Ur?k (kocurulm?si) transplantasiyası ? x?st?nin (resipiyentin) ur?yini donor ur?yi il? ?v?z etm?k ucun c?rrahi ?m?liyyat. Dig?r ?m?liyyatların mumkun olmadı?ı v? ya son d?r?c? riskli oldu?u v? ur?k transplantasiyası olmadan gozl?nil?n omur uzunlu?unun a?a?ı oldu?u a?ır ur?k x?st?likl?ri ucun gost?rilir. Bu v?ziyy?td? x?st?nin oz ur?yi cıxarıla (ortotopik transplantasiya) v? ya saxlanıla bil?r (heterotopik transplantasiya).

Dunyada h?r il t?xmin?n 3500 ur?k transplantasiyası ?m?liyyatı h?yata kecirilir. ^[1] ?m?liyyatdan sonrakı sa? qalma mudd?ti orta hesabla 15 ildir. ^[2]

Ur?k transplantasiyası ur?k-damar x?st?likl?rinin mualic?si hesab edilmir, daha do?rusu, x?st?nin h?yat keyfiyy?tini yax?ıla?dırma?a v? uzatma?a yon?lmi? mualic?dir. ^[3]

Amerikalı tibb t?dqiqatcısı Saymon Fleksner ur?k transplantasiyasının mumkunluyunu ilk qeyd ed?nl?rd?n biridir. O, 1907-ci ild? “ Patologiyanın tendensiyaları” adlı m?qal?d? , bir gun x?st? insan orqanlarını, o cuml?d?n damar , m?d? , boyr?k v? ur?yi c?rrahi yolla ?v?z etm?k mumkun olaca?ını bildirmi?di. ^[4]

Missisipi Universiteti Tibb M?rk?zind?n Ceyms D. Hardi insan donor ur?yi olmadı?ı ucun 24 yanvar 1964-cu ild? olm?k uzr? olan Boyd Ra?ın sin?sin? ?impanzenin ur?yini kocurmu?dur. Bu ur?k Ra?ın sin?sind? 60-90 d?qiq? doyunur (m?nb?l?r f?rqlidir) v? sonra Ra? ozun? g?lm?d?n olur. ^{[5] [6] [7]}

Hardi bir il ?vv?l dunyada ilk insandan insana a?ciy?r transplantasiyasını h?yata kecir?n c?rrahdır . ^{[8] [9]}

?lk u?urlu insan ur?yi transplantasiyası 3 dekabr 1967-ci ild? Kristian Barnard (C?nubi Afrika) t?r?find?n h?yata kecirilmı?dir. ^{[10] [11]} ?m?liyyat C?nubi Afrikanın Keyptaun ??h?rind?ki Qrut ?ur x?st?xanasında aparılıb. Avtomobil q?zasında dunyasını d?yi??n 25 ya?lı Denis Darvalın ur?yi sa?almaz ur?k x?st?liyind?n ?ziyy?t c?k?n 55 ya?lı Lui Va?kanskiy? kocurulmu?dur. ?m?liyyatın qusursuz aparılmasına baxmayaraq, Va?kanski c?mi 18 gun ya?ayıb v? ikit?r?fli pnevmoniyadan dunyasını d?yi?ib. ^[12]

2022-ci il yanvarın 7-d? 57 ya?lı Devid Bennetta Merilend Universiteti Tibb M?rk?zind? geni redakt? edilmi? donuz ur?yi transplantasiyası edil?n ilk insan oldu. ^{[13] [14]} Bennett iki ay sonra, 8 mart 2022-ci ild? Merilend Universiteti Tibb M?rk?zind? v?fat etdi. ^{[15] [16]}

Transplantasiya edilmi? ur?kl? ya?ayan omur rekordu Tony Huqhesmana m?xsusdur - o, bu ?m?liyyatdan sonra 30 ild?n cox ya?ayıb v? d?ri x?rc?ngind?n dunyasını d?yi?ib. ^[17]

Hal-hazırda ur?k transplantasiyası ucun bir cox variantlar hazırlanmı?dır, lakin onlardan yalnız ikisi geni? istifad? olunur: biatrial (iki atrial) v? daha muasir bikaval texnikaları. ^[18]

Guman edilir ki, bikaval texnikasından istifad? ur?k transplantasiyasından sonra x?st?d? ritm v? keciricilik pozutuları riskini azalda bil?r. ^[19]

• Xroniki boyr?k , a?ciy?r v? ya qaraciy?r x?st?likl?ri. ^[20]
• X?st?nin sa? qalmasına t?sir etm? ehtimalı varsa, aktiv x?rc?ng .
• Ur?k catı?mazlı?ının s?b?bi il? ?laq?li olmayan h?yatı t?hluk?li v?ziyy?tl?r, o cuml?d?n k?skin infeksiyalar v? ya qırmızı qurde??n?yi , sarkoidoz v? ya amiloidoz kimi sistem x?st?likl?ri.
• Boyun v? ayaq arteriyalarının damar x?st?likl?ri.
• Yuks?k a?ciy?r damar muqavim?ti.

• ?idd?tli orqan disfunksiyası olan insulind?n asılı ??k?rli diabet
• Son zamanlarda olan tromboembolizm, m?s?l?n, insult
• ?idd?tli piyl?nm?
• 65 ya?dan yuxarı x?st?l?r (f?rdi qaydada)
• Alkoqol , narkotikl?r v? ya tutun c?km? kimi madd?l?rd?n h?dsiz istifad? ( a?ciy?r x?st?liyi ?ansını artırır). ^[21]

Ur?k transplantasiyasına ehtiyacı olan, lakin uy?un olmayan x?st?l?r suni ur?k ^[1] v? ya sol m?d?ciyin kom?kci cihazı (Left Ventricular Assist Device - LVAD) ucun namiz?d ola bil?rl?r.

Potensial a?ırla?malara daxildir: ^[22]

• ?m?liyyatdan sonrakı a?ırla?malara infeksiya , sepsis daxildir. 2011-ci ild? c?rrahi ?m?liyyatından sonra olum 5-10% t??kil etmi?dir. ^[23]
• K?skin v? ya xroniki transplantın r?ddi
• Ur?yin alloqreft vaskulopatiyası
• Atriyal aritmiya
• Lenfoproliferativ b?dxass?li ?i?
• ?mmunosupressiv d?rmanlar s?b?bind?n ikincil infeksiya riskinin artması
• Antitimosit qlobulinin s?b?b oldu?u serum x?st?liyi
• Tricuspid qapaq regurgitasiyası. T?krarlanan endomiyokardial biopsiya s?b?b ola bil?r
• Qanaxma v? tromboz ^[24]

• Suni ur?k
• Suni qan dovranı aparatı
• Elektrokardiostimulyator

• Бураковский В. И., Фролова М. А., Фальковский Г. Э. Пересадка сердца: вопросы клиники и теории. Тбилиси: Сабчота Сакартвело, 1977, ? 236 с.
• В.И. Бураковский, М.А. Фролова, Г.Э. Фальковский. Пересадка сердца. Вопросы клиники и теории (отрывок из монографии) // Патология кровообращения и кардиохирургия . 21 . № 3S. 2017. 110?117. 2018-10-12 tarixind? arxivl??dirilib .
• Фальковский Г.Э. Письмо в редакцию. К 50-ЛЕТИЮ ТРАНСПЛАНТАЦИИ СЕРДЦА // Патология кровообращения и кардиохирургия . 21 . № 3S. 2017. 107?109. 2018-10-12 tarixind? arxivl??dirilib .
• Jungschleger JGM, Boldyrev SY, Kaleda VI, Dark JH. Standard orthotopic heart transplantation . (ingilis) . № 7 (1). 2018. 169?171.
• Готье С. В., Шевченко А. О., Кормер А. Я. и др. Три десятилетия трансплантации сердца в ФНЦТИО имени академика В.И. Шумакова: отдаленные результаты // Вестник трансплантологии и искусственных органов . XVII . № 2. 2015. 70?73.
• Барбухатти К.О., Космачева Е.Д., Кижватова Н.В. и др. Первый опыт трансплантации сердца в Краснодарском крае // Вестник трансплантологии и искусственных органов . XIV . № 3. 2012. 42?47. 2013-01-26 tarixind? arxivl??dirilib .
• Барбухатти К.О., Белаш С.А., Болдырев С.Ю., Якуба И.И., Скопец А.А., Порханов В.А. Трансплантация сердца на Кубани: Трёхлетний опыт одного центра // Кубанский научный медицинский вестник. № 7 (142). 2013. 11?18. 2013-12-17 tarixind? arxivl??dirilib .

• Standard orthotopic heart transplantation - подробное описание хирургической техники пересадки сердца с видео
• Впервые в мире постоянное искусственное сердце имплантировано в ватиканской больнице пациенту детского возраста
• Пересадка сердца
• Олег Мороз. Вдогонку за Барнардом. О первой в СССР пересадке сердца ? 4 ноября 1968 года.