh?ndis ?lya Aleksandrovic Frank (1964?2020) ? JINR ba? muh?ndisinin kom?kcisi, 2020-ci ilin iyulunda Dubnada olduruldu [19] .

Mukafatları

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]
  • Fizika uzr? Nobel mukafatı (1958 il) ? Vavilov-Cerenkov effektinin k??fin? v? ??rhin? gor? (P. A. Cerenkov v? ?. E. Tamm il? birlikd?);
  • Birinci d?r?c?li Stalin Mukafatı (1946 il) ? elektronların madd?d? superluminal sur?tl? h?r?k?t ed?rk?n ?ualanmasının k??fin? v? t?dqiqin? gor?. (N?tic?l?ri umumil??dirilmi? v? "P. N. Lebedev adına F?AN-ın materialları"jurnalında d?rc edilmi?dir);
  • ?kinci d?r?c?li Stalin mukafatı (1953 il) ? "RDS-6s m?hsulunun hazırlanması v? sınaqdan kecirilm?si il? ba?lı nuv? fizikası t?dqiqatlarına gor?" (ilk sovet hidrogen bombası) [20] ;
  • SSR? Dovl?t Mukafatı (1971 il) ? "?BR t?dqiqat reaktoru v? injektorlu ?BR reaktoru" silsil?sin? gor?;
  • S. ?. Vavilov adına Qızıl medal;
  • Uc Lenin ordeni (1952 il, 1953 il, 1975 il);
  • Oktyabr ?nqilabı ordeni (1978 il);
  • ?ki Qırmızı ?m?k Bayra?ı ordeni (1948 il, 1968 il);
  • "??r?f Ni?anı " ordeni (1945 il);

Yadda?

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]
  • 2008-ci ild? Frankın ??r?fin? rus poct markası buraxıldı ;
  • ?lya Mixaylovic Frankın adı JINR-d? Neytron Fizikası Laboratoriyasına verilmi?dir;
  • 1 oktyabr 2008-ci il tarixind? Rusiya Bankı alimin portreti v? Vavilov-Cerenkov radiasiyasının qrafik modeli t?svir edilmi? nominal d?y?ri 2 rubl olan gumu? sikk? buraxdı, [21] . R?ssam A. D. ?ablıkin. Heyk?lt?ra? A. A. Dolqopolova. Qabartma Sankt-Peterburq Sikk?xanası . Kenar dizaynı: 195 oluklar;
  • 2012-ci ilin aprelind? Aeroflot yeni Airbus A330?343 t?yyar?l?rind?n birin? Frank adını verdi (seriya nomr?si 1301, t?yyar?nin qeydiyyat nomr?si VQ-BMY) [22] ;
  • Frankın xatir?sin? Moskva yaxınlı?ındakı Dubna v? Troitsk ??h?rl?rind? kuc?l?r adlandırıldı;
  • Frankın xatir?sin? 2019-cu il noyabrın 4-d? Dubna ??h?rind? onun adını da?ıyan kuc?d? abid?nin acılı?ı olmu?dur [23] .
  • 2022-ci il sentyabrın 5-d? Moskvada heyk?ltara? Aleksandr Mironovun Milli T?dqiqat Nuv? Universitetinin Nobel mukafatı laureatlarının xiyabanında Milli T?dqiqat Nuv? Universitetinin (NRNU) ?sas binası qar?ısında ?. M. Frankın xatir?sin? abid?sinin acılı?ı olub. [24]

?stinadlar

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]
  1. ↑ 1 2 Cex Milli Hakimiyy?t M?lumat bazası .
  2. ↑ 1 2 Ilja Michailowitsch Frank // Brockhauz Ensiklopediyası   (alm.) .
  3. ↑ 1 2 Ilja Mikhajlovi? Frank // Gran Enciclopedia Catalana   (kat.) . Grup Enciclopedia , 1968.
  4. ↑ 1 2 NNDB   (ing.) . 2002.
  5. ↑ 1 2 3 4 Kojevnikov A., Bell A. Ilya Mikhaylovich Frank // Encyclopædia Britannica   (brit. ing.) . Encyclopædia Britannica, Inc. , 1768.
  6. ↑ 1 2 https://www.lebedev.ru/ru/personalities/nobelevskie-laureaty/1165 .
  7. ↑ 1 2 Mathematics Genealogy Project   (ing.) . 1997.
  8. ↑ 1 2 NNDB   (ing.) . 2002.
  9. ↑ 1 2 Франк Илья Михайлович // Большая советская энциклопедия   (rus.) : [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва : Советская энциклопедия , 1969.
  10. ↑ 1 2 Deutsche Nationalbibliothek Record #130651648 // Umumi t?nziml?m? n?zar?ti (GND)   (alm.) . 2012?2016.
  11. ↑ Ilja Michailowitsch Frank // Brockhaus Enzyklopadie (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  12. ↑ Ilja Mikhajlovi? Frank // Gran Enciclopedia Catalana (кат.) ? Grup Enciclopedia, 1968.
  13. ↑ А. И. Франк об отце. Дата обращения: 19 марта 2010. Архивировано 3 февраля 2012 года.
  14. ↑ Предыстория … в автобиографиях учёных // История советского атомного проекта. Вып. 1. ? М.: Янус-К, 1998. ? ISBN 5-8037-0006-1 . ? С. 31?32. Дата обращения: 26 мая 2019. Архивировано 26 мая 2019 года.
  15. ↑ Материалы о Сахарове Архивная копия от 15 января 2018 на Wayback Machine из "Хроники текущих событий" № 30, 31.12.1973.
  16. ↑ Письмо членов Академии наук СССР Архивная копия от 18 октября 2018 на Wayback Machine // "Правда", 29.08.1973.
  17. ↑ Журнал "Природа", сентябрь 008. Дата обращения: 6 ноября 2019. Архивировано 25 ноября 2020 года.
  18. ↑ Могила И. М. Франка на Введенском кладбище в Москве. Дата обращения: 20 мая 2014. Архивировано 19 апреля 2014 года.
  19. ↑ Пропавшего внука нобелевского лауреата признали убитым (24 июля 2020). Дата обращения: 29 июля 2020. Архивировано 25 июля 2020 года.
  20. ↑ Постановление СМ СССР № 3044?1304сс "О присуждении Сталинских премий научным и инженерно-техническим работникам Министерства среднего машиностроения и других ведомств за создание водородной бомбы и новых конструкций атомных бомб". 31 декабря 1953 г. // Атомный проект СССР: документы и материалы. Т. 3. Кн. 2. ? 2009. ? С. 107?122.
  21. ↑ 2 рубля ? Физик И. М. Франк ? 100 лет со дня рождения ? 2008 г. Дата обращения: 8 августа 2012. Архивировано 4 октября 2012 года.
  22. ↑ Аэрофлот ввёл в эксплуатацию лайнер А330 "И. Франк". Аэрофлот. Официальный сайт (16 апреля 2012). Дата обращения: 7 декабря 2014. Архивировано 10 декабря 2014 года.
  23. ↑ Ольга Тарантина. Илья Михайлович Вернулся в Дубну // "Дубна". Еженедельник Объединенного института ядерных исследований. ? 2019. ? Ноябрь (№ 45 (4491)). ? С. 1?2. Архивировано 14 декабря 2019 года.
  24. ↑ Портал gazeta.ru ? В Москве открыли памятник Илье Франку/
M?nb? ? " https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=?lya_Frank&oldid=7232665 "