≪ Va int egac inde va garif ezlopik fu gildec, va tan dis va pesteem tazukayan koe volminafe tame pestalene gan abictan ≫
.
Siskesik va kotafa tadava, viltes vrutasik ke intafe sare, Pablo Neruda tir tan lozolonaf amerikespanavaf ezlopik. Tanizva nover da gaderopafa is arayafa towara ke decemda zo tolconyukar, ton meeuropaf siak. Inaf grabom wal dank va listuca ke tamava is inaf saneeem is lyumarezlopa pakawer. Sporgaf ezlopik, Pablo Neruda va teykas is viltes grabom isker.
Tire, ezlopik is savsaf dobulik, Neruda tir vund dem konak lent. Icde ayuca, ezlopik al tir tulik, noveson da golde geja div Espana ta gelbera ko Tcilea konak celemoy korik al rototceyed, vukteson va jontika gaderopafa acagira. Voxe dere, baalpeyenon is volgivayanon is dadison va meka malyopaxa meiu ileaca, va torkik is adjubesik Stalin sisker. Artipon, goldeon miv di ziwideyer. Dere batcoba va merorelvana conyuta al isker…
Nazbeik ke impadimakikye is tavesikya tolaksaton kaiki koblira awalkeyesa, Ricardo Neftali Reyes Basoalto, okon
Pablo Neruda
, ba 12/07/1904 koe Parral koblir. Koe Temuco widavama koe Araucania ilefa winta va rumeugal tiskir. Gan indiafa pofa araya ke gola is anoelapaca ke tuwava is darkapa belcon jijason zo di tcalayar.
Tison sanbardaf, in va yona taneafa ezla is yona vedaxa sanegar. Mali 1921 koe Santiago va gaaropa is francava is francavaf suterot vayar kire djuvanpir francavatavesik. Brudison va Jan Neruda ceskaf ezlopik ( 1834-1891 ), va Neruda ikayolt kiblar, aze tuke yon sanegaks isu ezlanegaks kalion tusposawer. Tison sanlerddaf, doleson va konako guto is trula firviyina gan gadikye, va
Crepusculario
taneafa neva dodeson sanegar. Arti tanda : cuisafa
Veinte poemas de amor y una cancion desesperada
.
Bak 3
-aksat
ke 1921, in ta francavavayara ko Santiago kosoker. Bak 10
-aksat
, intafo
Canto de la fiesta
koe Kotlafa Galdaboda va Taneadro seotar. Koe Juventus kotlafa fela isu Claridad kotlafa dokobar ise va yona artowarafa exaksara kevusa va yon dodelik gu ardial paker.
Bak 1924, ta ektudara va suteroteem va francavavayara jovler aze, bak 1927 wetce dobulik zo koflir, tison coskaatoesik koe Rangun az Colombo az Batavia ( lize bak 1930 va jotafa nederlandikya listafa Maruca kurer ) az Singapore (1931) az Kalkatta az
Buenos Aires
.
Bak 1932, ko guga dimlapir aze va
Residencia en la tierra
sanegar. Mali 1935, koe
Espana
tir coskaatoesik lize do
Rafael Alberti
is
Jorge Guillen
is nelkon
Federico Garcia Lorca
grupeyena koe Buenos Aires non dokalir. Battel tori inafi bli isu grabom di tir gotus.
Bak 1934 Malva Marina nazbeikya koblir. In koe
Madrid
kotla laxar ise ezlanegar. Va Delia del Carril titis toleaf kurenik kakever. Koe
Espana
gejabagalar ise va selteva yoter. Moi fascievafa kevmadara ke Franco ba 18/07/1936 az adjubera va Garcia Lorca koe Viznar, vanpir aluteik mu Espanafe Sokasane. Va
Dank ke yon awalkaf ervolitik
taneafa gaderopafa ezlapa sanegar acum sol coskaatoerafli zo di nabildar. Bak 4
-aksat
, do Cesar Vallejo va espanamerikafa lospa ta pomara va Espana is Vangluyaks ke yon tcileaf gruadik ta arayarojura. Bak 10
-aksat
, ko
Tcilea
dimlapir lize va
Espana en el corazon
sutelar. Koe bata neva siskesa va sokasanefa Espana in godelon gorukon kaikfir. Azon koo
Mexika
is
Kuba
is
Perua
koyar.
Bak 1938 gadikye awalker. Tison puskeyena is akolafa, Pablo Neruda mea grusuter, larde tcileafe bowere erur da in va emudera va yon sokasanef gelbesik ko Tcilea viunsur. Tol-decitoy kan Winnipeg tota va Tcilea mal Franca batinde di kallapid. Wetce jadif coskaatoesik koe Mexika lize taltevafa bagala dere dilizeyer bam zo koflir. Va yon nelkaf rebavaf lingesik nobar, ise intaf grabom, pilkovon
Canto General
, gire zo koebelgar ise tulozolonawer. Neruda va
Canto en Chile
, va taneaf greelt ke
Canto General
, bokar. Arte 15 km gee
Valparaiso
, va Isla Negra ( Ebeltewala ) ind luster.
Bak 1940 ko Valparaiso in dimlapir aze ko Mexico wetce jadif coskaatoesik zo koflir. Bak 12
-aksat
ke 1941 koe Cuernavaca gan nazievaf dostak zo dilfur. Bak 1942, Malva nazbeikya awalker.
Bak 1945, Neruda wetce pulodik ke lentef kawodaf winkeem zo libur ise vanpir bewik ke tcileafo doevafo pako. Inafa saneuca tir datafa. Va liburaf tawuk ke Gonzalez Videla gader, vexe moi libura wetce taneagadesik bak 1946 battan di nijur kevdoevapaf torkik. Neruda koe puloda kan dewitca dem
J’accuse!
kotgrupaf vergumvelt ke
Emile Zola
kategir. Golde ≪ gugarelmera ≫ flintlanzayanon, va sopera penon divvawar aze loon tandon birgoton blir aze ko
Argentina
va Andes rodega remlakir. Koe Europa divbliyinon, ko
TSSS
is
Polska
is Magyara is
Italia
lapir. Va India is
Mexika
( do Paul Eluard ) dere di worar. Koe Rangun wetce Ad Honorem coskaatoesik zo askir, lize va Josie Bliss jotafa myanmikya zivotcon skedegar.
Bak 1949, Neruda tir bewik ke Tamavaf Dilipirdot koe Paris aze, bak 1950 do
Pablo Picasso
va Walvedeyafo Dilidro seotar. Battandon va
Canto General
suteyen bak birgotugal zo sanegar. Koe Tcilea suterot davon zo zuker. Tiskison va Italia, koe tana Tirreneafa ewala zo sokeragledar. Va Matilde Urrutia blirarenanik kakever. Inya pu in va
Cien sonetos de amor
( 1959 ) yona renezla ton cugunaykafa listuca koswar. Bak 1952 ko Tcilea dimlapir aze bak 1954 va
Odas elementales
sanegar.
Bak 1957 vanpir taneagadesik va Tutanaks va tcileaf suterotikeem. Aze bak 1964 va liburaf tawuk ke retik va sokasanefa taneagadera
Salvador Allende
kotron bristur ise va
Memorial de Isla Negra
sanegar lize va dimara va intaf abdiugal is klokera icde loberafa ayuca ruer. Bak 1965, malenglavasik va Shakespeare, wetce "Doctor honoris causa" ( trakuropa is suteroteem ) zo porar.
Bak 1969, va in wetce retik va taneagaderalibura doevafo pako dasugdar, voxe joke Allende tanaf retik ke Unidad Popular Neruda ebgar. Radimi libura va Allende, Neruda va permeba koe Franca naler. Va
La Espada encendida
is
Las Piedras del cielo
koeon di sanegar, va toloya neva lize adrafa gotuskuca is amlit ke tamava va tela lonoafa muxara zomer.
Bak 1971,
Nobel Suterotafo Poradro
va inaf grabom sonar. Inyona ironakafa neva, tulon
La Rosa separada
, kan undera icde akola is guazuca is awalk zo tcalad. Bak 1972, ebgason va permeba koe
Franca
ko Tcilea dimlapir lize koe vedeyafo utiuxo ke Santiago va sanefa porara kazawar.
Bak 1973, in va tawuk ta pulodalibura paker, kabeson va latinamerikaf suterotikeem isu europaf enide tcileafa koegeja zo taruter. Ba 11/09/1973, Pinochet is amerikafa CIA va Salvador Allende vetrovgad ise adjubed. Mona ke Neruda koe Santiago zo torsar ise inaf neveem zo koteykar. Ba 24/09, Pablo Neruda sokeragledanon awalker. Vrutasik va folva tazesa va vo is va rujara lubesa mo tcileafe sane moi rotinarira gan sayakikeem. Inafa caxa enintenon gan ervolia sokir. Inafa kotawara vanpir leca ke kevotcera kev fascievafa eaftuca. Dank Mal tari bimiled, kaikawalkon vrutas va kumsetusi ezlaroti.
Bak 1975
Confieso que he vivido
namio zo sanegar lize in va inaf koyareem isu viltereem isu kakevereem isu renareem bron is krenugon negar.
≪ Ko yolt, ko kiblanyayan mamtaf yolt, enide moe jinaf niskeem asankeem dankar, poke bira, viele awalkete zo djukotawa. ≫
Pablo Neruda
.
►
Tcileaf suteroteem
|
Pablo Neruda
|
|
Koblira
|
12/07/1904,
Parral,
Tcilea
|
Awalkera
|
23/09/1973,
Santiago
,
Tcilea
|
Vedeyot
|
Tcilea
|
Ava
|
Espanava
|
Suterind
|
Ezlopa
|
|
Suterot
- Crepusculario
(1923)
- Veinte poemas de amor y una cancion desesperada
(1924)
- Tentativa del hombre infinito
(1926)
- El habitante y su esperanza. Novela
(1926) - vedaxa
- Residencia en la tierra
(1935)
- Espana en el corazon
(1937).
- Tercera residencia
(1947)
- Canto general
(1950)
- Los versos del capitan
(1952)
- Todo el amor
(1953)
- Las uvas y el viento
(1954)
- Odas elementales
(1954)
- Nuevas odas elementales
(1955)
- Tercer libro de las odas
(1957)
- Estravagario
(1958)
- Cien sonetos de amor
(1959)
- Navegaciones y regresos
(1959)
- Las piedras de Chile
(1960)
- Cantos ceremoniales
(1961)
- Memorial de Isla Negra
(1964) 5 dov
- Arte de pajaros
(1966)
- Fulgor y muerte de Joaquin Murieta
(1967)
- La Barcarola
(1967)
- Las manos del dia
(1968)
- Fin del mundo
(1969)
- Maremoto
(1970)
- La espada encendida
(1970)
- Discurso de Estocolmo
(1972)
- Invitacion al Nixonicidio y alabanza de la revolucion chilena
(1973)
- La rosa separada
(1973)
- Libro de las preguntas
(1974)
- Jardin de invierno
(1974)
- Confieso que he vivido
(1974) ? mivtanizva, namio
- Para nacer he nacido
(1977)
- El rio invisible
(1980)
|
|
|