Sinagoga en
Toledo
.
La
sinagoga
ye'l conceyu de fieles
xudios
y el llugar de cultu y d'estudios de la mas vieya de les relixones monoteistes. El terminu remanez del
llatin
sinag?ga
, y este del
griegu
synag?g?
, del vierbu
synagein
(‘axuntar, conceyar’). N'
hebreu
llamase
Bet haKeneset
(??? ?????) o ‘llugar d'axuntamientu’.
La sinagoga ye una institucion mui vieya nel
xudaismu
. Magar esiesten pocos datos acerca del aniciu de les primeres sinagogues, cuidase seique remontense a la antigua
Babilonia
del
sieglu VI e.C.
, poco depues de que los xudios foren deportaos por
Nabucodonosor II
tres la so conquista de
Xerusalen
nel anu
587 e.C.
y la destruccion del
Templu
. Na Babilonia, los hebreos xuntaben nes sinagogues pa orar y estudiar les sos sagraes escritures.
El numberu de sinagogues medro al establecese la llectura publico de la
Torah
. Al ser destruio polos
romanos
nel anu
70
, Xerusalen tenia llantao unes 400 sinagogues.
Estes cases p'asamblea nun yeren edificios especialmente construios pal cultu; un simple llocal valia pa llugar d'axuntamientu, pero tamien existien grandes edificios pa esti fin.
Estes sinagogues antigues taben alministraes por un notable o un conseyu de tres notables. La esplicacion del testu sagrao reservabase a un
rabin
o dalgun fiel curiosu pal conocimientu de la llei mosaica (la que fora transmitida por
Moises
).
Xeneralmente les sinagogues tan orientaes hacia Xerusalen. Al fondo hallase un armariu o tabernaculu, l'arca sagrada (
hejal
en
sefardin
o
aron haKodesh
n'
askenazi
), que contien los rollos de la llei (
Torah
).
Ante el tabernaculu hai una llamparina na qu'ambura una llama constante en memoria de la lluz perpetuo
(ner tamid)
que brillaba nel
Templu de Xerusalen
. Un candil, polo xeneral de siete llampares en llinia, evoca el cellebre candelabru (
m?norah
) del
Templu
. Una mesa de pupitre, colocada sobre una plataforma (
teba
en sefardin,
bima
n'asquenazi), fai aviu d'altar; sobre ella lleese la
Torah
. Nes sinagogues sefardines elli ye u se para l'oficiante. Nes sinagogues askenazines, l'oficiante parase nun atril en frente l'arca o a un llau d'ella que se noma "amud".
